Падарожжы Гулівера
Шрифт:
Пасля першага прадстаўлення ў Гулівера пачалося цяжкае жыццё.
Кожны кірмашны дзень яго прывозілі ў горад, і ён з ранку да вечара бегаў па стале, пацяшаючы публіку. Ды і дома, у вёсцы, ён не меў ні хвіліны спакою. Навакольныя памешчыкі, наслухаўшыся расказаў пра дзівоснага чалавечка, разам са сваімі дзецьмі прыязджалі да гаспадара і патрабавалі, каб ім паказвалі вучонага Грыльдрыга.
Трохі патаргаваўшыся, гаспадар наладжваў у сябе дома прадстаўленне. Госці заставаліся вельмі задаволеныя і, вярнуўшыся дамоў, пасылалі паглядзець на Гулівера ўсіх сваіх суседзяў, знаёмых і сваякоў. Гаспадар зразумеў, што паказваць Гулівера вельмі выгадна. І ён вырашыў аб'ехаць з ім усе вялікія гарады краіны веліканаў.
Збіраліся нядоўга. 17 жніўня 1703 года, роўна праз два месяцы пасля таго, як Гулівер сышоў з карабля, гаспадар, Глюмдалькліч і Гулівер выправіліся ў далёкую дарогу.
6
Краіна веліканаў называлася Брабдынгнег, а галоўны горад яе — Ларбрулыруд, што па нашаму азначае «гонар Сусвету».
Сталіца знаходзілася якраз пасярэдзіне краіны, і, каб трапіць у яе, Гуліверу і яго вялізным спадарожнікам давялося пераправіцца цераз шэсць шырокіх рэк. У параўнанні з імі рэкі, якія ён бачыў у сябе на радзіме і ў іншых краінах, здаваліся вузенькімі, мелкімі ручайкамі.
Падарожнікі праехалі васемнаццаць гарадоў і мноства вёсак, але Гулівер амаль і не бачыў іх. Яго вазілі па кірмашах не для таго, каб паказваць яму ўсялякія дзівосы, а для таго, каб яго самога паказваць, быццам дзіва.
Гаспадар заўсёды ехаў конна, Глюмдалькліч сядзела ззаду і трымала на каленях скрынку з Гуліверам.
Але перад гэтым падарожжам дзяўчынка абабіла сценкі скрынкі тоўстай, мяккай тканінай, падлогу заслала сеннікамі, а ў куток паставіла ложачак сваёй лялькі.
І ўсё роўна Гулівер стамляўся ад бясконцага гайдання і штуршкоў.
Дзяўчынка заўважыла гэта і ўгаварыла бацьку ехаць цішэй і часцей спыняцца.
Калі Гуліверу надакучвала сядзець у цёмнай скрынцы, яна даставала яго адтуль і ставіла на вечка, каб ён мог дыхаць свежым паветрам і любавацца на замкі, палі і гаі, паўз якія яны праязджалі. Пры гэтым яна заўсёды моцна трымала яго за падцяжкі.
Калі б Гулівер упаў з такой вышыні, ён бы, мусіць, памёр ад страху, не даляцеўшы яшчэ да зямлі. Але ў руках сваёй нянечкі ён адчуваў сябе спакойна і з цікаўнасцю пазіраў па баках.
Па даўняй звычцы вопытнага падарожніка Гулівер нават у час самых цяжкіх пераездаў не траціў часу марна. Ён старанна вучыўся ў сваёй Глюмдалькліч, запамінаў новыя словы і з кожным днём усё лепш і лепш гаварыў па-брабдынгнежску.
Глюмдалькліч заўсёды вазіла з сабой маленькую кішэнную кніжачку, крышку большую за геаграфічны атлас. Гэта былі правілы паводзін выхаваных дзяўчынак. Яна паказвала Гуліверу літары, і ён па гэтай кнізе хутка навучыўся бегла чытаць.
Даведаўшыся аб яго поспехах, гаспадар пачаў прымушаць Гулівера чытаць уголас розныя кніжкі ў час прадстаўлення. Гэта вельмі пацяшала гледачоў, і яны цэлымі натоўпамі збягаліся паглядзець на пісьменнага звярка.
Гаспадар паказваў Гулівера ў кожным горадзе і ў кожнай вёсцы. Часам ён збочваў з дарогі і заязджаў у замак якога-небудзь знатнага вяльможы. Чым больш прадстаўленняў давалі яны ў дарозе, тым больш таўсцеў кашалёк гаспадара і тым худзейшы рабіўся бедны Гулівер.
Калі нарэшце іхняе падарожжа скончылася і яны прыехалі ў сталіцу, Гулівер ледзь трымаўся на нагах.
Але гаспадар і думаць не хацеў пра нейкую там перадышку. Ён наняў у гатэлі вялікую залу, загадаў паставіць у ёй стол, агароджаны парэнчамі, каб Гулівер як-небудзь выпадкова не зваліўся на падлогу, і па ўсім горадзе расклеіў афішы, дзе чорным па белым было напісана: «Хто не бачыў вучонага Грыльдрыга, той не бачыў нічога!»
Прадстаўленні пачаліся. Іншы раз Гуліверу даводзілася паказвацца публіцы па дзесяць разоў на дзень.
Ён адчуваў, што доўга гэтага не вытрымае. І вельмі часта, маршыруючы па стале са сваёй саломінкай у руках, ён думаў пра тое, як гэта сумна скончыць свой век вось тут, на гэтым стале з парэнчамі, пад рогат вясёлай публікі.
Але якраз тады, калі Гуліверу здавалася, што няма на свеце больш няшчаснага чалавека, чым ён, лёс яго раптам павярнуўся да лепшага.
Аднойчы раніцой у гатэль з'явіўся адзін з ад'ютантаў караля і запатрабаваў, каб Гулівера неадкладна прывезлі ў палац.
Атрымалася так, што напярэдадні дзве прыдворныя дамы бачылі вучонага Грыльдрыга і столькі нарасказвалі пра яго каралеве, што тая захацела абавязкова паглядзець на яго сама і паказаць сваім дочкам.
Глюмдалькліч надзела сваю самую лепшую святочную сукенку, сама памыла і прычасала Гулівера і панесла яго ў палац. Прадстаўленне ў гэты дзень удалося Гуліверу як ніколі. Ніколі яшчэ ён не валодаў шпагай і саломінкай так спрытна, ніколі не маршыраваў так добра і весела. Каралева была ў захапленні. Яна міласціва працягнула Гуліверу свой мезены палец, і Гулівер, далікатна абхапіўшы яго абедзвюма рукамі, пацалаваў у пазногаць. Пазногаць у каралевы быў гладкі, адпаліраваны, і, цалуючы яго, Гулівер убачыў у ім свой твар, быццам у авальным люстэрку. Толькі цяпер ён заўважыў, што за апошні час вельмі змяніўся — пабляднеў, схуднеў, на скронях у яго з'явіліся першыя сівыя валасы.
Каралева задала Гуліверу некалькі пытанняў. Яна хацела ведаць, дзе ён нарадзіўся, дзе жыў, як і калі трапіў у Брабдынгнег. Гулівер адказваў на ўсе пытанні дакладна, коратка, ветліва і так моцна, як толькі мог.
Тады каралева спытала ў Гулівера, ці не хоча ён застацца ў яе, у палацы. Гулівер адказаў, што для яго будзе вялікім шчасцем служыць такой прыгожай, міласцівай і мудрай каралеве, калі толькі яго гаспадар згодзіцца адпусціць яго на волю.
— Ён згодзіцца! — сказала каралева і зрабіла нейкі знак прыдворнай даме.
Праз некалькі хвілін гаспадар Гулівера стаяў перад каралевай.
— Я бяру сабе гэтага чалавечка, — сказала каралева. — Колькі ты хочаш атрымаць за яго?
Гаспадар задумаўся. Паказваць Гулівера было вельмі выгадна. Але ці доўга яшчэ можна будзе паказваць яго? З кожным днём ён усё больш худнее, растае, як ільдзінка на сонцы, і, здаецца, скора яго зусім не стане.
— Тысячу залатых! — сказаў ён.
Каралева загадала даць яму тысячу залатых, а потым зноў павярнулася да Гулівера.