Хаціна
Шрифт:
Там, удалечыні, па шэраму пейзажу маячылі чорныя плашчы. Салдаты ў будынку сачылі за тым, як пара невядомых набліжалася да іх, перабягала з адной тоўшчы куч бетонных агародж да іншай. Менавіта з-за чорных плашчоў Агуркоў з ходу выказаў здагадку, што да яго беглі не ворагі. Бо такую цёмную расфарбоўку плашчоў меў і ён сам.
Маўчыць Мельнік, маўчыць Агуркоў. Ціха назіраюць за таямнічымі людзьмі. А калі тыя, чужыя, падышлі бліжэй, Мельнік ціха звярнуўся да Івана.
– Моўчкі, схіліўшы галаву, жвава бяжы да таго акна. Як мыш. А я застануся тут, сустрэчу «нашых»… – сказаў ён.
– Добра. – глуха, ахвотна пагадзіўся Агуркоў.
Іван хвалююча паправіў шэрую каску, якая была для яго злёгку вялікай, а пасля гэтага, не разгінаючы спіну, паспяшаўся адысці ад Мельніка.
Тады
У гэты час па лесвіцы, якая знаходзілася справа ад галоўнага ўваходу ў будынак, павольна спускаўся салдат Зуйко. Прайшоўшы па аварыйных прыступках, радавы моцна ступіў на падлогу першага паверха. Перанясучы свой загадкавы погляд ад прыступак, ён, перш за ўсё, заўважыў Мельніка, які рухам далоні і пальцаў, жэстамі, няўмела паказваў на нечаканы падыход гасцей. Зуйко насцярожыўся. І, не разумеючы знакаў Леаніда, ён усё ж застаўся стаяць на месцы. А пасля паглядзеў на спалоханага Агуркова. Юны радавы сціснуў свае худыя плечы, сядзеў пад акном, пільна глядзеў на Мельніка. Зуйко заўважыў, што штосьці не так і хутка ўзяўся за вінтоўку. Затым павярнуў свае ўстрывожаныя вочы назад на Мельніка. Леанід працягваў маляваць жэсты, паказваў хлопцу падымацца назад на другі паверх ці ж схавацца тут. Зуйко з гэтым разабраўся і стаіўся ў куце, каля лесвіцы. Зняў з засцерагальніка снайперскую вінтоўку і рыхтаваўся, у выпадку чаго, страляць.
Як толькі ў будынак увайшлі незнаёмцы, якія схавалі свае твары пад вялікімі чорнымі капюшонамі, Мельнік тут жа перазарадзіў аўтамат і накіраваў яго на іх. Устаў у іх за спіной. Агуркоў і Зуйко хутка паказаліся гасцям, навялі на іх сваю зброю. Усе трое паказалі сваю колькасную перавагу.
– Стаяць! Ніякіх рэзкіх рухаў. Кіньце зброю! – злосна прамовіў Мельнік.
– Гэта ты ці што? Леанід? – пачуўся звонкі малады голас з-пад чорнага капюшона. – Пачакай ты. Гэта ж я… Сядоў! І радавы Траўнік са мной.
– Павольна адкінулі свае капюшоны і таксама павольна павярнуліся да мяне.
– Добра…
Двое салдат выканалі ўсё, аб чым прасіў Мельнік. Павярнуліся да яго.
– Вось гэта як! – з усмешкай, радасна выклікнуў Леанід. – Жывы, хлапчук.
Перад Мельнікам стаяў цёмнавалосы трыццацігадовы лейтэнант Сядоў. Чалавек з бледна-белай скурай, бяздоннымі сінімі вачыма і маленькім носам. Хлопец быў сярэдняга росту, ён шырокай усмешкай расцягнуў свае тонкія вусны, над якімі павіслі рэдкія цёмна-русыя вусы. Ён падышоў да сябра Мельніка. Яны абняліся. Здавалася, што яны не бачыліся доўгі час, а тут, нарэшце, сустрэліся. Але гэтая радасць сустрэчы была зразумелая толькі ім дваім. Ніхто з акружаючых салдат не ведаў дакладна, што іх аб'ядноўвае. Гэтыя двое ваявалі разам з пачатку вайны і да сённяшняга дня. Яны ратавалі адзін аднаму жыццё, у іх было шмат сумесных баявых гісторый у галаве. Ад гэтага было моцным іх сяброўства.
– Ты ж ведаеш, я раней цябе дакладна не памру, стары. – захоплена, з лёгкім смехам, вымавіў Сядоў Мельніку.
– Мы яшчэ паглядзім. Я бачыў, як твае каленкі задрыжалі, калі я навёў на цябе аўтамат. – адказаў яму Леанід.
– Ну не…твой дрыготкі голас і дрыгаценне лядашчых рук я адразу распазнаў…слых у мяне, як у маладога ваўка. – працягваў жартаваць лейтэнант Сядоў.
Двое затрашчалі языкамі. З-за размоў перасталі заўважаць іншых салдат, зусім не думалі аб вайсковых абавязках.
А Агуркоў, седзячы пад акном, з панурым тварам слухаў іх размовы, а затым выпрастаў свае тонкія ногі і апусціў дула аўтамата ўніз. Патокі вулічнага паветра, што несліся з аконнага праёму, урэзаліся ў яго галаву з левага боку. Ад лёгкага халоднага ветру ціха засоп яго ружовы нос. Іван без усякай пагарды не адводзіў вачэй ад таварышаў па службе і, хоць не разумеў усіх усмешак і сяброўскіх размоў двух салдат, яму было цікава глядзець на іх. Агуркоў усміхнуўся. Адпусціў усе свае страхі і адчайныя думкі ў гэтую хвіліну, яны больш не прыходзілі яму на розум. Іван не заўважаў ні ветру, ні радавога салдата Зуйко, які выйшаў з-за вугла.
– Салдат? – глухім тонам звярнуўся да Агуркова Зуйко. – Не стой адкрыта каля акна, заб'юць жа!
І тут жа на васемнаццацігадовага хлапчука нарынулі самотныя пачуцці смутку. Ён нават уздрыгнуў. Яго цёмныя вочы прабегліся па закінутаму шырокаму памяшканню, ён незадаволена скрывіў свой смуглы твар і прыціснуўся да цаглянага мура, што знаходзіўся паміж ваконных праёмаў.
У той час Алесь Траўнік моўчкі выцягнуў адзінае металічнае крэсла з кучы разбітых карцінных рам і іншага смецця, паставіў яго ля сцяны. Сеў далей ад усіх. Алесь адчуў, як патроху яго адпускала душэўная стомленасць. Ён стаў рэдка і ляніва дыхаць. Ногі прыемна балелі пасля цяжкага шляху. Хацелася спаць. Алесь сядзеў на крэсле і ўважліва аглядаў вельмі знаёмае для яго памяшканне. Затым ён паглядзеў на кожнага салдата, на іх чорныя ваенныя плашчы. Успомніў, што дакладна такі плашч вісіць у яго бацькоўскай хаціне. І адразу Алесь трывожна падумаў пра тое, што, напэўна, ягоны бацька Віктар быў тут і нейкім чынам змог пакінуць гэты змрочны свет, прыхапіўшы з сабой плашч. Алесь сказаў сабе: «Гэта знак! Дакладна. Значыць, я на правільным шляху. Я іду па яго следзе, за ім». Гэта падзея распаліла ў Алесі вялікі азарт да прыгод, хіліла яго прадоўжыць шлях да загадак і адказаў. Ён нехаця стаў горача разважаць аб тым, што адбывалася ў самалёце. Як так атрымалася, што ён сустрэў маму?! І тым самым, усё больш пераконваў сябе – гэта дзіўнае месца дазваляе ўбачыць тых, каго няма. Яму захацелася зноў убачыць яе, адшукаць маму ў гэтым чужым і невядомым свеце, каб абняць і пагаварыць з ёй. Алесь уяўляў сабе сустрэчу з ёй і, нават калі яна яго не пазнае, яму б было прыемна і ў той жа час балюча стаяць побач з ёй. Алесь меркаваў: «Мабыць, таму бацька і быў тут. Знайшоў яе і захацеў застацца…ці ж, затрымаўся ў гэтым свеце і ніяк не можа выбрацца дадому». Доўга і цяжка думаў Алесь. «Што ж рабіць мне? Кінуць усіх гэтых салдат і шукаць родных…ці ж паддацца ўплыву гэтага месца і дзеяння?» – трымаў у галаве гэтыя пакутлівыя думкі Алесь.
Радавы Зуйко ціха, з змрочным тварам, падышоў да Сядова і загаварыў з ім:
– Лейтэнант?! Капітан просіць дапамогі. Лекар патрэбен!
Гэтыя два апошнія сказы адцягнулі на сябе ўсю ўвагу акружаючых. Сядоў страціў усмешку, а затым павярнуўся да радавога.
– Што здарылася? Дзе капітан? Паранены? – звонкім голасам замітусіўся чарнявы лейтэнант.
– З капітанам усё добра. Грамадзянскі на другім паверсе. – хутка прамармытаў Зуйко, папраўляючы вінтоўку.
– Тады чаго ты глядзіш на мяне? Забыўся, хто ў нас медык? Траўнік! Вось жа ён сядзіць! – сурова вымавіў лейтэнант Сядоў, а затым раздражнёна звярнуўся да Алеся. – Эй, аглух, ці што? Уставай і выконвай загад! Рассеўся ён!..
Моцны характар лейтэнанта не раз гартаваўся ў баі. Яго стрыманасць і ўпартасць не раз ратавалі многіх юных салдат, такіх, як Агуркоў. За ўвесь час службы Сядоў так і не пачуў падзякі ад генералаў за яго гераічныя ўчынкі. Ад гэтага ён не пакорліва адчуваў злосць, лічыў, што з ім паступаюць несправядліва. І нягледзячы на гэта, чалавек ён быў добры. Гэта прымушала яго працягваць аберагаць жыццё слаба навучаных салдат на рэальнай вайне. Лейтэнант лічыў, што мала хто можа паклапаціцца аб новых прызыўніках, быў упэўнены, што калі яго падвысяць у званні або дадуць яму свой атрад, ён зробіць куды больш для перамогі, чым тыя генералы, што толькі лічаць страты за сталом. Час зараз быў такі: у войска заклікалі ўсіх дзеяздольных юнакоў і мужчын; недахоп людзей на фронце, зацягнутыя баі, мноства забітых і параненых.
Пасля цвёрдых эмацыйных слоў лейтэнанта Сядова Алесь неахвотна ўстаў з крэсла. Ён стомлена, не адводзячы вачэй ад лейтэнанта, працягваў думаць пра сваё. Алесь некалькі секунд памаўчаў, потым не паверыўшы словам старэйшага па званні, абыякава спытаў:
– Хто, я?
– Не, Агуркоў! Ну, вядома ж, ты…збярыся ўжо Траўнік! Хутчэй наверх! Не чуў ці што, лекар патрэбен! – з больш павышаным тонам у голасе адказаў Сядоў.
Лейтэнант чужа і з прывідам паглядзеў на радавога. І Алесь, бачачы варожы твар лейтэнанта, не стаў пярэчыць яму.