Пясецки
Шрифт:
Найперш жадаў аднесці ліст і фотаздымак да спадарыні Ядвігі Двалін- скай. Даручыў яму гэта зрабіць яе муж, чыгуначны службоўца з Вільні. Ён дзеля гэтага і пазнаёміўся з Забавам праз пасярэдніцтва агульных знаёмых.
Раман лёгка знайшоў патрэбную яму вуліцу і прыбіты над варотамі бляшаны нумар хаты. Увайшоў на шырокі, патанаючы ў змроку, падворак. З брудных, смуродных сенцаў адчыніў дзверы ў пакой. Насустрач яму ў твар бухнула цёплая пара.
— Хто тамака? — раздаўся голас габрэйкі, якая мыла бялізну.
— Дзе жыве Двалінская? — спытаў Забава.
— Ідзіце
Неўзабаве Забава пастукаў у малое акенца побач з уваходнымі дзвярыма. Праз момант заўважыў за шклом невыразную, белую пляму твару.
— Хто там?
— Тут жыве спадарыня Ядвіга Двалінская?
— Тут. А чаго жадаеце?
— У мяне да яе ліст. Ад мужа.
— Ліст!.. Ад мужа!..
Неўзабаве Забава апынуўся ў малым пакойчыку. Памяшканне тое і спальня за перагародкай былі кватэрай трох дарослых людзей і дзіцяці. Умэбля- ваная бедна, але ўсюды панавала ўзорная чысціня. На стале гарэла лямпа. Бацька спадарыні Ядвігі, высокі, атлетычнага складу мужчына гадоў за пяцьдзесят, зацягнуў на вокнах фіранкі. Жонка ягоная спала за перагародкай. Спадарыня Ядвіга чытала ліст ад мужа. Была відавочна ўсхваляваная, на яе шчоках выступіла чырвань.
Бацька спадарыні Ядвігі панура маўчаў. Забаве здалося, што ён неза- даволены, але з якой прычыны? Спадарыня Ядвіга прабегла вачыма аркуш і пачала ўважліва чытаць, засяроджваючыся над кожным сказам.
Вільня, 28 ліпеня 1922 г.
Каханая Ядзенька!
Я вельмі непакоюся, не ведаючы, што з Табой. Год як я не атрымаў ад цябе аніводнага ліста. Я пісаў некалькі разоў, але аніякага адказу дагэтуль не маю. Я не магу здагадацца, што гэта значыць і што з Вамі сталася. Напішы падрабязна пра сябе, тады я адкажу Табе вычарпальна. Здароўе маё добрае. Працую і жыву ў дастатку. Засмучаюся толькі, што не маю ад Вас аніякай весткі. У галаву лезуць найгоршыя думкі. Як здароўе Андзі і бацькоў?
Цалую Вас усіх.
Кароль
PS. Перадаўца ліста — мой знаёмы. Можаш яму ва ўсім давяраць.
P.P.S. Перасылаю разам з лістом свой фотаздымак.
Спадарыня Двалінская адклала лісты ўбок:
— Пан даўно бачыў Кароля?
— Тыдзень таму.
— Пан з Вільні?
— Не. жыву стала ў Ракаве, паблізу мяжы. Пачаў займацца кантра- бандай. Маю некалькі лістоў і пэўныя свае справы, таму прыйшоў у Менск. Я жыў тут калісьці.
— Калі пан вяртаецца?
— Не ведаю пэўна. Праз некалькі дзён.
— Чаму пан жыве ў Польшчы?
— Я некалі не пайшоў у савецкае войска і быў змушаны потым эмігра- ваць у Польшчу.
— Можа, пану прыкра, што так я распытваю?
— Але ж я ахвотна адказваю.
— Пан, пэўна, галодны? Можа, гарбаты?
— Ахвотна б напіўся, але маю пільную справу
— Так, але ходзяць патрулі і трэба мець добрыя дакументы. Пан можа ў нас пераначаваць.
— Вядома, хацеў бы толькі папярэдне схадзіць у места.
— Калі пан вернецца?
— Праз. гадзіну. Найпазней праз дзве.
— Мы будзем пана чакаць.
* * *
Забава пашыбаваў па цёмных, брудных вулках места. Святло электрыч- ных ліхтароў гарэла толькі на цэнтральных вуліцах. Рэшту места ахутвала цемра, у якой панура прытаіліся цёмныя камяніцы. Вокны ўсюды былі паза- вешваны. Мінакоў сустракалася мала. Час ад часу з тарахценнем праязджалі аўтамабілі. Тады вуліца поўнілася ляскатам жалеззя і туркатаннем рухавіка. Жоўтыя языкі ліхтароў лізалі мокрыя камяні бруку.
Найболей здзівіла яго тое, што нават у цэнтры места, дзе панаваў адносна вялікі рух, не чуваць было людской гамонкі.
«Тут ніхто не гаворыць, не смяецца: нечага ўсе баяцца!» — зрабіў высно- ву Забава.
Пачуваўся, быццам нырцануў у ваду і паволі плыве ў ёй. Уражанне гэта ўзмацняў дробны дождж і бліскучыя каціныя ілбы мокрага бруку. Вуліцы пакідалі ўражанне брудных каналаў, а людзі нейкіх фантастычных рыб. Зда- валася, што не ішлі, а плылі, цёмныя, цяжкія, бясформенныя.
Забава ішоў у кірунку Залатой Горкі.
Забава ляжаў у ложку і пры святле свечкі з вялікай цікавасцю чытаў «Таямніцы Парыжа». Дзесьці далёка за акном працягла і надакучліва галасіў міліцэйскі свісток. Забава падняўся з ложка, узяў на кухні сякеру, расчыніў рамы і аканіцы, вылез праз акно на вуліцу.
Было ціха і цёпла. Забава ў адной бялізне з сякерай у руцэ ішоў у кірунку свістка. На бакавой вуліцы ўбачыў міліцыянера, які няспынна свістаў, працавіта адтапырваючы шчокі. У правай руцэ трымаў наган з узведзеным курком. Руля рэвальвера была накіравана ў грудзі чалавека, які ляжаў у рыштку з паднятымі ўгару рукамі. Трохі далей ляжаў, пера- кулены ў канаве, воз.
— Што тут здарылася? — спытаў Забава, набліжаючыся з сякерай у руцэ да міліцыянера.
Ахоўнік грамадскага спакою, убачыўшы сякеру ў руцэ Забавы, падаўся назад, але, заўважыўшы лаяльны выраз на твары Забавы, сказаў:
— Таварыш, я арыштаваў злодзея, які хацеў збегчы, але ў яго перакуліўся воз. Свішчу, свішчу, а з камісарыяту ніхто не падыходзіць.
Забава згадаў доўгія спісы расстраляных, штодня друкаваныя ў газетах, і свой нядаўні арышт, калі ледзь не паклаў жыццё.
— Гэта злодзей?! — спытаўся пагрозліва.
— Так, таварышу.
— А што тут з ім бавіцца! Я яго зараз ліквідую. У нас нядаўна гэткія, а, можа, акурат і ён сам, кабана скралі. — Забава бліснуў лязом сякеры, пады- маючы яе.
— Нельга, таварышу! — міліцыянер схапіў яго за руку. — На гэта ёсць следства і суд. Можа, яшчэ іншых выкрыем. ягоных хаўруснікаў. Ведаеце што? — дадаў неўзабаве. — Папільнуйце гэтага сукінага сына, а я прывяду з аддзялення падмогу, бо нельга фурманку тут пакінуць. Там шмат скрадзе- най з вайсковага склада конскай збруі.