Шрифт:
1
Блмдге хатын–кызлар кайсы язып, кайсы кулъязма укып стлг капланып утыралар иде. Тачулпан гына бер эшк д тотына алмады, тып-тып итеп трзг сиблгн ягыр тамчылары астында, бген кргн тше хтерен килде д шуны уйлап эт булды. Тш крдем дип артык исе кит торган кеше д тгел иде инде югыйс. мма, лл шул ягыр тэсиренд, бгенге тше тынгы бирмде. Бер караса, кргн тшене уш китрлек нрссе д юк: аяз кнне ягыр койды да койды гына, ул тукталгач, Тачулпан белн ниндидер егеттн башка ичберкем д чыланмаган булып чыкты. бит урам тулы халык иде. Ник бер д чыланмады икн?! Аннан со, боларны барсы да тшт булса да, Тачулпан ул ягырны ненд кргндй тоела, хтта киемнрене ебен кадр су теп, ни дрд кшеген д хтерли, юк хтерли ген тгел, ул аны ле д з анында, з тненд тоя кебек иде… Кулына эш бармаса да ул, тырышып-тырмашып нидер кыйраткан калмдшлре алдында тик утырудан кыенсынып, алдындагы кулъязмага
Ктмгнд ягыраган тавыш барсыны да башын ктрде:
– Слам, кызлар! Туган илг хезмт итбезме?
Башны ктрг и тд керчене бтен йзен балкыткан елмаюы кзг ташланды, бераздан кдррк булып торган когырт ччлре, зифа буй—сыны шйлнде. Барсы берьюлы ктрелеп караудан егет зе д уайсызланыбрак калды, ахрысы, ишек янында гына утырган Тачулпаннан кзлрен тиз ген аерды да, карашын блмдгелрне ле берсен, ле икенчесен йгертте м, ниаять, зене ник кергнен исен тшергндй, урта яшьлрдге хатынга тблде:
– Фндид апа, сине сагынып кердем бит мин.
Фндидне кзлренд мутлык чаткылары кренде:
– Сизеп торам, Искндр,– дип елмайды ул,– Мине сагынмый мен бу гзллрне сагынмассы бит инде.
Егет тагы блмдгелрг кз йгертеп чыкты. Кызлар чынлап та гзл иде. ле яарак кына беренче баласын табып декреттан килгн Алсу да, яшь кендн баш-аягы белн динг чумган Хдич д – рберсе зенч матур, зенч соклангыч иде. Шулай да Искндр карашларын Тачулпанда озаграк тотты. зе шул халтеннн уайсызлангандай Фндидне каршысына ук килеп басты.
– Безне вечный любовь бит, йме, Фндид апа! – Карашлары ян Тачулпан ягына омтылды, мма егет вакытында тыелып лгерде,– Фндид апа, мин бит сине ярдме мохтамын. Биреп тор ле шул Сак-Сок китабын.
– Мен сиа кирк булса,– дип елмайды Фндид апа,– Любовь-любовь дип ымсындырды да хзер Сак-Сок имеш… Ни хате тиде инде аны сиа?
– Бик кирк иде шул, Фндид апа.– Фндид апа стл тартмасындагы китапка релгнд, Искндр Тачулпанга кз ташлады, карашлары очрашты да кыз керфеге тбн кадалды, – Кавыштырам мин ул Сак-Сокларны.
Искндр китабын алды да рхмт йтеп чыгып китте.
– Тилелнеп йри инде,– дип куйды Фндид,– Тагын берр мгез чыгарырга уйлый торгандыр.
Фндидне сзлре з итеп, яратып йтелс д Тачулпан аны «тилелнеп» дигнен нп бетермде. Шулай да каршы килеп сз йтерг кыймады, «иште ишк чукмарын» дигндй, кашларын гына сикертеп куйды. Алсу да шундыйрак фикерд булган, ахры:
–Аа ничек йрс д килеш,– диде ул, хыялый бер соклану белн,– Искндр бит ул! Нинди халтт булса да – Искндр.
Тачулпан Алсуга рхмтле караш ташлады, шул ук вакытта зене кыюсызлыгына зе кенебрк т калды – Тачулпан да нкъ шулай уйлаган иде бит, ул да йт алган булыр иде, тик йтмде, йт алмады, кыюлыгы итмде. Алсу Казанда укып, бик кп кренекле шхеслр белн аралашып, Казан авасын сулап кайткан кыз, бер д ркеп–куркып тормады, йтерг телгнен ачты да салды. Аны сзен, лбтт, Фндид апаны исе д китмде инде. Елмая биребрк блмдге яшьлрне ле берсен, ле икенчесен кз йгертеп чыкты да балаларын тирггн ана сыманрак итеп йтеп куйды:
– Шулай бозып бетерсез инде.
Шуны белн сз бетте. Искндр турында сйлшкннрен тагы да озак тыларга зер иде Тачулпан, тик сзне двам иттерер чен ни д булса йтерг батырлыгы итмде. Бераздан блмдгелр ян бирелеп эшк чумды, тик Тачулпан гына тагын бер нрсг д кереп кит алмый иза чикте, баштарак зен кыюсызлыгы, булдыксызлыгы чен битрлп бер булса, сорак бген тнл кргн тшен кабат исен тшерде. Бу юлы тшене бтен вак–тяклрен кзалларга омтылды, м чынлап та, тырыша торгач, ул аны бтен нечклеклре белн, тсле кино карагандай итеп яадан кз алдына бастырды, кайсы бер моментларын нкъ кинодагы кебек итеп, кабат кабат йлндерде, м зене леге тшне ник оныта алмавын алады да бтен дньясын яшен кйдереп ткндй тоелды…
урамда ягыр коя иде.
Тачулпанны бу редакцияг эшк килен бернич ай гына ле. Башта елга якын ярты ставкада гына йрде, редакция халкын танып белс д артык якын аралаша алмады, хзер мен Фндид апа йтмешли, утырып эшли башлагач, барсын да креп бел, холык–флнен д, кемне нрсг слтле икнен д чамалый кебек. Кечкендн кулына калм алып балалар басмасында шактый ук танылып лгергн кыз чен, тдрк, редакцияд тик талантлы калмкярлр ген эшлидер, шулар арасында ти булып йр зур мртбдер сыманрак тоела иде. Хзер ул монда да слте белн лл кая китлмгннр барлыгын бел инде, шулар арасында зене бик к тшеп калганнардан тгеллеген д чамалый. Моны башкалар да тоя, ахры, Тачулпанга и четерекле мсьллрне д ышанып тапшыралар, ихтирамнары да, игътибарлары да сизелеп тора. Икенчедн, слтлре трлеч булса да журналист халкы бер–берсене кешелеклелеген ныграк бя бир, осталык та, триб д вакыты белн кил, кешелек сыйфаты чамалы икн, гафу ит, бу инде мгег – бкерене кабер ген тзт. Бу мнсбт белн тулысынча килешеп итмс д Тачулпан бик каршы да тшми. Дресен ген йткнд, ул ле чынлап торып бхслшерг, ниндидер мсьллрд з карашын белдерерг бик йрнеп т итлми, зен тбнгрк куя, ахрысы. Яшьрк булсалар да Алсу белн Хдич бу ттн кпк кыюрак, хер, алар коллективта яа хезмткр тгел шул, монда з кеше булып беткннр, триблре д зур.
Трибле журналистлар хтсез эшли бу гзитт. Фндид апа шундыйларны берсе. Аннан башка да кплр бар – лл нинди длт блклре иялре, танылган язучылар. Барсы да редакция кануннарына буйсынып, «мин–мин»леген артык крстмич ген эшли м яши бир. Бер нинди шартлылыкны да, бер нинди кануннарны да бар дип белми торган кеше д юк тгел. Монсы инде Искндр була. Ул беркайчан да вакытында эшк килми, вакытында кайтып китми, кне буена блм саклап утырмый. Килгн кунакларын хмер белн д сыйларга, алар белн берг зе д сыйланырга ммкин. лбтт, аны тиргп т, премиялрен кисеп т торалар, лкин Искндрне моа бик исе китми, ул зенч яши бир. Аны урынында башка бер булса, эштн куу белн куркытырлар м куарлар да иде. Тик Искндрне моны белн алдырып булмый. Аны моа кадр куып та караганнар инде, болай гына тгел, статья белн куганнар, тик бернич айдан баш мхррир кабат чакырып алырга мбр булган. Искндр нкъ шул вакытта з шартларын куеп, тртипсезлеген законлаштырып килгн, дилр. Башта ул Тачулпанга бик ткббер, кырыс бнд булып тоелган иде. з–зен тотышында авалану, хтта бераз мактану да бар сыман кренгн бу яшь кешег карап ул: «Монсы тагын ниндирк кош инде?!»—дип уйлап та куйган иде хтта. Бер–ике мкалсе гзитт кренг к зен лл кемг санап йрче «йолдыз»га охшаткан иде ул аны. Тик кем икнен, дресрге, исемен бел белн, хаталануын алады. Искндр бер нич шигырь китабы чыгарып танылу тапкан, роман, повестьлары гзит–журналларда басылып торган язучы иде. срлрен Тачулпан зе д, ире Тлгать т бик яратып укыйлар, аны леге чорны и талантлы язучыларыннан исплилр иде.
ле Искндрне якын креп, бар келе белн аны яклы булып утыруы да шул талантын бялне бер галмте ген иде. рхлд, Тачулпан зе шулай уйлады. Хер, башкача булуы ммкин д тгел иде инде. Ни ген йтс д, икесене д з гаилсе, балалары бар…
Гаил турында уйлавына, бгенге тше кабат хтерен килде. лл нинди сер тш булды ле ул, онытылмый да, тынгылык та бирми. Тачулпан ян бер тапкыр аны кздн кичерде.
Ниндидер кояшлы якты кн, имеш. Тачулпан ккрген сыймас шатлыгы бар сыман, ччкле болын буйлап канатланып йгереп килде д ктмгнд рмлекк кереп юлыкты, агачлар арасында сузылган рмкч авына элгеп туктап калды. Првез епселлреннн ычкынырга телп чблнерг тотынды, тик аны саен ныграк урала барды, епселлр мизгел эченд калынаеп, котылып булмаслык арканга верелде. Ул арканнар кояш нурында трле тск кереп балкый, бу матурлык ничектер зен тарта м бтен аны-тне ирекк чыгуны талп итс д, арканнар назыннан ычкынасы килми, анда син зене хвефсезрк тойган кебек буласы. Мен шундый сер халтт озак бик озак брглнде Тачулпан. Кайчагында, агачлар арасыннан, ире Тлгатьне йзе кренгндй булып, аа ялварды:«Кадерлем, коткар мине мондый халттн! Зинар, коткар!» Тик бер нинди д авап ишетелмде… бераздан яшен яшнде. Кулында яшен шарлары уйнатып бер егет пйда булды. Ул егетне карашыннан ук теге арканнар зелеп, эреп юкка чыкты м Тачулпан, мгелек тамуг газапларыннан котылган кеше сыман аа иярде. Тиздн ягыр коярга тотынды. Чилклп койды ягыр, чыланмаган бер ген урынны да калдырмады, тнне рбер кзнген теп кергн сыман тоелды ул, кзнклрне эченд д чилклп ягыр коядыр, бу ягыр мге туктамастыр сыман тоелды. Тик ул туктады. Ягыр тукталу белн алар ниндидер шр урамында булып чыктылар. Якты шр, ниндидер сихри, кияти шр иде бу, кгенд клч кояш елмая, асфальт буйлап, кчле бер дулкын булып грлвеклр ага. Кинт Тачулпан бер нрсг игътибар итте – теге егет белн икесеннн башка бер д чыланмаган иде. Ни чен шулай икнен сорау белн, ул уянып китте. егетне авабын инде ненд ишетте:«Бу мхббт ягыры…»
леге тше мгънсез бер саташу кебек тоелса да Тачулпан аны т карашка ярылып ятмаган асылын табарга тырышты. Ни чен оныта алмавын ул инде келе белн тоемлый иде. йе, аны арканга верелеп киткн рмкеч авыннан коткаручы егетне кем икнен ул бел, аны Искндрг тамчы судай охшаган булуын бер мизгелг д хтереннн чыгара алмый, шул ук вакытта бу хакта кычкырып йтерг тгел, ачыктан-ачык уйларга да курка, бу турыда уйлау зе ген д баш китрлек гна кебек тоела иде. Лкин уйламыйча да булдыра алмый, ул егетне тс-кыяфте ген тгел, тавышы да тач Искндрнеке иде бит. Тшенд йтелгн: «Бу – мхббт ягыры» – дигн сзлре белн аны бген кереп «Сак-Сок» бетен соравы арасында да, хтта Тачулпанга караш ташлап:«Кавыштырам мин аларны» – диюлрен кадр, ниндидер яшерен сер, яшерен бйлнеш бардыр сыман тоела иде. Бу очраклы хл ген тгелдер, очраклылык болай ук була алмыйдыр, бу – кклр ихтыяры белн ген була ала торган гайре табигый хлдер сыман иде.