Шрифт:
Уладзімір Караткевіч
Калыска чатырох чараўніц
Драма ў дзвюх дзеях, шасці карцінах з казачным пралогам і эпілогам
Дзеючыя асобы
Белая чараўніца (Першая)
Блакітная чараўніца (Другая)
Залатая чараўніца (Трэцяя)
Цёмная чараўніца (Чацвёртая)
Янка Луцэвіч.
Дамінік –
Бянінга – Багуміла Луцэвіч з Валасевічаў, Янкава маці.
Зыгмунт (Цыкмун) Чаховіч-Ляхавіцкі – былы паўстанец, цяпер “пан” у Бясядах.
Аконам пані Чаховічавай з Арамовічаў – пані ўладаркі Бясядаў.
Пакаёўка.
Стафан Каляда – сын арандатара-палавіншчыка, пазней парабак.
Марыся Гладышэўская, дачка арандатара
Юзук Гладышэўскі – бацька Марысі.
Катра Гладышэўская – маці Марысі.
Казік Валахоўскі – паніч.
Блажэй – фурман Казіка.
Ураднік пан Рахцей Рахцеевіч Снулы.
Лірнік.
Купальскія дзяўчаты, госці Гладышэўскіх, сяляне, стражнікі.
Дзея пачынаецца ў 1895 годзе, заканчваецца ў 1904 годзе.
Пралог чатырох чараўніц
Ноч нібы толькі крыху асветленая праз туман ззяннем зорак. Нячутна заводзіць спеў дзявочы хор:
Гарэла Купала ясненька, На Купале дзевачак паўненька. А хто гэта Купала разлажыў – Каб яму бог жыта зарадзіў.Узносіцца – амаль без святла, толькі пырскаючы іскрамі, – агнявое кола. Цьмяна праплываюць у паўзмроку сілуэты дзяўчат:
Я зёлкі ў полі збіраю, Івана Купалку пераймаю I ўсё гляджу ў цёмен лес. А ў цёмным лесе агонь гарыць. Каля агню Купалка сядзіць, Купалка сядзіць і ўголас плачыць. “Чаго, чаго, Купалка, плачаш? Ці табе тут соўнінька мала?!”Цьмянае агнявое кола. Затое слаба-слабенька ўспыхвае іскрачка блізка ля зямлі. Яна мігацее, часам ледзь не гасне, але ўсё ж паступова разгараецца ў маленькае ззянне, і тады нам відаць, што яно льецца з калыскі, якую гайдае невядома чыя рука. Ля калыскі чатыры постаці. Калі пачынае гаварыць кожная з іх, на невыразнай постаці на імгненне запальваецца слабое святло: белае – блакітнае – залацістае. I толькі на чацвёртай – бронзава-чорнае, нібы згушчаецца змрок. Галасы глухаватыя і ўсё ж выразныя.
Трэцяя (залатая). Сёстры. Ля калыскі кожнага нованароджанага з’яўляюцца чараўніцы і прарочаць яму ягоны лёс.
Цёмная (чацвёртая). У некаторых не з’яўляюцца.
Белая (першая). У тых, хто пасля – аж да канца – пальцам не варухне дзеля брата і друга. У тых, хто толькі для сябе. У тых, хто толькі хлебаед.
Трэцяя (залатая). У астатніх – узнікаюць.
Блакітная (другая). I мы заўсёды стаім ля калыскі тых, хто адарве кавалак ад рота і дасць загнанаму, хто памагае не толькі людзям, хто памагае цэламу народу стаць на ногі. Каля тых – заўжды.
Цёмная (чацвёртая). Які вы судзіце яму лёс?
Першая. Самы слаўны.
Чацвёртая. Але і самы цяжкі.
Трэцяя. Але і самы вялікі.
Чацвёртая. “Слёзкі пралівае...” I праўда, што за жыццё без слёзак?.. Нішто-о, гэтым дабром я яго забяспечу. Шмат чаго я нарабіла ягонаму роду ў мінулым. А ён сербане больш за іх усіх разам.
Трэцяя. Што ж, сэрца мудрых у доме плачу.
Чацвёртая. Ён будзе гадамі блукаць упоцемку.
Першая. I выйдзе на святло.
Чацвёртая. I аслепне ад яго.
Другая. I выведзе на яго іншых.
Чацвёртая (амаль у ярасці). Ён памрэ далёка ад роднай зямлі.
Першая. I вернецца ў яе. I давеку застанецца з ёю.
Далёка-далёка плывуць дзявочыя сілуэты; амаль згасла кола ў паветры. I невядома, адкуль робіцца святлей у тумане: ці ад прадчування заранкі, ці ад вельмі слабага святла з калыскі.
Другая. Чуеце, спяваюць. Нам скора знікаць. У туманы, пушчы, да зор.