Новая зямля (на белорусском языке)
Шрифт:
Ён сам сябе чуць не кусае.
Ох, галава яго дурная!
I нi на грош няма ёй кошту,
Яго хвалiлi, а завошта?
I хiба ж Бог яго не чуе?
Або яму Бог падаруе
Вось гэты страшны грэх знявагi?
Эх, Костусь, Костусь! ты - брадзяга!
Выносiць сонца дзянёк новы
Скрозь гэты лес стары, хваёвы,
Дзянёк кароткi, чуць заметны,
Але вясёлы i прыветны.
Мароз бярэцца, пацiскае,
Па лесе лускае, гуляе
I
За ноч падкiнула сняжку.
Мiхал iдзе ў свае абходы,
А холад зiмняе пагоды
Яго рухавiць i малодзiць,
I колькi тут разоў ён ходзiць!
Тут кожна сцежка i дарожка
Яму даўно-даўно знаёма,
Мiхал у лесе, як бы дома:
Дзе нi ступала яго ножка!
Якiх куточкаў тут не знае!
Мiхал iдзе, сляды чытае!
Вось тут танюткi ланцужок
Лёг так прыгожа на сняжок
То пара кропак, то дзве рыскi,
Вiдаць, што мышкiны распiскi.
Другi малюнак, след - трайчаткi
Па лесе кiдаюць зайчаткi;
А лiс-хiтрэц, выжыга чуткi,
Па снезе цягне шнур раўнюткi:
Слядок з слядочкам супадае,
Бы лапка тут адна ступае.
Мiхал iдзе. У лесе глуха;
Дарэмна зыкi ловiць вуха:
Вакол маўклiва i маркотна,
I лес застыў, глядзiць гаротна,
I толькi дзесь у ельняку
Шалпоча сойка на суку
Ды стукне дзяцел траекротна.
Мiхал iдзе адзiн, пануры,
I сам ён хмур, i думкi хмуры,
Як гэты лес, снягамi сцяты
Або замоўлены, закляты.
Ды гэты лес, хоць ён i немы,
Але скрозь цiш халоднай дрэмы,
Скрозь гэты мёртвы сон зiмовы
Вядзе з Мiхалам казкi мовы.
У лесе кожная мясцiна
Лужок, палянка, баравiна
Асобны твар i выраз мае
I хоць што-небудзь выклiкае
З таго, што памяць захавала.
Так. Тут было ўсяго нямала,
Тут частка жыцця леснiкова.
Ну, хоць бы гэта вось дуброва!
Грыбоў улетку тут цьма-цьмушча,
Народ сюды йдзе - гушчай-гушча.
Тут шум, тут крык, тут гоман, спевы,
Аж разлягаюцца ў ёй дрэвы.
I вось, бывала, пан прыкажа
Сюды пасходзiцца ўся стража
I робiць цэлую параду,
Як дзе хiтрэй зайсцi ў засаду,
I ўсё на гэтых людзей бедных,
Ўсё з-за паноў тых ненаедных.
Садзiшся, ловiш. А другая
I на бiлет рубля не мае.
I мусiш драць i з беднаты.
I вiнават не пан, а ты:
Не гаспадар злы - кажа ўсякi
А гаспадарскiя сабакi...
А гэты хвойнiк абгарэлы!
Напэўна б выйшаў сказ тут цэлы,
Калi б ад самага
Апавядаць вам па парадку;
Але Мiхалу непрыемна,
Бо й тут пан лаяўся дарэмна,
А ён стаяў, свяцiў вачамi
Перад людзьмi i леснiкамi.
Мiхал iдзе, i думкi ходзяць,
I ў пункт адзiн яны прыводзяць:
Каб як зямлi сабе прыдбаць
I службы гэтае не знаць,
Тады паны ўжо не пашкодзяць.
Ды толькi вось дзе закавыка:
Купiць зямлю - купiць не лыка,
Тут грошы трэба - i не сотка...
Эх, брат, рука, рука каротка!
Дзе ўзяць? i розум тут не змесцiць,
Але ўсё ж думку Мiхал песцiць,
Пад самым сэрцам яе носiць,
I гэта думка - зямлi просiць!
Яна з iм заўжды: ў лесе, дома!
Яна яму даўно знаёма,
I нават ён, калi прызнацца,
Даўно жыве ўжо ў сваёй хатцы.
А гэта хата вось якая:
Перш-наперш выгляд добры мае;
Стаiць пры рэчцы цi крынiцы,
На ёй дзве дымнiцы-блiзнiцы
З чырвонай цэглы i фарсiсты.
У хаце ёсць пакойчык чысты,
А вокны светлы i панадны,
I броўны ў сценах вельмi ладны:
Шырокi, роўны, без прыточак,
I жоўценькi, як той жаўточак.
Хлявец, гуменца - ўсё там нова,
I ўсё дакладная будова!
Пры доме сад, хоць невялiчкi,
Ды добры сад, нiводнай дзiчкi;
I тут навокал тваё поле,
Раздолле тут табе i воля!
Працуй, чуць з хаты толькi выйшлi.
Але ўсё гэта - толькi мыслi,
Эх, гэта толькi мары-кралi!
О, каб яны ды праўдай сталi!
У лесе глуха, цесна стала,
I смуткам цiсне лес Мiхала,
I нейк маркотна ў гэтым боры,
Душа iмкнецца на прасторы,
I вочы просяць свету, волi.
Мiхал iдзе туды, на поле,
Дзе Нёман, выгнуўшыся дужкай,
Абводзiць лес прыгожай стужкай;
Але цяпер марозам скован
I ад людскiх вачэй захован,
I толькi жолаб, нiзка ўгнуты,
Ды лёд, ад снегу ветрам здзьмуты,
Яго дарогу вызначалi.
I цiха ўсё вакол. Маўчалi
Пад белай посцiлкаю далi.
Там, угары, дальш з-па-над Нёмна
Сяло глядзела зсiня-цёмна;
Над iм стаяў дым белаваты.
Панура ў снезе нiклi хаты.
Мiхал на горцы прыпынiўся,
Стаiць, бы сон яму тут снiўся,
I тут усе тыя мясцiнкi
Яго наводзяць на ўспамiнкi.
Вот тут калiсь - даўно было то
Дзяўчына з iх сяла, Дарота,
Купалася раз i ўтанула,
I смерць яе тут агарнула.