Каласы пад сярпом тваiм. Кніга першая. Выйсце крыніц
Шрифт:
Думка была такая нечаканая, і ён — як вырас, нарадзіўшы яе.
…Чаўны плылі пад самым берагам. А на беразе стаялі дзяўчаты. Не, не ўсе дзяўчаты: у адной на галаве паверх хусткі быў жаночы белы нагалоўнік, што ляжыць цюрбанам і спускаецца на плечы і шыю, пакідаючы вольным толькi аблічча.
Алесь нечакана здзівіўся, такія яны ўсе былі гожыя і чамусьці не такія, як заўсёды. Сёння ён не мог бы запхнуць камусьці з іх хрушча за каўнер, каб паслухаць, як вішчыць. Ён бачыў іх нейкімі новьмі вачыма. Усе ў
Паўлюк, які веславаў з Алесем, сказаў ціха:
— Азярышчанская толькі адна. А то вітахмоўскія. Відаць, на фэст ідуць у Мілае. А то з імі Уладзька, салдацкая ўдава. Пэўна, да парома не хочуць ісці.
Дзяўчаты сапраўды махалі рукамі.
— Дзядзечкі, перавязіце!
Кандрат, які веславаў першы, пачаў аграбацца, прапускаючы наперад Стафана. Зубы ў вясёлага блізнюка ззялі: прадчуваў жарты.
— Нельга, дзеўкі, — сказаў Стафан. — Бачыце, душагубкi.
Салдацкая удава хмыкнула:
— А можа, я і хацела б з табою душу загубіць, саколік?
— Раней бы… — сказаў Стафан. — Цяпер… позна.
— Ну і сокал ты. Позна яму, гаротнаму.
— А дзядзечкі, перавязіце. Ці ж нам пад кручай начаваць?
— Утопімся, дзеўкі, — разважліва сказаў Стафан.
— Не ўтопiцца, хто вiсець маець, — сказала ўдава.
Няспрытны на язык Стафан толькі галавою пакруціў.
— А то перавёз бы, — сказала Уладзька. — Пад дубам пасядзелі б… Жолуд адшукалі.
— Што я, свіння? — знайшоўся Стафан.
— Свіння не свіння, а так, падсвінак, — сказала ўдава.
— Насвінак, — сунуў свае тры грошы Кандрат.
— Ты ўжо маўчы, — адказала Уладзька. — Варушыцца там у сваёй таптусе, як верабейка ў веніках.
На Кандрата пасыпаўся град нязлосных здзекаў.
— А якія ж усе ўдалыя хлопцы… Бацькавічы… Асабліва гэты, з падковай на лобе…
— Гэта, дзеўкі, каб ведалі, за каго ў цемры б'ецеся, — скаліў зубы Кандрат.
— Дужа ты каму патрэбен, Копша [61] .
61
Магiльны дух або далакон.
— Ад Копшы яшчэ ніхто не ўцёк, ні каралева, ні святая дзева.
— Не, дзеўкі, вы на яго дарэмна, — сказала Уладзька. — Глядзіце, які гожанькі. Галоўка, як макаўка. Праўду кажуць, на дурня і бог ласкавы…
— Ласкавы бог, ды табе не памог. Са мною звёў. Добрая пара: ён гол, як біч, ды васцёр, як меч, а ў яе вочы па яблыку, а галава з арэх.
Дзяўчаты ўбачылі, што хлопцы зацяліся.
— Кінь ты, Уладзька, няма чаго таму богу кланяцца, які на нас не глядзіць.
Ды і пайшлі на ўзгорак. Іхнія каляровыя цені гайдаліся
— Дык не перавязеце, мужыкі? — спытала Уладзька.
— Не. Сама бачыш, — сказаў ужо здалёк Стафан.
Уладзька раззлавалася.
— Эх вы! Дык спаймаць вам таго язя, што кудысь лазе.
Ніхто нічога не зразумеў, акрамя старэйшых. Затое Кандрат зарагатаў так, што адкінуўся ўбок. I тут — душагубка вільнула і cтала дагары дном, а Кандрат юкнуў пад яе, проста галавою ў ваду.
Хлопцы рагаталі цяпер усе. Рагатаў і Кандрат, вынырнуўшы. Рагаталі дзеўкі на адхоне… Мокрага Кандрата пасадзілі зноў у доўбленку, паплылі далей.
Андрэй ехаў апошні і заўважыў, што не ўсе дзеўкі ўзняліся на адхон. Адна стаіць на тым самым месцы, велікавокая, сціплая, Кахнова Галіна.
— Чаго ж ты стаіш? — ласкава ўсміхнуўся Андрэй.
— Не хачу на паром. Там, пэўна, Лапатаў Янук.
Янука Лапату Андрэй не любіў. Яршысты, злосны чалавек.
— Што ж, так і будзеш стаяць?
— Можа, нехта паедзе, — уздыхнула яна. — Шкада, што ў вас душагубкі.
Андрэй усміхнуўся. Гожая галава, апушчаная, як кветка "сну", трошкі ўбок, прыўзнялася.
— А можа… паспрабуем?
— Абернемся.
— Пастараюся не вывернуць.
Яна ступіла крок. Надта ўжо не хацелася на паром.
— Д-добра, — уздыхнула яна.
— Сядай, Галінка, — сказаў Андрэй, амаль паставіўшы човен на пясок. — Давай руку і сядай спіной да мяне… Вось так.
Адапхнуўся і асцярожна, быццам міску з вадой нёс, пагнаў душагубку на другі бок.
Вада несла іх роўна-роўна, зялёная ля берагоў, бяздонна-блакітная на сярэдзіне. Галінка сядзела нерухома, але Андрэй бачыў: баялася.
— Ты толькі птрунькі не спраўляй, Кахнова Галінка, — мякка сказаў ён.
— Я… не буду, — сказала яна ціха.
— Ну вось i добра. Ты лепей на свет глядзi.
Ён памог ёй вылезці з чоўна.
— Дзякуй, — сказала яна.
— Нічога, — сказаў ён, і таму што шкада было адпусціць яе, не сказаўшы больш ніводнага слова, спытаў: — Як у вас там гарох сёння?
— Сёння ў нас гарох нічога, — сказала яна. — Падсох — аж звініць.
— I ў нас сёння нiчога, — сказаў ён. — Укалотны.
Памаўчалі.
— А песні ў вас там на выселках іграюць?
— Іграюць.
— Трэба будзе зайсці.
— Зайдзіце, калі час будзе… Гэта ж вы дзядзькавыя браты нашага пана?
— Эге, вось і ён там у чоўне ехаў.
— Не ведалі дзеўкі, — сказала яна. — Маўчаць трэба было.
— Чаг-го? Ён харошы хлопчына. Можа, і разам калі зойдзем. Ён песні любіць.
— Пра вас кажуць: добра спяваеце.
— Гэ, лухта!
Ён моўчкі сядзеў у чаўне, гледзячы на яе.
— Дык, кажаце, добры гарох… Гэта добра… Ну, бывайце ўжо. Добрага вам свята…