Сэрца мармуровага анёла
Шрифт:
І Магда нечакана сказала:
— Я вершы пішу.
— Прачытай.
У паэткі зашумела ўвушшу. Марку яна не паказвала свае рыфмаваныя спробы ўжо даўно, з тых часоў, як ён сказаў, што паэта з яе не выйдзе. І нікому не паказвала… Можна ўявіць, як спляжыць іх гэты «спецыяліст»… Але радкі, як прызнанне злачынцы, чамусьці самі рваліся з вуснаў, чамусьці адчувалася: пры гэтым хлапцу — можна.
Толькі магілы ёсць у мяне. Траву па-над імі вецер кране, І адгукнуцца сурмы нябёс. Як над магілаю дрэва — мой лёс. Я паўтараю вашы сляды, Я разбіраю почырк сляпы, Кветкі сплятаю, словамі ўю. Я вас не бачыла. Я вас люблю.Яна чытала яшчэ і яшчэ. Кастусь не лгаў. Ён не захапляўся, не рабіў заўваг. Сядзеў і слухаў. Што тут такога? Птушка спявае. Таполя рассявае белы пух. Магдаліна чытае свае вершы.
— Запомні,— амаль жорстка сказаў Кастусь. — Цябе не павінна турбаваць, што скажу я ці хто іншы. Слухай сябе. Ты яшчэ дзіця. Але ў цябе пачалі расці крылы. А яны альбо ёсць — альбо іх няма. І ніколі не будзе. Імітацыя палёту, папяровыя самалёцікі, вышыня трыбуны відочныя гэтак жа, як відаць, што чалавек сляпы… Не бойся і не саромейся сваіх вершаў. Яны крылатыя істоты.
— Але мне страшна, — прашаптала Магдаліна. — Чамусьці тое, што да мяне прыходзіць, такое сумнае… Можа быць, гэта ад таго, што я пачала пісаць на беларускай мове?
— У рускага паэта Георгія Адамовіча ёсць выказванне: «Грусть мира поручена стихам. Не будьте же изменниками». Так што не бойся. І… пачытай яшчэ.
А па скверы ішоў Марк Ялецкі. Нібы не заўважыўшы Сташынскага, загаварыў да Магды:
— Добра, што тваю сукенку відаць за квартал. Я, між іншым, столік у кавярні замовіў. А ты… — павярнуўся да Кастуся, не хаваючы раздражнення, — адчапіўся б ужо ад дзяўчыны.
Кастусь узняўся з вінаватым выглядам, ускідаючы джынсавы заплечнік за спіну.
— Прабач, Марк… Але я не ведаў, які ў вас дзень, пакуль Магдаліна не прызналася. Віншую вас.
— Кастусь! Вы на Кальварыю? — затрымала яго Магда і зірнула на Марка такімі зялёнымі вачыма, што пярэчыць было нельга. — Марк! Пойдзем з ім! Гэта апошні след!
У шатах дрэў сноўдалі вароны. Усе планы былі дарэмныя. Нябожчыкаў тут пачалі хаваць нашмат раней, чым месца сталася афіцыйнымі гарадскімі могілкамі. Гэта быў некропаль-лабірынт, дзе магілы былі над магіламі, а памяць жабравала на пагосце.
На Кастусёвым плане значылася тры склепы справа ад касцёла. Ад аднаго застаўся падмурак, на месцы другога — паўзарослая яміна ад бомбы. Трэці, ацалелы, не меў блакітнага трохкутніка. На сметніцы ля цаглянай сцяны валяліся ржавыя крыжы, парудзелыя вянкі і расколатая мармуровая пліта з магілы былога мінскага губернатара. Карціну дапаўнялі свежыя яміны і барозны, быццам тут нядаўна гізавала сям'я дзікоў.
— Ну, што, будзем магілы Кастусёвай драцінай пароць? — з'едліва азваўся Марк. — Ар-рыгінальна я святкую заручыны.
Кастусь моўчкі садраў газеты са сталёвага «шчупа» — штыраў метр даўжынёй, з разметкай і завостраным канцом. Магда ўявіла, як гэты завостраны канец уваходзіць у мяккую магільную зямлю і ў… Не, далей лепш не дадумваць.
— Давайце напачатку ў той, ацалелы, склеп!
— Прыкметы не супадаюць, — змрочна сказаў Кастусь. — Дый і мінулы раз замок вісеў. У тым склепе трунары ды прыбіральшчыкі свае прылады звалілі.
— Склеп перабудоўвалі — увесь як у латках. Наверсе, ля даха, закладзена старымі цаглінамі. Нібыта і са слядамі фарбы ёсць… — Магдзе надта не хацелася пачынаць пошукі сярод магіл.
Да здзіўлення Кастуся, замок вісеў на клямцы, зачапіўшыся зламаным рагом. Унутры кавалкі старога лінолеуму, скрынкі, цэгла, рыдлёўкі, гнілыя анучы, бляшанкі ўтваралі на земляной падлозе кратэры і рыфы. Але ў гэтым адчуваўся парадак — падабенства ложкаў, пасярэдзіне нібыта столік з кавалка фанеры і цаглін. Пад «сталом» тры некранутыя бляшанкі рыбных кансерваў.
— Бамжы начавалі,— грэбліва скрывіўся Марк, падфутбольваючы нагой пустую бутэльку.
— Ды не, бамжы калоцца не будуць. Вунь шпрыцы… І піва з бляшанак не п'юць, — запярэчыў Кастусь. — А вось і правы кут… Ну і яміна! Ды што тут рабілася, гранату ўзрывалі, ці што?
— Вось гэтую? — Магдаліна трымала ў руках дзве жоўтыя жалязякі.
Кастусь выхапіў знаходку:
— Паловы ад снарада! Яшчэ першай сусветнай! Марк узяў адну з жалезак:
— І праўда. Стодваццацідвухміліметровы. Такімі з нямецкіх гаўбіц білі.
Магдаліна кінулася перабіраць смеццё.
— Шукайце ж! Яны былі тут, паперы! У гэтым снарадзе! Пошукі цягнуліся ўжо трэцюю гадзіну. Чэрвеньскі дзень доўгі, але ж і ён мусіў скончыцца. Вечарэла. Маладыя людзі нагадвалі ахвяр залатой ліхаманкі. Нават касцюмчык Марка, як гаспадар ні ашчаджаў яго, жывапісна прыўкрасілі брудныя пісягі.
— А-а-а! Га-га-га!
Гарлалі не вароны. Крык даносіўся з краю могілак. Вароны хмарай узляцелі над шатамі, але іх карканне не магло заглушыць галасы прыхадняў.
Людскія постаці рухаліся між помнікаў, быццам гулялі ў дзіўную гульню. Спыняліся, падскоквалі, тузаліся, набліжаючыся да склепа…
— Яны крыжы на помніках ламаюць, гады! — Кастусь рынуўся напярэймы.
— Магда, дай мне руку! Сыходзім! — Марк пацягнуў дзяўчыну ў супрацьлеглы ад крыку бок.
Магда ўпіралася і крычала:
— Кастусь! Стой! Пачакай! Мы міліцыю паклічам!
— Ідыёт твой Кастусь! Ты не будзь ідыёткай! Бяжым!
Але постаці ў чорных скураных куртках з заклёпкамі абкружылі Магду і Марка. Яны не былі страшныя — падлеткі ў скуранках. Сімпатычныя твары, дагледжаныя, спартыўныя целы… Страшнымі былі вочы. Пустыя, як у аглушанай рыбіны.
— Вашыя дзяды тут таксама могуць ляжаць, — Кастусёў голас зрываўся ад гневу.
Магда зірнула з-за Маркавага пляча. Гісторык, неяк дзіўна выпрастаўшыся, ішоў між двух падлеткаў, якія быццам пасяброўску да яго прыціскаліся. Раптам Магда зразумела, што яму заламалі рукі. Дзяўчына не паспела ні спалохацца, ні ўсвядоміць, што адбываецца: так імкліва ўсё здарылася. Адзін з прыхадняў зароў: