Хаціна
Шрифт:
– Яго асабістая справа кажа, што ён ваенурач! Ведаю я яго не менш, чым усіх вас. Асабіста? Не! Скажу табе так, я ў даўгу ў яго бацькі, абяцаў яму, нагледзець за яго сынам. – задуменна, разважаў камандзір. – Давай, перастань гэтыя здагадкі! Замяні Агуркова, хай радавы адпачне. Хутка выступаем. – адважна прамовіў ён і паглядзеў на гадзіннік.
– Слухаюся, капітан. – вымавіў лейтэнант і з незадаволеным пачуццём паправіў аўтамат.
Запальчывы Сядоў больш не прамаўляў свае думкі ўслых. У ваенны час ён заўсёды адказна выконваў статут і не ішоў на дзёрзкія дыскусіі са старэйшым па званні. Але ўнутры сябе ён хутка загараўся, як запалка, і павольна тушыў свае ўнутраныя парывы. Не называючы канкрэтных прычын
Сядоў змяніў Агуркова на варце.
Сціплы салдат Агуркоў з лёгкасцю прыпаў да сцяны, а затым сеў на крэсла. Цяпер у яго галаве не хапала сіл на благія думкі пра вайну, ён прыемна атрымліваў асалоду ад адпачынка. Іван зняў з сябе чорны плашч, затым апусціў заплечнік, але пакінуў на рамяні аўтамат і зноў накінуў на сябе плашч. Адкрытая частка яго галавы азябла ад халоднага паветра, што даносіўся з акна пры дазоры. Ружовыя адценні твару, з-за смуглай скуры, былі не занадта выразныя, а маленькі нос пасопваў. Юнак дастаў з заплечніка банку кансервы грачанай кашы з мясам. Адкрыў яе. Выцягнуў армейскі нож, што мацаваўся на ніжняй частцы правай нагі. І, быццам не заўважаючы капітана, ён галодна і прагна з'ядаў кансерваваны прадукт. А Катляроў моўчкі, з жалем, паглядаў на благога безабароннага хлапчука Івана. Капітан не перашкаджаў яму, крыху далей адышоў, дазволіўшы салдату хоць на некалькі хвілін адцягнуцца ад вайны.
Радавы Мельнік, размясціўшыся ў некалькіх кроках ад камандзіра, з павагай падзяляў добрую справу Катлярова. З добрым настроем ён адвёў погляд ад Агуркова, а затым успомніў свайго малодшага сына і тут жа засмуткаваў.
І ў гэты час, нечакана для ўсіх, пачуўся грукат. Глухія выбухі аб'ядналі два паверхі. Яны даносіліся здалёк – загрымеў гарызонт у палаючым агні і крыві. Лінія фронту ажывілася, даючы зразумець усяму атраду Катлярова, што ўсё толькі пачынаецца. Капітан і лейтэнант чакалі гэтага, бо шум бітвы казаў пра працяг іх ваеннай аперацыі.
За вокнамі карціннай галерэі, па-ранейшаму, не было відаць варожых салдат. Але раз за разам нешта грукатала і пужала маладых салдат. З першымі выбухамі Зуйко зірнуў у прыцэл снайперскай вінтоўкі. Нібы мурашы, удалечыні мільгалі шэрыя каскі салдат. Чорны пясок падкідвала ўверх, гарачыя іскры ляцелі следам. Вось аб чым яго папярэджвала дрэннае прадчуванне.
Ад грукату дзяўчына здрыганулася і халодным позіркам рэзка паглядзела на Алеся. А той моцна схапіўся за зброю і хвалююча кінуў погляд на таварыша па службе, быццам чакаючы ад яго нейкага адказу. Але радавы Зуйко, працягваў назіраць, ні на секунду не адыходзіў ад акна.
Камандзір падабраў рацыю, якую раней адкінуў у бок. Да няшчасця, яна зноў падводзіла яго, шыпела, як змяя, злавала Катлярова. Ён яшчэ мацней адкінуў яе да лесвіцы і раздражнёна крыкнуў:
– Халера!.. Лейтэнант! Хутка ўсіх сюды! – капітан паказваў левай рукой на другі паверх.
Выбухі яго не палохалі, не злавалі. А рацыя не ў першы раз з ім варагавала. Лютасць расла ад таго, што палова нявопытных яго салдат тут жа можа легчы ад першых куль праціўніка.
Сядоў хутка падняўся на другі паверх, адшукаўшы салдат, ён адважна з’явіўся ў дзвярным праёме.
– Пара выступаць. Пачынаем аперацыю! – з усмешкай гучна крыкнуў лейтэнант. – Усе, спускаемся!
– Што пачынаем? – спытаў Алесь, седзячы на каленях.
Лейтэнант наўмысна паглядзеў кіслым поглядам на яго, а затым пакінуў другі паверх.
Да Алеся падбег Зуйко і з лёгкім дрыжаньнем у голасе, вымавіў:
– Уставай. Пайшлі хутчэй да капітана.
Зуйко перакінуў снайперскую вінтоўку за спіну.
Тады Алесь неакуратна і хутка сабраў усе медыкаменты, падняўся і адважна паглядзеў
– Давай, хутчэй. Пайшлі. Тут становіцца небяспечна. – выразна, па-камандзірску, сказаў Алесь Траўнік.
Марына моцна сціснула яго далонь, даверылася незнаёмаму салдату. Паднялася. Яна, прыхапіўшы з сабой адну з карцін, упэўнена паспяшалася ўслед за салдатамі.
Агуркоў, з-за шуму разрываючых снарадаў, ад страху ўраз праглынуў рэшткі ежы, што трымаў у роце. Выпусціў з рук недаедзеную банку кашы на падлогу. Амаль пустая бляшанка зазвінела і Іван спалохана ўстаў на ногі, паглядзеў на горкі погляд Катлярова. Камандзір чакаў, калі ж да яго спусцяцца салдаты з другога паверха, калі ж усе збяруцца каля яго. Удалечыні, за горадам, стрэлы прадаўжвалі клікаць Катлярова да сябе, яны зараджалі ў ім адважныя і часам нядобрыя пачуцці. Камандзір быў гатовы хоць зараз, адказаць ворагам.
– Вайна… – шумна выдыхнуў Мельнік.
Калі ж трое чалавек спусціліся ўніз і ўвесь атрад сабраўся разам, Катляроў цвёрда вымавіў, быццам не заўважаючы дзяўчыны за спінамі салдат:
– Атрад, рыхтуйся! Мы выступаем!
6.
Белае сонца хавалася за пахмурным небам. Па развалінах і над вадзяным брудам упарта лётаў халодны вецер.
Сабраўшыся з сіламі, атрад быў гатовы ўжо выходзіць. Катляроў услед за камандай скруціў свой плашч і як усе змясціў яго пад заплечнік, замацаваўшы на зашпількі. Затым ён прыбраў фуражку з выгаленай галавы і нацягнуў чорны падшлемніка, следам надзеў каску. Строгі твар камандзіра адлюстроўваў яго мужнасць. Пара было нешта сказаць сваім салдатам, але гэты шлях пачынаўся са слоў лейтэнанта.
– Капітан, мы што, грамадзянскага з сабой павядзём? – падняў свае чорныя тонкія бровы Сядоў.
Усе радавыя салдаты паглядзелі на дзяўчыну, затым на капітана.
– Халера… Так, сапраўды…я забыўся пра яе. – хвалююча сказаў Катляроў, думаючы толькі пра заданне. – Так! Выйдзем з горада, на ўскраіне пакінем яе. Там, у апошніх дамах павінен быць пункт, куды сцягваюць параненых. Няхай дапамагае ім. А мы рушым далей. Радавы Траўнік, прыгледзь за ёй!
Алесь быў задаволены рашэннем камандзіра. Схаваўшы ўсмешку, ён вясёлымі вачыма паглядзеў на Марыну.
Пасля камандзір аддаў загад пакінуць будынак. Першым выйшаў сам Катляроў, разам з Зуйко. Яны прайшлі шэсць метраў наперад, перайшлі асфальтавую дарогу, спыніліся каля каштанавага дрэва, агледзеліся. Наперадзе, на шляху быў вясновы змрочны сквер: голыя, абгарэлыя дрэвы са зламанымі галінкамі на шэра-зялёных лужках, рудыя драўляныя лавачкі са слядамі ад куль, сцяжынкі з разбітай шэрай дарожнай плітцы, чорныя дробныя лужыны. А вакол прыгнечанага сквера ўлягліся жалезабетонныя пліты, большая частка якіх, як дэталі пазлаў, што рассыпаліся на кавалкі і змяшаліся паміж сабой. Тут жа зусім не было відаць птушак. Вераб'і, галубы і вароны пакінулі гэта месца. Шэрае неба, шэрая зямля пад нагамі салдат, дзе не чуваць гукаў прыроды. І толькі пасля таго, як Катляроў пераканаўся ў бяспецы, ён махнуў рукой і зноў пайшоў наперад з радавым Зуйко. Следам за імі выйшлі Мельнік і Сядоў. Калі ўжо гэтая пара салдат дайшла да сквера, перайшоўшы дарогу, Сядоў махнуў рукой. Апошнімі з-за сцен выйшлі Траўнік з Марынай і Агуркоў. Увесь атрад пакінуў карцінную галерэю. Усе працягвалі ісці на адлегласці, разбіўшыся на маленькія групы. Дзесьці далёка па-ранейшаму стралялі. Перыядычна, паблізу групы, з розных бакоў былі чутны адзінокія стрэлы. Часам нават зусім блізка. Часам за шэрымі бетоннымі кучамі нешта мільгала. Гэта палохала і насцярожвала. Салдаты трымалі зброю перад сабой, круцілі целам і галавой. У прыгнечаным горадзе было не па сабе. Ішлі па скверы і нікому не здалося дзіўным, што адышоўшы ад карціннай галерэі, на шляху не было заўважна памерлых целаў.