Рускія народныя казкі
Шрифт:
— Ведаю, ведаю!
I князі ды баяры падтакваюць:
— Ведаем, чулі гэтую казку і грамату пра гэта падлісаць згодны!
Усхапіліся са сваіх месц, подпісы пад граматай паставілі. Узяў мужык грамату і кажа:
— А калі чум ды грамату аб гэтым падпісалі, дык плаці доўг, царская вялікасць!
Тут толькі цар здагадаўся:
— Ашукаў мяне мужык-лапцюжнік!
Ды нічога не зробіш: што напісана пяром — таго не высечаш тапаром. Давялося насыпаць куфэрак золата. Мужык грошыкі ўзяў і пачаў
Ехалі два браты: адзін бедны, другі багаты. У абодвух па каню — у беднага кабылка, у багатага конь. Спыніліся яны на начлег разам. У беднага кабылка прывяла ўночы жарабятка; жарабятка падкацілася пад воз багатага. Будзіць ён раніцай беднага:
— Уставай, брат! У мяне воз уночы ажарабіўся.
Брат устае і кажа:
— Як гэта можа быць, каб воз ажарабіўся? Гэта мая кабылка жарабя прывяла.
Багаты кажа:
— Каб твая кабылка прывяла, жарабя каля яе было б!
Паспрачаліся яны і пайшлі да начальства. Багаты адорваў суддзяў грашамі, а бедны на словах апраўдваўся.
Дайшла справа да самога цара. Загадаў ён паклікаць абодвух братоў і задаў ім чатыры загадкі:
— Што на свеце дужэй і хутчэй за ўсё? Што на свеце тлусцей за ўсё? Што мякчэй за ўсё? І што мілей за ўсё?
I даў ім часу тры дні.
— На чацвёрты прыходзьце, адказ дайце!
Багаты падумаў-падумаў, успомніў пра сваю куму і пайшоў да яе парады прасіць.
Яна пасадзіла яго за стол, пачала частаваць, а сама пытаецца:
— Што такі засмучаны, кумок?
— Ды задаў мне цар чатыры загадкі, а масу ўсяго тры дні даў.
— Якія-такія загадкі, скажы мне.
— А вось якія, кума! Першая загадка: што на свеце дужэй і хутчэй за ўсё?
— Ну і загадка! У майго мужа карая кабыла ёсць; няма за яе нічога хутчэйшага! Калі ёй пугі дасі, зайца дагоніць.
— Другая загадка: што на свеце тлусцей за ўсё?
— У нас другі год рабому вепруку кормнаму; такі тлусты стаў, што на ногі не падымаецца!
— Трэцяя загадка: што на свеце мякчэй за ўсё?
— Вядомая рэч — пярына, мякчэйшага нічога няма!
— Чацвёртая загадка: што на свеце мілей за ўсё?
— Мілейшы за ўсё ўнучак Іванка!
— Ну, дзякуй табе, кума! Навучыла розуму, век цябе не забуду.
А бедны брат заліўся горкімі слязьмі і пайшоў дадому. Сустракае яго дачка сямігадовая:
— Чаго ты, бацюхна, уздыхаеш ды слёзы раняеш?
— Як жа мне не ўздыхаць, як слёз не раняць? Задаў мне цар чатыры загадкі, якіх мне ніколі не адгадаць.
— Скажы мне, якія загадкі.
— А вось якія, дачка: шго на свеце дужэй і хутчэй за ўсё, што тлусцей за ўсё, што мякчэй за ўсё і што мілей за ўсё?
— Ідзі, бацюхна, і скажы цару: дужэйшы і
Прыйшлі да цара абодва брата — і багаты і бедны. Выслухаў іх цар і пытаецца ў беднага:
— Сам ты даўмеўся ці хто цябе навучыў?
Адказвае бедны:
— Ваша царская вялікасць! Ёсць у мяне дачка сямігадовая, яна мяне навучыла.
— Калі дачка твая такая мудрая, дык вось ёй нітачка шаўковая; няхай да раніцы вытча мне ручнік узорысты.
Мужык узяў шаўковую нітачку, прыходзіць дадому зажураны, засмучаны.
— Бяда наша! — кажа дачцэ.— Цар загадаў з гэтай нітачкі выткаць ручнік.
— Не журыся, бацюхна!—адказала дачка сямігадовая, адламала дубчык ад веніка, падае бацьку і наказвае: — Ідзі да цара, скажы, каб знайшоў такога майстра, які б зрабіў з гэтага дубчыка кроены: каб было на чым ручнік ткаць!
Мужык далажыў пра тое цару. Цар дае яму паўтары сотні яек.
— Аддай,— кажа,— сваёй дачцэ; няхай да заўтра выведзе мне паўтары сотні куранят.
Вярнуўся мужык дадому яшчэ больш зажураны, яшчэ больш засмучаны:
— Ах, дачка! З адной бяды выкруцішся — другая прычэпіцца!
— Не журыся, бацюхна! — адказвае дачка сямігадовая.
Папякла яйкі і прыхавала на абед ды на вячэру, а бацьку пасылае да цара:
— Скажы яму, што куранятам на корм трэба аднадзённае проса: каб за адзін дзень было поле ўзарана, проса пасеяна, зжата і абмалочана. Інакшага проса нашы кураняты і дзяўбці не будуць.
Цар выслухаў і кажа:
— Калі дачка твая такая мудрая, няхай заўтра ранічкай сама да мяне з'явіцца — ні пеша, ні на кані, ні голая, ні адзетая, ні з гасцінцам, ні без падаруначка.
«Ну,— думае мужык,— такой хітрай задачы і дачка не рашыць; давядзецца зусім прападаць!»
— Не журыся, бацюхна! — сказала яму дачка сямігадовая.— Схадзі ты да паляўнічых ды купі мне жывога зайца ды жывую перапёлку.
Бацька пайшоў і купіў ёй зайца і перапёлку.
Назаўтра раніцай скінула сямігадовая дачка ўсё адзенне, надзела на сябе сетку, у рукі ўзяла перапёлку, села вярхом на зайца і паехала ў палац.
Цар яе каля варотаў сустракае. Пакланілася яна цару.
— Вось табе, гасудар, падаруначак! —і падае яму перапёлку.
Цар працягнуў быў руку, перапёлка пырх — і паляцела ў поле!
— Добра,— кажа цар,— як загадаў, так і зроблена. Скажы мне цяпер: твой жа бацька бедны, чым вы корміцеся?
— Бацька мой на сухім беразе рыбу ловіць, нератоў у ваду не ставіць, а я ў прыполе рыбу нашу ды юшку вару.
— Што ты, дурная, калі гэта рыба на сухім беразе жыве? Рыба ў вадзе плавае.