Пясецки
Шрифт:
— А-ха-ха-ха! Ма-а-ла-дзец!.. Нават коні!.. ха-ха-ха!.. Яшка! — крыкнуў у наступнае купэ, дзе ехаў «хор» і дзе меў кагосьці знаёмага. — А заспявайце ну, наш адэскі «Чайнік»!
— Добра!
І неўзабаве хор заспяваў «Чайнік». Пасля першай, запеўнай страфы на- дышла чарга другой, якую «ўсходні чалавек» успрыняў з асаблівым захаплен- нем, падпяваючы, свішчучы, цмокаючы вуснамі і б’ючы ў ладкі. Армянін тупаў у такт песенькі, жудасна вырачваў вочы і па-змоўніцку падміргваў да развяселеных пасажыраў, нібы прапаноўваючы ім далучыцца да ягонага захап- лення.
Браў
Голай, безвалосай,
Паламанай браў І рамантаваў...
Ца-ца!
Браў табе фальбоны,
З шоўку панталоны,
І парык купіў,
Трырублі прапіў...
Ца-ца!
Ты маю маліну Ела з кіслай мінай,
Хоць купіў не танныя Чаравікі «танга» я...
Ца-ца!
Блузка вышываная,
А спадніца тканая,
Дзе для гэткай модніцы Гэткі дурань знойдзецца?..
Ца-ца!
У Жлобіне зайшоў чыгуначны кантроль — ЧК. Праверылі дакументы. Тры чэкісты абыходзілі купэ. Адзін браў дакументы і падаваў таварышам да прагляду. Тыя ўважліва глядзелі кожны дакумент, а некаторыя паперкі, сумнеўныя, нават глядзелі на святло. Калі прыйшла чарга Забавы, нядбайна падаў дакументы чэкісту. Той іх прагледзеў.
— Чаму вы, — звярнуўся да Забавы, — будучы сталым жыхаром Масквы, маеце ўліковую картку са смаленскага ваенкамата?
— Працоўная кніжка выдадзена мне была у 21-м годзе, а ўліковая картка ў 22-м. У маі гэтага года я выехаў на службу ў Смаленск як манцёр і тамака прымацаваўся ў ваенкамаце.
— Угум. — невыразна буркнуў чэкіст, беручы да праверкі дакументы ў наступных.
Забава заўважыў, што ў жаўнераў дакументы праглядаліся вельмі нядбай- на. Затое дакументы цывільных падлягалі падрабязнаму агляду і вывучэнню. Аднаго цывільнага арыштавалі. Карыстаўся пасведчаннем, выдадзеным з валіспалкама, пячатка якога была вельмі невыразнай.
«Лепш за ўсё ездзіць у вайсковай форме», — падумаў Забава.
Хор спяваў далей:
Троцкі — гэта вам не збродня,
Лёва Троцкі — гэта франт:
Галіфэ ён носіць сподняе І на ім — чырвоны бант!
Насупраць армяніна сядзеў малодшы камандзір з двума чырвонымі тры- кутнікамі на рукаве. Вялі «палітычную» гутарку. Уласна гэта была не гутарка, бо гаварыў толькі малодшы камандзір, а армянін хітаў галавой і падтакваў яму. Відаць было, што ўсходняму чалавеку вельмі хочацца
— .Рэвалюцыя, таварыш, на месцы стаяць не можа і адступаць назад ёй нельга! Рэвалюцыйны фронт павінен увесь час пасоўвацца наперад і наперад, аж да перамогі!..
А хор роў частушкі:
Здымайце, дзеўкі, панталоны — рэвалюцыя!
Расстаўляйце шырэй ногі — кантрыбуцыя!
— Гэта правільна, да-а-ска-а-нала! — захапляўся, цмокаючы мясістымі, нібы наклеенымі вуснамі, армянін, пацвярджаючы невядома што — словы песенькі, ці прамову малодшага камандзіра.
— .У Польшчы, таварыш, паны рыхтуюцца знішчыць нашу свабоду!.. Паўмільёна працоўных канае ў турмах!.. Сяляне і працоўныя з голаду памі- раюць, а буржуазія аб’ядаецца рознымі апельсінамі і разбіваецца на аўтама- білях! Культура падае! Масы паміраюць у жабрацтве, а панкі ад абжорства рыгаюць!..
Мар’я валіць п’яная,
З перапою ўся дрыжыць...
Кашуліна падраная,
Лева вочачка крывіць...
— Гэта сапраўды!.. — цмокаў армянін, утаропіўшы вочы на малодшага камандзіра.
Паблізу хтосьці распавядаў анекдот:
— Такім чынам прыходзіць ён, вядома, да таго апошняга купэ (бо ўсе іншыя набіты), а ля ўвахода, вядома, габрэй вартуе і не ўпускае. «Заняты» — кажа. «А хто едзе?» — пытае. А ён і гяргеча: «Дзве Розы з Совнархозы, дзве Рывы з кааперацівы, адзін Іцэк з Цэнтроспіцэк, я і жонка майго брата, савец- кага дэлегата».
Малодшы камандзір павярнуўся да цывільнага, які травіў анекдоты:
— Я вам забараняю, грамадзянін, распавядаць такія свінствы! Гэта антысемітызм!.. Там, дзе пануе чырвоная зорка інтэрнацыяналу, няма месца шавінізму, бо разам з шавінізмам ідзе рэакцыя! — казаў, паварочваючыся да армяніна, бо цывільны дзесьці знік, ледзь толькі звярнулі на яго ўвагу. — Гэта палітыка буржуазіі. Палітыка нацкоўвання адной класавай праслойкі насельніцтва супраць другой, каб адцягнуць увагу. — тут ён спыніўся, бо заўважыў, што ягоны слухач заснуў.
У Бабруйску Забава высунуўся праз акно і аддаў хлапчуку, які прадаваў газеты, ліст.
— Укінь зараз жа ў паштовую скрынку! — сказаў, даючы яму дробную купюрку.
Хлопчык укінуў ліст ў паштовую скрынку, павешаную на сцяне вакзала.
Забаве было вельмі неабходна, каб ліст прыйшоў у Менск з Бабруйскім паштовым штэмпелем, таму і скарыстаўся выпадкам.
Ліст гэты Забава напісаў яшчэ ў Гомелі, калі і намерваўся ехаць у Менск праз Бабруйск.
Бабруйск, 10 жніўня 1922 г.
Шаноўная Соф’я Паўлаўна!
Прабачце, што так даўно не пісаў. Заўсёды спадзяваўся адведаць Вас асабіста і пісанне лістоў адкладваў на пасля.