Таямнічы надпіс
Шрифт:
— Снарад! — спалохана крыкнуў Васілёк. — Асцярожна, можа ўзарвацца!
— Які табе снарад? — дакорліва сказаў Жэнька. — Гэта ж толькі гільза ад яго.
Хлопцы ачысцілі гільзу ад пяску і ўбачылі, што яна моцна закаркавана драўляным круглячком, абматаным анучай.
— Знайшлі, знайшлі! Ура! — закрычалі Жэнька і Васілёк. — Давай, Толік, хутчэй паглядзім, што ў сярэдзіне.
— А як гэтую гільзу адкаркаваць? — пакруціў галавой Толік. Ён пацягнуў за анучку, але яна лёгка адарвалася.
— Дай я! — папрасіў Жэнька.
— Не,
Вострым канцом дроту Толіку нарэшце ўдалося расшчапіць драўляны круглячок, якім была заткнута гільза, на дробныя кавалкі і павыцягваць іх па аднаму.
У хлопчыкаў замерла сэрца. Толік перакуліў гільзу ўверх і патрос. Адтуль выпала запісная кніжка ў скураной вокладцы. Тады ён асцярожна адхіліў вокладку, і на яго твары адбілася вялікае здзіўленне.
— Што там? Што там? Прачытай уголас! — закрычаў Жэнька, стараючыся цераз Толікава плячо зазірнуць у кніжку.
«Запісная Сцяпана Казімірава, партызана», — прачытаў Толік.
Хлопцы здзіўлена пераглянуліся.
Запавет партызана
— Ну і ўляціць вам ад Зінаіды Антонаўны! — раптам пачулі яны голас за сваімі плячыма.
Усе трое спалохана азірнуліся. Перад імі стаяў спацелы Віця Капусцін. Адной рукой ён трымаў веласіпед.
— Гэта чаму нам уляціць? — запытаў Васілёк.
— І ты не ведаеш чаму? — абурана загаварыў Віця. — Ні слова не сказалі, пакінулі нейкую бязглуздую запіску — і змыліся. Пападарожнічаць ім захацелася! А там, у Раднічанцы, Жэнькаў рукзак вылавілі і лодку вашу падабралі на беразе. Як загадаеце разумець? Добра яшчэ, ад рыбакоў дазналіся, што вы жывыя засталіся, а то б не мяне, міліцыю на вашы пошукі паслалі б…
— Толькі і ўсяго? — Жэнька паблажліва пахлопаў Віцю па плячы. — Гэта яшчэ паўбяды, калі ўлічыць, што даручэнне атрада мы выканалі.
— Разгадалі таямнічы надпіс? — усхвалявана запытаў Віця.
— Разгадалі, ды не зусім. Мы толькі што знайшлі запісную кніжку Сцяпана Казімірава.
— А што ў гэтай кніжцы? Якія запісы?
— Яшчэ не ведаем. Ты нам перашкодзіў. Мы паспелі глянуць толькі на першую старонку.
— Сцяпан Казіміраў, Сцяпан Казіміраў,— успамінаў Віця, — недзе я чуў гэтае прозвішча.
— І я, — адазваўся Васілёк.
— Мы чулі гэтае прозвішча ад Зінаіды Антонаўны, — удакладніў Толік. — Памятаеце, калі мы гаварылі ёй пра знойдзены надпіс, яна сказала: «Ці не Сцяпана Казімірава гэта паведамленне?»
Хлопцы пачалі перагортваць кніжку. Тут былі самыя разнастайныя запісы, адрасы, вытрымкі з прачытаных кніг. Але больш за ўсё было апісанняў баявых эпізодаў. Пазнейшыя запісы нагадвалі дзённік з абазначэннем дня, месяца і года. Хлопцы змаглі прачытаць толькі некаторыя сказы і сярод іх такі: «паўзу ўжо другі дзень».
Вільгаць усё ж такі пранікла ў сярэдзіну гільзы, і лісцікі запісной кніжкі пасклейваліся, літары расплыліся. Але на апошняй старонцы
«…Людзі, зрабіце ўсё, каб адшукаць працу доктара Долахава. Яна знаходзіцца пад старым дубам, што стаіць па дарозе з вёскі Ляхаўцы на станцыю. Я ўсё зрабіў, каб выратаваць гэтыя каштоўныя паперы, але ў мяне не хапіла сілы…
Сцяпан Казіміраў».
Прачытаўшы гэтыя радкі, хлопчыкі спахмурнелі. Некалькі хвілін яны стаялі моўчкі. Кожны з іх уявіў сабе мужны вобраз незнаёмага, відаць, цяжкараненага партызана, які, не маючы сілы дапаўзці да вёскі, слабеючай рукой піша свой запавет, хавае запісную кніжку ў гільзу ад снарада, старанна закаркоўвае яе і закопвае ў зямлю пад дрэвам. Потым на дрэве вырэзвае нажом надпіс: «Тут схавана праца Долахава» і паўзе далей…
— Дык што будзем рабіць? — звярнуўся Васілёк да Толіка.
— Як што? — здзівіўся Віця Капусцін. — Зразумела, цяпер дадому, перададзім Зінаідзе Антонаўне запісную кніжку, а потым знойдзем той самы дуб і адкапаем паперы доктара.
— Шукаць дуб нам не трэба, — запярэчыў Жэнька, — не раз на станцыю і хадзілі і ездзілі. І цягацца туды-сюды таксама няма патрэбы. Жартачкі! Амаль сорак кіламетраў. Зробім так: Віця павязе Зінаідзе Антонаўне запісную кніжку, а мы пойдзем да дуба і адкапаем паперы доктара.
— Дык сёння ж мы не паспеем нічога зрабіць, — сказаў Васілёк, — вунь ужо сонца дзе.
— Вядома, не паспеем, — зірнуўшы на сонца, згадзіўся Толік. — Зараз гадзіны тры. Пакуль адпачнем як след і дойдзем да дуба, — а да яго яшчэ кіламетраў шэсць, калі не болей, — ужо і на вечар возьмецца. Але я таксама лічу, што назад у Ляхаўцы вяртацца не варта…
— Дык вы зноў будзеце начаваць у лесе? — захваляваўся Віця.
— А што? Ты ж бачыш… Жывыя і здаровыя. Нічога нам не зробіцца, калі пераначуем і яшчэ адну ноч. Хлеб і сала ў нас ёсць, — адказаў Васілёк. — Скажы Зінаідзе Антонаўне і ўсім астатнім, каб не турбаваліся. І наконт рукзакоў скажы, — дадаў ён, — што, маўляў, не захацелі цягнуць лішні груз і пакінулі ў Раднічанцы на захаванне.
— Ну добра, — даў нарэшце згоду Віця, — заставайцеся. Толькі каб заўтра былі дома.
— Будзем, будзем, нікуды не дзенемся, — адказаў Жэнька.
— Ну, тады шчасліва! Ні пуха вам, ні пяра! — сказаў Віця і сеў на веласіпед, а хлопцы доўга махалі яму ўслед рукамі.
Спачатку ехаць было цяжка. Колы веласіпеда наязджалі то на шышку, то на сук ці корань, а часам траплялі ў глыбокія раўчукі.
Выехаўшы на дарогу, веласіпед пакаціўся шпарчэй. Віцю хацелася хутчэй паведаміць Зінаідзе Антонаўне і аднакласнікам радасную навіну.
Уся дарога заняла ў яго гадзін пяць. Віцю чакалі. У Зінаіды Антонаўны сабраўся амаль увесь клас.
— Ну дзе яны? Што з імі? — пасыпаліся да Віці пытанні.