Салярыс
Шрифт:
Бровы Снаўта палезлi ўгору.
— Ведае?
Мне здалося, што Снаўт толькi прытвараецца здзiўленым. Чаму ён прытвараецца? У мяне адразу прапала жаданне гаварыць, але я перасiлiў сябе. Трэба быць хоць бы лаяльным, падумаў я, калi нiчога iншага не застаецца.
— Яна пачала здагадвацца, вiдаць, пасля нашай размовы ў бiблiятэцы, назiрала за мной, супастаўляла факты, пасля знайшла магнiтафон Гiбарыяна i паслухала запiс…
Снаўт па-ранейшаму абапiраўся на шафу, але ў яго ў вачах загарэлiся iскры. Я стаяў ля пульта
— Сёння ноччу, калi я спаў, яна спрабавала скончыць самагубствам. Вадкi кiсларод…
Нешта зашамацела, я сцiшыўся, прыслухаўся — гук даносiўся не з калiдора. Дзесьцi зусiм блiзка шкрэблася мыш… Мыш? Глупства! Адкуль тут мышы? Я пiльна зiрнуў на Снаўта.
— Слухаю цябе, — спакойна прамовiў Снаўт.
— Вядома, ёй гэта не ўдалося… ва ўсякiм разе яна ведае, хто яна.
— Навошта ты расказваеш пра гэта мне? — раптам спытаўся Снаўт.
Я не адразу скемiў, што яму адказаць.
— Хачу, каб ты арыентаваўся… каб ведаў, што адбываецца, — прамармытаў я.
— Я папярэджваў цябе.
— Iнакш кажучы, ты ведаў. — Я мiжволi павысiў голас.
— Не. Вядома ж, не. Але я тлумачыў табе, як усё адбываецца. Кожны «госць», калi ён з’яўляецца, амаль што фантом, нягледзячы на бязладную мешанiну ўспамiнаў i вобразаў, атрыманых ад свайго… Адама… «госць», па сутнасцi, пусты. Чым больш знаходзiцца ён з табой, тым больш ачалавечваецца i становiцца ўсё больш самастойным, вядома, да пэўнай мяжы. I чым даўжэй гэта працягваецца, тым цяжэй…
Снаўт памаўчаў, паглядзеў на мяне спадылба i абыякава спытаўся:
— Яна ўсё ведае?
— Так, я ж сказаў табе.
— Усё? I тое, што адзiн раз была тут, а ты…
— Не!
Снаўт усмiхнуўся:
— Паслухай, Кельвiн, калi гэта зайшло так далёка… што ты думаеш рабiць? Пакiнуць Станцыю?
— Так.
— З ёй?
— Ага.
Снаўт змоўк, разважаючы над маiмi адказамi, але ў яго маўчаннi было нешта яшчэ… Што? Зноў быццам штосьцi зашамацела зусiм блiзка, за тонкай перагародкай. Снаўт заёрзаў на крэсле.
— Выдатна, — прамовiў ён. — Чаму ты пазiраеш на мяне так дзiўна? Ты лiчыў, што я буду перашкаджаць табе? Рабi як хочаш, мой дарагi. Ну i малайцы мы з табой, калi б пачалi яшчэ i прымушаць адзiн аднаго! Я не збiраюся ўгаворваць цябе, скажу толькi — ты iмкнешся ў нечалавечых умовах застацца чалавекам. Мо гэта i прыгожа, але зусiм недарэчна. Зрэшты, я нават не ведаю, цi прыгожа. Хiба глупства можа быць прыгожым? Не ў тым справа. Ты адмаўляешся працягваць эксперыменты, хочаш адступiцца, забраўшы яе? Так?
— Так.
— Але гэта таксама… эксперымент. Чуеш?
— Што ты маеш на ўвазе? Цi здолее… яна?.. Калi разам са мной, то не бачу…
Я гаварыў усё больш павольна, пасля зусiм сцiх. Снаўт уздыхнуў:
— Кельвiн, усе мы, як страўсы, хаваем галаву ў пясок, але мы ва ўсякiм разе ведаем пра гэта i не разлiчваем на высакароднасць.
— Я нiчога не хачу i не разлiчваю.
— Добра. Я не хацеў цябе пакрыўдзiць. Свае словы пра высакароднасць я забiраю назад, але словы пра страўсаў застаюцца ў сiле. Асаблiва гэта датычыць цябе. Ты падманваеш не толькi яе, але i сябе, галоўным чынам сябе. Ты ведаеш умовы стабiлiзацыi сiстэмы, пабудаванай з нейтрыннай матэрыi?
— Не. Ты таксама не ведаеш. Нiхто не ведае.
— Безумоўна. Але нам вядома адно: такiя сiстэмы няўстойлiвыя i могуць iснаваць толькi дзякуючы няспыннаму прытоку энергii. Я ведаю гэта ад Сарторыуса. Энергiя ўтварае вiхравае стабiлiзацыйнае поле. Цiкава, цi з’яўляецца гэтае поле ў адносiнах да «госця» знешнiм? Цi мо яно ўзнiкае ў яго ў арганiзме? Разумееш рознiцу?
— Разумею, — паволi адказаў я. — Калi яно знешняе, дык… яна. Тады… такiя…
— Тады пад час аддалення ад Салярыс сiстэма распадаецца, — закончыў Снаўт за мяне. — Мы не можам гэтага прадбачыць, але ж ты паставiў дослед. Ракета, якую ты запусцiў… па-ранейшаму круцiцца вакол планеты. У вольную хвiлiну я нават падлiчыў параметры яе руху. Можаш паляцець, выйсцi на арбiту, састыкавацца i паглядзець, што сталася з… пасажыркай…
— Ты звар’яцеў! — выдыхнуў я.
— Ты так лiчыш? Ну… а калi… вярнуць яе, тваю ракету? Гэта магчыма. Яна мае дыстанцыйнае кiраванне. Мы вернем ракету i…
— Перастань!
— I гэта табе не падабаецца? Ёсць яшчэ адзiн спосаб, вельмi просты. Нават не трэба вяртаць яе на Станцыю. Няхай сабе лётае. Мы проста звяжамся з ёю па радыё, калi яна жывая, то адгукнецца i…
— Там ужо даўно скончыўся кiсларод! — з цяжкасцю выцiснуў я.
— Мо яна абыходзiцца без кiслароду… Ну што, паспрабуем?
— Снаўт… Снаўт…
— Кельвiн… Кельвiн… — злосна перадражнiў ён мяне. — Божа, што ты за чалавек. Каго ты хочаш ашчаслiвiць? Уратаваць? Сябе? Яе? Якую? Гэтую цi тую? На абедзвюх не хопiць адвагi? Бачыш сам, да чаго гэта даводзiць. Апошнi раз кажу табе: тут сiтуацыя — па-за ўсялякай мараллю.
Раптам я пачуў тое ж самае шамаценне, нiбыта нехта пазногцямi драпаў сцяну. Мяне агарнула абыякавасць: усё выглядала дробным, крыху смешным, малазначным, быццам у перавернутым бiноклi.
— Ну добра, — сказаў я. — Што, па-твойму, я мушу зрабiць? Знiшчыць яе? На наступны дзень з’явiцца такая ж, хiба не так? I яшчэ раз? I так штодзённа? Да якога часу? Навошта? Што гэта мне дасць? А табе? Сарторыусу? Станцыi?
— Пачакай, спачатку скажы ты. Ты паляцiш разам з ёй i, дапусцiм, убачыш сам, што з ёю адбудзецца. Праз некалькi хвiлiн перад табой з’явiцца…
— Што? — з’едлiва спытаўся я. — Пачвара? Дэман? Што?
— Не. Звычайная, сама звычайная агонiя. Хiба ты сапраўды паверыў у iх несмяротнасць? Кажу табе — яны гiнуць… Што ты будзеш рабiць тады? Вернешся… па новую?