Рускія народныя казкі
Шрифт:
Поп усхапіўся і праз хвіліну зноў будзіць парабка:
— Гаршчок з кашай знайшоў, а лыжкі няма.
Раззлаваўся хлопец:
— Ну дзе я табе лыжку вазьму! Закасай рукавы і еш рукою.
Поп ад прагнасці сунуў у гаршчок абедзве рукі, а ў гаршку быў гарачы вар.
— Ох, не вытрываць, у рукі пячэ і выцягнуць не магу!
— Гора з табою,— хлопец бурчыць.— Зірні, каля сцяны тачыла. Разбі гаршчок, і ўсё.
Поп з усяе сілы стукнуў гаршком, толькі чарапкі паляцелі. У той жа момант хтосьці
— Гвалт, забілі!
Поп рынуўся вон з хаты.
Уся сям'я перапалохалася, запалілі агонь, аж бачаць: у гаспадара ўся лысая галава заліта варам. Стогне стары.
Сыны гаспадара да парабка падступілі:
— Навошта старога знявечылі?
— Хто каго знявечыў? I знаць не знаю, і ведаць не ведаю. А вось куды вы хворага папа падзелі?
Гаспадары — туды-сюды: і ў сенцы і на вышкі. Усё абшукалі — нідзе няма папа.
— Вось бачыце,— парабак кажа,— гаспадар ужо ачухаўся, а папа няма. Людзі вы не бедныя, адпусціце тавару з крамы на сотню рублёў —замнём справу, а не, дык у воласць паеду, давядзецца вам адказваць.
Гаспадары памуляліся, памуляліся, далі тавару на сто рублёў.
Хлопец падарункі прыхапіў, коней запрог і паехаў дадому.
Вярсту ад вёскі ад'ехаў, зірк — са стога саломы поп вылазіць:
— Баяўся, што гаспадары цябе не выпусцяць.
— Гаспадара ж не я, а ты забіў,— парабак адказвае,— табе і ў астрозе сядзець. Хто мяне трымаць будзе?
— Дык хіба насмерць?
— А ты як думаў? Зараз па ўрадніка паедуць.
Поп ажно рукамі пляснуў, калоціцца ўвесь:
— Ох, гора горкае! Няўжо нельга як-небудзь уладзіць?
— Уладзіць можна,— парабак кажа,— я ўжо гаварыў з гаспадарамі: маўляў, усё роўна старога ніяк не ажывіш.
— Ну і што?
— Ды вядома што: дорага просяць.
— Я нічога не пашкадую, усё аддам, абы толькі замяць справу!
— Просяць пару коней ды трыста рублёў грошай. Ну, і мне за турботы хоць сотню трэба.
«Дзякуй богу,— думае поп,— нічога не шкада, толькі б выкараскацца».
Адваліў парабку чатыры сотні, аддаў коней.
— Бяжы хутчэй, пакуль не перадумалі!
Парабак завёў коней у гумно, прывязаў, памарудзіў там трохі, вярнуўся да папа.
— Ідзі дадому, нічога не бойся, усё ўладжана. Прыпусціў поп наўцёкі, ад радасці ног не чуе.
А хлопец прывёў бацьку пару коней, аддаў грошы.
I за сябе і за братоў з папом разлічыўся.
У адной вёсцы жылі-былі два мужыкі: адзін багаты, а другі
бедны.
У багатага мужыка ўсяго ўдосталь, а ў беднага — дзяцей многа, а ўсяго дабра адна гусь.
I дайшло да таго, што няма чым бедняку дзяцей карміць. Што тут будзеш рабіць?
Думаў-думаў бядняк,
— Смаж, жонка, гусь!
Засмажыла жонка гусь, падала
на стол, а хлеба няма ні крошкі.
Кажа мужык:
— Ну як будзем без хлеба есці, хіба надоўга нам гэтай гусі хопіць? Лепш занясу яе пану, хлеба ў яго папрашу.
— Ідзі, муж дарагі, ідзі,— кажа жонка,— можа, хоць паўмяшка мукі дасць.
Прыйшоў мужык да пана:
— Прынёс табе гуску, не пагрэбуй узяць, а мне хоць крыху мукі дай — няма чым дзяцей карміць.
— Ну добра,— пан кажа.
— Здолеў ты гусь падарыць, здолей яе падзяліць паміж намі, каб нікому крыўды не было. Падзеліш без крыўды — дам мукі, а не зможаш—загадаю бізуноў даць.
А сям'я ў таго пана: сам з жонкаю, два сыны ды дзве дачкі — усіх шасцёра.
Папрасіў мужык нож і пачаў гусь дзяліць. Спачатку адрэзаў галаву, падае пану:
— Ты ўсяму дому галава—дык вось табе гусіная галава.
Адрэзаў гузку, пані падае:
— Табе дома сядзець, дом глядзець — вось табе гузка.
Адрэзаў лапкі, падае сынам:
— Вось вам па ножцы — таптаць бацькавы дарожкі.
А дочкам па крыльцу даў:
— Вам з бацькам ды з маці не век жыць — вырасцеце, паляціце прэч, сваё гняздо віць.
Астатняе сабе ўзяў:
— А я дурны мужык, ягамосці,— давядзецца мне грызці астатнія косці.
Засмяяўся пан:
— Добра, мужык, гусь падзяліў і сябе не пакрыўдзіў!
Паднёс чарачку вінца і загадаў даць два мяхі мукі
беднаму мужыку.
Дачуўся пра гэта багаты мужык, пазайздросціў бедняку. Засмажыў пяць тлустых гусей, прынёс пану, сам кланяецца:
— Не пагрэбуйце, яснавяльможны пане, прыняць на паклон ад мяне пяць кормных гусей!
— Дзякуй, браце, дзякуй! Здолеў ты гусей падарыць, здолей свой падарунак паміж намі падзяліць, каб нікому крыўды не было. Калі падзеліш без крыўды — узнагароджу, а не здолееш падзяліць — загадаю на стайні бізуноў даць.
Стаіць багаты мужык, прыкідвае і так і гэтак — ніяк не можа пяць гусей паміж шасцю чалавекамі падзяліць.
Паклікаў пан бедняка:
— Ці можаш пяць гусей паміж намі без крыўды падзяліць?
— А чаму не падзяліць! — адказвае бедны мужык.
Падае адну гусь пану і пані:
— Вас двое — і вось вам гусь. Цяпер вас стала трое.
Другую гусь двум сынам падаў:
— I вас цяпер трое стала.
Трэцюю падае дочкам:
— I вас стала трое.
Дзве астатнія гусі сабе ўзяў:
— I нас стала трое.
Пан засмяяўся:
— Ну малайчына, мужык! Ведаў, як трэба падзяліць, і пра сябе не забыўся!
Паднёс яму чарачку вінца, загадаў даць воз мукі, а багатага мужыка на стайню паслаў, загадаў бізуноў усыпаць.