Лятучы Галандзец

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч

– Пакіньце, Марыя Сяргеўна, - мірна сказаў Лявон.
– Я не крыўдую. Ну іх! Я нават рад. Горш было б, каб яны накіравалі мяне на вялікую кухню і я там аддаў ліст першай-лепшай Марыі, а пасля мяне адвезлі б у дом для вар'ятаў.

– Вы не разумееце, - сказала яна.
– Гэты жарт задуманы як палка на два канцы. Яны далі не першы - лепшы адрас, а менавіта мой, бо ведалі яго. Хацелі стукнуць не толькі па вас, а і па мне, бо я заўжды смяюся над сантыментамі, мяне лічаць за асобу рэзкую і жорсткую, якая не належыць да пароды

коцікаў, якіх гладзяць, а яны зажмурваюць вочы ад асалоды.

– Праўдзівей кажучы, вы проста не жадаеце з імі быць такой, - зазначыў Касачэўскі.

Яна не стала прыкідвацца:

– Так, мне проста брыдка. Гэтыя рукі даб'юцца ўсяго самастойна.

– І гэтым рукам будзе вельмі цяжка, - дадаў Лявон.

– Затое сэрцу гэтаму будзе лёгка. А рукі, што ж? У мяне яны здаровыя, мужыцкія. Смешна мне было б прыжмурваць вочы. Вось чаму я і трымаю сябе так: някепская артыстка і вельмі непрыемная асоба. Рэжысёр Грабоўскі наогул лічыць мяне мужычкай і памялом у сукенцы... пасля аднаго выпадку.

І дадала з выразным націскам:

– Прывабны, пераканаўчы такі кавалер.

Касачэўскі чамусьці заўсёды абараняў нават несімпатычных яму людзей.

– Пакіньце. Ён не такі ўжо благі хлопец, як я чуў.

– І гэта праўда. Я яго не за тое не люблю, што ён дрэнны, а за тое, што ён прыкідваецца такім. Гэта кепска, калі чалавек бравіруе разбэшчанасцю, якой у яго няма. Значыцца, ён слабы ў душы і не хоча быць мужным насуперак асяроддзю.

– Адкуль вы родам?
– з усмешкаю спытаў Лявон.

– Мсціслаўская.

– О, мсціслаўцы - недасекі. Зразумела, адкуль у вас такі язычок. Гэта народ, што на сваёй лаве не памірае.

– А вы адкуль?

– З Магілёва.

– О, - у тон яму сказала Якубовіч, - тады зразумела, адкуль у вас такая даверлівасць. Гэта вы, здаецца, студні салілі?

– Я асабіста - не. Мне чамусьці здавалася, што капуста проста са студні будзе нясмачнай.

– А-а, тады гэта вы, напэўна, у Вільні сваю варону пазналі і кулагу на локці мералі. Вельмі прыемна.

– Пашкадуйце, - узмаліўся Касачэўскі.
– Не буду больш.

– То-та ж бо, - важна сказала яна.
– Ведайце, як мсціслаўцаў чапаць.

І зноў яны разрагаталіся.

– Між іншым, не такія ўжо мсціслаўцы злыя на язык, - сказала яна.
– Я нідзе не бачыла такіх добрых людзей, як у нас.

Раптам пасур'ёзнела:

– Часам вельмі хочацца туды. Абрыдне бойка, абрыдне быць больш злой, чым на самай справе. Хочацца цішыні, мяшчанскай бальзаміны на вокнах.

– Я ведаю, - проста адказаў Лявон.
– Толькі чаму такая назва "бальзаміна"? Яе ў нас лепей завуць: "Слёзы Алёнчыны". Яна плача перад дажджом, бо яе калісьці, калі была яна дзяўчынай, выганялі ў зрэб'і на асенні дождж пасвіць каровы. Бог злітаваўся над ёю, ператварыў яе ў кветку.

– Добрая літасць, - іранічна і смутна сказала яна.
– Хочацца туды. Напэўна

ва мне ў глыбіне сядзіць звычайная вясковая баба, якой бы грады паліваць або сена варушыць. Гэта добра ці не?

– Гэта вельмі добра. Я часам думаю, што таму мы такі моцны, трывалы народ, што праз усё наноснае ва ўсіх нас сядзіць звычайны мужык альбо баба. І культура, здаецца, і вытанчанасць, і размова пра Сомерсета Моэма, а павеяла сенам - i хочацца бабе басанож на траву; павеяла небяспекай - i празмерна культурны мужык лаецца беларускімі праклёнамі. Гэта сапраўднае, гэта, як у ляльцы-матрунцы: самая сярэдняя - самая наша лялька. Так што не трэба непакоіцца.

Якубовіч раптам звяла бровы.

– Прабачце, я такая нецікаўлівая... А магчыма, i просто не хацела запытаць... 3 кім, уласна кажучы, я размаўляю?

Лявон нахмурыўся.

– Гэта, магчыма, было i лепш. Як у вагоне: асабліва лёгка размаўляецца, бо не ведаеш, з кім.

– Але ж гэта не таямніца?

– Не, вядома. Маё прозвішча Лявон Касачэўскі.

Звычайна за гэтым ішло трохі здзіўленае "о-о" і пасля пусценькі шчэбет. Менавіта так было з Анэляй, i таму Лявон не любіў i баяўся свайго прозвішча. Ён лічыў, што яго трэба прымаць такім, які ён ёсць, а вершы - гэта другараднае.

Але ён памыліўся, яна не глянула на яго з большай цікаўнасцю, чым дагэтуль. Сказала проста:

– Я чытала. I "Ветракі", i "Ignis nocturnis", i iншыя. Але партрэта ва ўcix вашых кнігах чамусьці не было.

– А-а, - ён махнуў рукой, - каму гэта цікава?
– I заварушыў пальцамі ля галавы, зрабіўшы задуменны твар.
– Паэт павінен быць вось такі... А такога, як я, i чытаць не будуць. Таму i хітрую. Не люблю сябе.

– Вам не трэба скардзіца на аблічча. У вас звычайны твар бялявага вясковага хлопца. М-м... не вельмі прыгожы, але харошы.

– Сказалі б хоць "мілы", - засмяяўся Лявон.

– А вам што, вельм хочацца? Не, ён у вас нават не мілы, проста добры.

Калі ён выходзіў, яна вывела яго на сходы. Раптам сказала:

– А хто вам падстроіў гэты жарт, я бадай што ведаю... Які ён з'едлівы чалавек! Гэта ён і са мною думаў. Ну, няхай чакае.

– Лixa яго бяры, Марыя Сяргееўна.

– Мне не за сябе крыўдна, мне крыўдна за вас.
– І сур'ёзна дадала: - Над вамі нельга жартаваць. Вы для гэтага занадта сапраўдны.

Лявон спусціўся на дзве прыступкі, так што твар яго апынуўся на адным узроўні з яе тварам, павагаўся трошкі i, адчуваючы, што не можа пайсці адсюль проста так, сказаў:

– Мы не павінны цяпер выпусціць з-пад увагі адно аднаго. Гэта будзе... проста жахліва.

Яна глядзела ўбок:

– Заходзьце, я буду рада.

Лявон выйшаў на вузкую ціхую вуліцу крыху прыгаломшаны. Вецер адразу растрапаў яго валасы, паімчаў далей, салёны, марскі.

– Чалавек думаў, што досыць з яго, што ён апёкся. Чалавек - дурань.