Чтение онлайн

на главную

Жанры

Шрифт:

Шомастбийни баъзи манбаларда Аширбек деб ам атайдилар. 1709 санада Минг абиласи билан Чодак хўжалари ўртасида бўлиб ўтган ашатич уруш натижасида Минглар абиласи олиб чиди. «Кўк тўнли»лар истиомат илувчи ерда алъа урилиб, «Хўанд хонлиги»нинг дорилхалофатига айланди.

Олтин бешикдан икки юз йил ўтиб дунёга келган Шорубий ниоятда хушрўй, обилиятли ва жасур йигит бўлиб ўсади. Шикор пайтида найза билан бир йўлбарсни ярадор илиб барчани ойил олдиради. Ўша даврларда ўонни (Хўанд) Чодак «хожа»лари бошариб турардилар. Ўзбек жамоалари биргаликда маслаатлашиб Шорухонни хон илиб кўтарибдилар. Бу воеани ватинча махфий тутишиб хийла ишлатибдилар. Хушрўй бир изни Чодак окимига турмушга

чиаришиб, тўй илибдилар, тўйга ташриф буюрган барча «чодак хожалари»ни сўйиб ўлдирибдилар ва лашкар тортиб Чодакни забт илибдилар. Бу ишлар амалга ошгандан сўнг Шорухонни ўоннинг хони илиб кўтарибдилар. Икки сойнинг ўртасига яъни «Кўк тўнли азизлар» мавзеига хонлик ароргоини урибдилар. Бу воеа 1709 йил (милодий) 1121 хижрий йилда содир бўлган. Шорубий ўн икки йил хонлик илиб 1721 йилда вафот илган. Ундан уч ўил таваллуд топган: Абдураимбек, Абдулкаримбек, Шодибекдир.

«Тарихи Шору» асарида ўоннинг биринчи хони Шорухоннинг ўлими билан боли бир воеа эътиборни жалб илади:

Шорухон наманганлик Мулла Бозор Охунднинг муридларидан бирини ўз хизматида ишлатиб юрар эди. Мулла Бозор Охунд ўонга келиб Шорухондан ул муридини озод илишини илтимос илади, хон илтимосни рад илади. Шайх хондан хафа бўлиб, бир муридининг уйига бориб, деворга Шорухон тасвирини тушириб, суратни ў-ёй билан отади. Ўша куни хоннинг ўлига яра чииб вафот илган эмиш. Бу воеа 1721 йили содир бўлган.

* * *

Шомастбийнинг обрў-эътибори жуда юори бўлиб, давлатманд киши эди. Унинг тасарруфида серосил ерлар, боу ролар бўлиши билан бирга йили ва эчкилар, зотли сигирлар ва арабий отлари ам бор эди. Унинг хонадонида ар доим мемондорчилик ва зиёфат тинмас, теварак-атрофдаги энг хос кишиларнинг адами аримас, ёшу кексалар уни урмат илиш билан бирга хон авлодидан деб эъзозлашар эди. Олтинбешикхонни вояга еткурган бу оила, минглар уруининг (ўзбекия) энг нуфузли хонадони исобланар, барча уру, атто боша урулар ам уларга авас илиб урмат билан арар эдилар. Уларнинг насллари аксарият эркаклар бўлиб, боша нуфузли оилалардан келин олишар, бири-биридан гўзал, палавон йигитлар улайиб етишар, улар мавеи жиатидан ам йирик хонадон бўлиб, теварак-атрофларда бир-бирини ўллайдиган хешу араболар беисоб, итисодий ва жисмоний баувват бу хонадон билан раобатлашадиган куч яин атрофда топилмас эди.

Тарова, Чанкат ишлолари тўайзорлар билан туташиб кетган, тўай ичи парранда-ю даррандаларга бой, уён-тулкилар югуришиб юришар, ировуллар патирлашиб учишар, онда-сонда бўри ва оплон каби йиртичлар ам учраб турар, атто ёввойи тўниз ва йўлбарслар ам бор эди.

Шомастбийнинг энг севимли машулотларидан бири овга чииш бўлиб, тўнич ўли Шорубий доимий амрои эди.

– Шору, мен билан овга чиасанми? – деди Шомастбий ўлига мер билан тикилиб.

– Албатта дадажон, ов илишни жуда хуш кўраман, – деди Шору увончи ичига симай. – ачон борамиз?

– Эртага тонг чои.

Овнинг жуда гаштли бўлишига ишонган ота-бола бир неча машур овчилар уршовида тўайзорга кириб келишди.

– улоингда бўлсин ўлим, овчи жасур бўлиш билан бирга жуда зийрак ва сезгир бўлмои лозим. еч андай олатда шошилиб олмагин, чаонлик билан шошалолик боша-боша хусусиятлардир.

– Буни эсимдан чиармайман, ота.

– Яхши, ар доим гапимга албинг билан уло соласан, бу хусусиятинг улулик аломати. Сени келажакда катта ишлар кутмода.

– Ишончингиз учун рамат.

– Жуда ам ичкарилаб кетманглар, йўлбарслар ам борлигини эсдан чиарма.

– Мен йўлбарс билан бир неча бор тўнаш келганман.

– Йўлбарс йиртичлар ичида жуда мард исобланади, у одамларга бесабаб ужум илмайди, лекин ёввойи тўниз ўта хавфли малу, ора-олдига арамай ужум илади, унча-мунча зарба билан нобуд ам

илиб бўлмайди.

– Ота бизга рухсат берасизми?

– Майли ўлим бораол, Шомансур доим ёнингда бўлсин.

– Сизлар айси томонга борасизлар?

– Биз чапга, сизлар ўнгга. Раимул шу ерда олиб тушлик тайёрлайди. Учрашув жойимиз ам шу ерда бўлади.

– Мен сизга ировул олиб келаман.

– Худо омадларингни берсин, овларинг бароридан келсин.

Шорубий дўсти Шомансур билан тўай ичкарисига от солдириб кетдилар. Тўайнинг айвонот олами ранг-баранг бўлиб, жуда ам бой эди. Баайбат дарахтлар орасидан ёввойи уёнлар югуриб чиишар, ар хил ушлар париллаб чииб ўзларини панага олардилар. Аён-аёнда уркович жайронлар ам учраб, уюндек югуришиб бир лазада кўздан ойиб бўлардилар. увончини ичига сидиролмаган Шорубий отилиб чиан жайроннинг кетидан от солди, ўлжасининг орасидан увишга берилиб кетиб, анчагина ичкарилаб кетди. Йўранинг чопирлиги жайроннинг абжирлигига бас келолмас, терлаб-пишиб югуришда давом этарди. От сесканиб кетди, пишириа ўхшаган товушдан илкис тўхтади.

Атиги йигирма адам нарида сову кўзларини Шору томонга адаб баайбат йўлбарс депсиниб турарди. Думини гажжак илиб наъра тортишидан амла илмочилиги сезилиб турарди. Йўлбарс икки сабабга кўра одамга ужум илиши мумкин. Болалаган пайтда инига яин келиб олинса, очликдан ўта ийналган олатда ёки бирор сабабга кўра ярадор бўлса одамдан ўч олиши ани. Ўз кучига ишонган Шорубий ўзини йўотиб ўймади, у илгарилари ам ар хил йиртичларга дуч келган, лекин озиргидек бундай яин масофадан унга рўпара бўлмаган. У ўйланиб олди, агар орасига очса йиртич албатта амла илади, жойида имирламай туришнинг иложи йў, чунки от сесканиб титрамода, илкис аракат илиб ишни бузиб ўйиши мумкин. Йўлбарсни камон билан улатиб бўлмайди, аксинча яраланиб атти ужумга ўтади. ўлидаги найзани шайлади, йўлбарс наъра тортиб яна ужумга ўтади. ўлидаги найзани шайлади, йўлбарс наъра тортиб яна яинлаша бошлади. андай чиройли жонзот ўйлади Шору, бир зарба билан улатиш мумкин, лекин жонивор увол бўлади. Ахир у тўайзорнинг ярашии-ку, айвонлар подшосини ўлдириш инсофдан эмас. Ўйланиб ўлтиришга фурсат олмади, ўлидаги найзанинг тўмто томони билан сакрашга шайланган йиртични зарб билан урди, кўз очиб юмгунча иккинчи бор ора оёининг юори исмига янада кучлиро зарба берди. Хавф-хатар чекина бошлади, ора оёидан атти зарба олган малу осаб-осаб чекина бошлади. От чоптириб етиб келган Шомансур ажойиб манзарани кўриб жойида анграйиб олди.

– Бу йўлбарс-ку, – деди у овлииб. – Сизга ужум илмадими?

– илмочи бўлди, лекин эплай олмади.

– Найза санчдингизми?

– Йў, кети билан урдим.

– азиллашяпсизми?

– Йў, чиндан айтаяпман.

– Нега бундай илдингиз?

– Ўлдиргани кўзим иймади.

– Йиртичга шу даражада шафат илиш хавфли-ку.

– Хавф-хатар олдида ўзингни йўотмасанг, ар андай офат чекинишга мажбур бўлади.

– Орага айтамизми? Мен йўл-йўлакай ов ила олмадим, лекин сизни ахтаравериб чарчадим.

Анча-мунча ўлжа билан айтишган йигитлар, гулхан атрофига бориб ўтирдилар.

– Отам келмадиларми?

– али замон келиб олишса керак, – деди Раимул. – Таом олиб келайми?

– озирчалик чой келтирсанг етарли.

– Хўп бўлади.

– Нима таом тайёрладинг?

– Кийик гўштидан кабоб илдим.

– ировул гўштидан шўрва тайёрла, дадам хуш кўрадилар.

Шорубийнинг йўлбарс билан олишгани бутун ишлоа ва аста-секин теварак-атрофга ёйила бошлади. Биров у деса, биров бу дейди. Шорубий ёлиз ўзи каттакон йўлбарс билан олишиб, найза билан алок илибди деса, яна кимдир йў, уролсиз ўли билан мав илибди дейди. Шо авлодидан бўлган Шорубийнинг обрў-эътибори ўн чандон ошиб кетди.

Поделиться:
Популярные книги

Темный Лекарь 2

Токсик Саша
2. Темный Лекарь
Фантастика:
фэнтези
аниме
5.00
рейтинг книги
Темный Лекарь 2

Бремя империи

Афанасьев Александр
Бремя империи - 1.
Фантастика:
альтернативная история
9.34
рейтинг книги
Бремя империи

Кодекс Охотника. Книга XIX

Винокуров Юрий
19. Кодекс Охотника
Фантастика:
фэнтези
5.00
рейтинг книги
Кодекс Охотника. Книга XIX

Попытка возврата. Тетралогия

Конюшевский Владислав Николаевич
Попытка возврата
Фантастика:
альтернативная история
9.26
рейтинг книги
Попытка возврата. Тетралогия

70 Рублей - 2. Здравствуй S-T-I-K-S

Кожевников Павел
Вселенная S-T-I-K-S
Фантастика:
боевая фантастика
постапокалипсис
5.00
рейтинг книги
70 Рублей - 2. Здравствуй S-T-I-K-S

Око василиска

Кас Маркус
2. Артефактор
Фантастика:
городское фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Око василиска

"Искажающие реальность" Компиляция. Книги 1-14

Атаманов Михаил Александрович
Искажающие реальность
Фантастика:
боевая фантастика
космическая фантастика
киберпанк
рпг
5.00
рейтинг книги
Искажающие реальность Компиляция. Книги 1-14

Чужая дочь

Зика Натаэль
Любовные романы:
любовно-фантастические романы
5.00
рейтинг книги
Чужая дочь

Повелитель механического легиона. Том III

Лисицин Евгений
3. Повелитель механического легиона
Фантастика:
фэнтези
аниме
5.00
рейтинг книги
Повелитель механического легиона. Том III

Доктора вызывали? или Трудовые будни попаданки

Марей Соня
Фантастика:
юмористическая фантастика
попаданцы
5.00
рейтинг книги
Доктора вызывали? или Трудовые будни попаданки

Боги, пиво и дурак. Том 3

Горина Юлия Николаевна
3. Боги, пиво и дурак
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
5.00
рейтинг книги
Боги, пиво и дурак. Том 3

Механический зверь. Маленький изобретатель

Розин Юрий
1. Легенда о Лазаре
Фантастика:
героическая фантастика
5.00
рейтинг книги
Механический зверь. Маленький изобретатель

Тринадцатый II

NikL
2. Видящий смерть
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Тринадцатый II

Законы Рода. Том 4

Flow Ascold
4. Граф Берестьев
Фантастика:
юмористическое фэнтези
аниме
5.00
рейтинг книги
Законы Рода. Том 4