Песьні-жальбы

Колас Якуб

Хмары

Хмары, хмары, што па небе Ходзіце гарамі! Каб меў крыльле, паляцеў бы Я на волю з вамі. Паляцеў бы ў край той родны, Дзе так сэрцу міла, Дзе я вырас, дзе мне радасьць Моладасьць суліла. Паляцеў бы ў луг, дзе Нёман Бераг точыць, мые, Дзе гамоняць зь ветрам-бурай Дубы векавыя. Дзе над Нёманам старая Пахінулась хата, Дзе так многа пылу ўлетку, Дзе пяскоў багата. Паляцеў бы да курганаў, Што стаяць маўкліва, Да

узгоркаў, дзе вясною Зелянеюць нівы. Ой, панёсься б з вамі, хмары, Я ў той лес цяністы, Дзе ўдыхалі б мае грудзі Хвояў пах смалісты! Хмары, хмары, што па небе Ходзіце гарамі! Чаму я ня маю крыльляў? Чаму я ня з вамі?

Маці

Ночка пазірае. Ціха ў хаце. Ўся сямейка Сьпіць, адпачывае. Натрудзіўшы добра рукі, Натаміўшы плечы, Толькі маці зь вераценцам Туліцца пры печы Ды прадзе, прадзе кудзельку. Скача вераценца, А за ім густыя цені Бегаюць па сьценцы. * На камінку гарыць корчык, Злотам іскры скачуць. За ваконцам вецер ходзіць, Глуха вербы плачуць. Зябнуць вербы на марозе, Тулячыся к стрэсе. Сьнегам вецер сыпле ў дзьверы, Ходзіць шум па лесе… I пад гэты шум трывожны Думае старая, А ўсьлед думкам неспакойна Вецер падпявае. * I ўсё ўстала прад вачыма Беднае кабеты: Маладыя дні дзяціны, Дзявочыя леты, Радасьць жыцьця і нягоды, Сваркі, трасяніна — Ўсё, чым жыцьце напаткае Ў цяжкую часіну. Ўсё прыпомнілася беднай, — Горка, цяжка стала, Галаву набок схіліла, Прасьці перастала. * Вось і муж усплыў на думу — Рана сьмерць скасіла! Дробных дзетак ён пакінуў — Без пары магіла! Жыў ён бедна. Спадзяваўся Свой прыдбаць куточак, Хату вывезьці, зямелькі Прыкупіць шматочак, Бо агоркнуў хлеб батрацкі, Жыцьце пад’ярэмна… Ды ня выйшаў з-пад няволі, Біўся век дарэмна! * Гасьне корчык на камінку, Пацямнела ў хаце, Поўнач пеўні пракрычалі, Але ня сьпіць маці. Цягне нітку. Вераценца, З рук упаўшы, грукне, Ды нясьмела, як убогі, Ў дзьверы вецер стукне. Думкі думку падганяюць, Не даюць спакою, Ўсё лятаюць над кабетай Нуднай чарадою. * Уздыхнула цяжка маці, Аб сынку гадае, Што ў астрозе, ў паняверцы Кару адбывае. I за што? У толк ня возьме Бедная кабета Ні законаў гэтых мудрых, Ні парадкаў сьвету. Вецер вые за вугламі, Ў коміне галосіць. Куды толькі думка тая Матку не заносіць! Зябнуць вербы на марозе, Глуха лес гамоніць. Думка думку выклікае, Думка думку гоніць.

Родные вобразы

Вобразы мілыя роднага краю, Смутак і радасьць мая! Што маё сэрца да вас парывае? Чым так прыкованы я К вам, мае ўзгорачкі роднага поля, Рэчкі, курганы, лясы, Поўныя смутку і жальбы нядолі, Поўныя сумнай красы? Толькі я лягу і вочы закрыю, Бачу я вас прад сабой. Ціха праходзіце вы, як жывыя, Зьзяючы мілай красой. Чуецца гоман мне сьпелае нівы, Ціхая жальба палёў, Лесу высокага шум-гул шчасьлівы, Песьня магутных дубоў… Вобразы мілыя, вобразы смутныя, Родныя вёскі і люд, Песьні цягучыя, песьні пакутныя!.. Бачу і чую вас тут.

Вячэрніе хмаркі

Сонейка заходзіць, I кладуцца цені, I плывуць хмурынкі Ў ціхім задуменьні. Белыя валокны Сонейкам заліты. Вольны ім дарогі, Сьцежкі ім адкрыты. Хмаркі залатыя! Вы — прастору дзеці, Ходзіце вы вечна Па ўсім белым сьвеце. Праплывіце ж, хмаркі, I над родным краем, Над сялянскім полем, Над зялёным гаем I заплачце, хмаркі, Дробнымі сьлязамі Над мужычай нівай, Над яго лугамі. Загрымеце громам, Стаўшы цёмнай хмурай. Толькі ж не пабеце Жыта градам, бурай. Хмаркі залатыя, Сонца, неба дзеці! Вы прывет мой шчыры Ў вёску занясеце.

Песьня няволі

Як лёгкі дым, як тонкі пар, Расталі ў небе кучы хмар. Ой, гладзь нябёс далёкая, Крыштальная, глыбокая! Як моцны гук, прызыў вясны З тваёй пачуўся вышыны! Прастор, прастор і воля там, Але ня нам яны, ня нам! Запёрты мы, прыдаўлены, I краты нам прыстаўлены. Высок, высок паркан-сьцяна, Нам песьня волі не чутна. Ня нам вясна, ня нам прастор, — Нам мур сыры, нам цесны двор. Гады ў няволі адцьвітуць… Ня плач, душа, вясну забудзь!

У турме вясной

Сьціхлі песьні зімняй буры, Вее цеплынёю, Ўскалыхнуўся лес пануры, Зашумеў вясною. Як бы спуджаныя козы, Пазьбягалі хмары. Плача зімка, льюцца сьлёзы, Ажываюць яры. Скора поле, лугавіны Ў зелень убяруцца, Жураўлі з чужой краіны З крыкам пранясуцца. Хмары ўстануць, і пяруны Гучна загамоняць, А ў турме тут сэрца струны Жаласна зазвоняць. I ўздыхнеш, ўздыхнеш глыбока Над жыцьцём разьбітым, I пачуеш адзінокім Ты сябе, забытым.

У турме

Сонца ўстане, сонца зойдзе, Дзень заменіць ночкі цьма, А над намі чорнай хмарай Вісьне цесная турма. Птушкі вылецяць на зіму, Птушкі зноў ляцяць сюды, Мы ж марнуемся ў астрозе, Трацім лепшыя гады. Дні мінаюць, дні праходзяць, Летам зьменіцца зіма, А мы сохнем і марнеем, Нам тут радасьці няма.