Таямнічы надпіс

Зуб Валентин Андреевич

— Што ён пісаў?

— Складаў спіс нашых людзей для адпраўкі ў Германію.

— А ты запомніла, каго ён намеціў?

— Я некаторых нават перапісала, а астатніх так памятаю.

— Добра, вельмі добра. Трэба зараз жа ўсіх папярэдзіць аб небяспецы.

— А можа, гэтыя спісы стараста склаў толькі для выгляду, а сам паведаміць людзям, каб уцякалі? — усумнілася Таня.

— Наўрад… Але паглядзім…

Стараста нікому нічога не паведаміў.

Пасля гэтага выпадку Таня і стала сувязной атрада дзядзькі Мірона, а Сцёпа перайшоў назусім у атрад.

…Таня бегла па вузкай звілістай сцежцы, якая вяла нацянькі да моста праз невялічкую рачулку, што працякала недалёка ад вёскі.

Калі ісці па дарозе, то да моста будзе добрых шэсць кіламетраў, сцежкай жа — кіламетры два. А там, за мостам, трэба павярнуць у лес і па прыкметах, якія паказаў Тані Сцёпа, прабірацца далей. За лесам пачыналася балота, а там зноў лес. На ўскраіне другога лесу стаяла хата леснічыхі Тэклі. Ад яе да партызанскага атрада было не больш трох кіламетраў.

Вось і мост, дзе трэба павярнуць. Але што гэта? Таня прыслухалася. Нехта страляе і зусім блізка. Спачатку Таня хацела хутчэй пабегчы, а потым спынілася і вырашыла паглядзець, што там робіцца.

Таня асцярожна, шмыгаючы з куста ў куст, пачала прабірацца ў той бок, адкуль чуліся стрэлы. Тое, што яна ўбачыла, вельмі здзівіла яе. Недалёка ад моста стаяла паліцэйская машына са спушчаным колам. Капітан Вагнер і Антак, сашчапіўшыся, качаліся па зямлі, равучы, як падбітыя звяры. Двое паліцэйскіх, з якіх адзін быў шафёрам, ляжалі забітыя. «Што гэта такое?»

І раптам Таня ўбачыла маленькі жоўты сакваяжык Карнея Пракопавіча, які ляжаў на траве.

З грудзей дзяўчынкі ледзьве не вырваўся крык радасці. Яна ўмомант падскочыла да сакваяжыка, схапіла яго і кінулася, што было Духу, далей ад гэтага месца. Так нечакана паперы доктара зноў апынуліся ў савецкіх людзей.

Як гэта здарылася

Расправіўшыся з доктарам, Антак, капітан Вагнер і двое паліцэйскіх селі ў машыну. Узняўшы хмару шэрага пылу, машына знікла за паваротам дарогі.

Антак сядзеў і думаў. Невясёлыя думкі былі ў яго. Ён бачыў, як пад ударамі Савецкай Арміі ламалася лінія нямецкай абароны, як уцякалі хвалёныя фашысцкія дывізіі, як паток раненых з усходняга фронту запрудзіў літаральна ўсе дарогі. І яго вера ў гаспадароў, якім ён аддана служыў гэтыя гады, — пахіснулася. У апошні час ён усё часцей і часцей задумваўся над тым, як уратаваць сваю скуру. «Зноў эміграцыя, — з жахам думаў Антак, — бяспраўнае існаванне, злыя кпіны і жарты…» Праўда, яны з бацькам цяпер улічылі ўсе магчымыя змены і правялі адпаведную падрыхтоўку. Іх сейф быў амаль да краёў напоўнены золатам. А з золатам і ў эміграцыі пражывеш.

Машыну высока падкінула на выбоіне. Маленькі жоўты сакваяжык таксама падскочыў і ўдарыў па каленях капітана. Той раптам павярнуўся да Антака і радасна загаварыў, ткнуўшы пальцам у сакваяжык.

— Цудоўная знаходка! Гэтыя паперы не маюць цаны. Я накірую іх у Берлін, і там хутка асвояць здабычу новага супрацьсухотнага прэпарата. Мой цесць — гаспадар буйнага фармацэўтычнага завода ў Германіі. Мільёны будзе заграбаць…

Пры слове мільёны Антак насцеражыўся. «А чаму б мне не захапіць гэтыя паперы? За граніцай я змог бы выдаць сябе за вучонага-вынаходцу, які вынайшаў выдатны сродак барацьбы з сухотамі… Але як гэта зрабіць?»

Нечакана ззаду пачуўся гучны стрэл, і машына, рэзка затармазіўшы, спынілася. Антак глыбока ўцягнуў галаву ў плечы.

— Пракляты балон, другі раз за дзень лопаецца, — вылаяўся шафёр.

— Ах, балон, — з палёгкай уздыхнуў Антак, але зараз жа зноў у яго заварушыліся падазроныя думкі: «Ведаем мы гэтыя балоны, спецыяльна накідаюць цвікоў, машына спыніцца, а тады і распраўляюцца». З машыны вылезлі паліцэйскія, але з імі ніхто не распраўляўся. «Няўжо выпадковасць?» — не верылася Антаку. Ён высунуў спачатку галаву, прыслухаўся і, не пачуўшы

нічога падазронага, вылез з машыны.

Стаяў гарачы летні дзень. Сонца шчодра паіла зямлю спякотнымі праменнямі. Было вельмі ціха. Дрэвы, кусты, трава — усё застыла ў непарушным маўчанні, нават птушкі пахаваліся недзе ў гушчары, і не было чуваць іх вясёлага цвіркання. Няцяжка ўявіць, якая гарачыня была ў машыне. Тоўсты капітан Вагнер увесь абліваўся потам; крыху пачакаўшы, ён таксама вылез з машыны, пераскочыў кювет і з асалодай расцягнуўся пад кустом на мяккай пахучай траве, падклаўшы сакваяжык з паперамі пад галаву.

«Вось чорт, — вылаяўся ў думках Антак, — ні на хвіліну не расстаецца з ім». І раптам нядаўна ўзнікшая думка стаць адзіным гаспадаром сакваяжыка завалодала ім цалкам. Для гэтага цяпер быў самы зручны момант. Шафёр важдаўся з колам аўтамашыны, другі паліцэйскі дапамагаў яму, а таўсцяк капітан грэўся на сонцы.

Антак выхапіў рэвальвер і стрэліў спачатку ў паліцэйскага, потым у шафёра. Паліцэйскі неяк дзіўна выгнуўся і паваліўся, шафёр, які сядзеў з колам у руках, ткнуўся тварам у зямлю. Капітан Вагнер усхапіўся і з перакошаным ад жаху тварам пачаў аглядацца. З-за машыны яму не было відаць ні Антака, ні паліцэйскіх, а начальнік паліцыі тым часам прыцэліўся і стрэліў у капітана. Капітан пахіснуўся, з рук яго вываліўся пісталет, і ён, схапіўшыся за грудзі, упаў. Антак выскачыў з-за машыны, падбег да капітана, піхнуў яго нагою і нагнуўся, каб падняць сакваяжык. Але ў гэты момант капітан, які быў толькі паранены, раптам учапіўся ў Антака, і яны пакаціліся па траве. Антаку ўдалося намацаць горла Вагнера. Капітан хрыпеў, але не здаваўся. Тады Антак прыўзняў яго і бразнуў галавой аб камень, які тырчэў з зямлі.

Капітан адразу абмяк. Антак пастаяў над ім некалькі секунд і адышоў. Выгляд у яго быў страшэнны. Ускалмачаны, увесь у крыві, з вылупленымі вачыма, ён, хістаючыся, накіраваўся да таго месца, дзе ляжаў сакваяжык, бо ў час бойкі з капітанам яны адкаціліся на некалькі метраў убок. Але… сакваяжыка не было.

«Ог-г-г», — заскрыгатаў зубамі Антак. Ён нават не паверыў сваім вачам, кінуўся на зямлю і пачаў рукамі расхінаць траву, быццам шукаў іголку. Потым падняўся, падбег да машыны: можа, ён там? Ад машыны зноў пабег назад, але ўсё было дарэмна — сакваяжык нібы праваліўся скрозь зямлю. І тады Антак выхапіў з машыны аўтамат і ад злосці застрачыў па кустах. Раз, другі! Раптам яму здалося, што нехта ўскрыкнуў. Начальнік паліцыі прыслухаўся і агледзеўся. Было зусім ціха, толькі з кустоў яшчэ падалі перабітыя кулямі бледна-зялёныя лісцікі. Антак рушыў у кусты.

* * *

Не паспела Таня яшчэ адбегчы, як пачула аўтаматную чаргу. Дзяўчынка толькі хацела ўпасці на зямлю, але ў гэты момант нешта балюча апякло левую руку каля самага пляча. Ад нечаканасці і болю ў яе вырваўся той крык, што пачуў Антак. Таня сарвала з галавы хустку і пачала перавязваць ёю рану. Пакуль яна гэта рабіла, пачуліся цяжкія крокі начальніка паліцыі. Ён рассоўваў кусты і пільна ўглядаўся.

«Зараз убачыць…» — спалохалася дзяўчынка і, не скончыўшы перавязваць рану, шмыгнула ў густы куст. Там, пад яго галінамі, была невялікая яма, якую адразу цяжка было заўважыць. Вядома, лепш было б уцякаць, але Антак быў ужо занадта блізка. Таня асцярожна падлезла пад куст, лягла на дно ямы і старанна прыкрылася, нахіліўшы над сабой галінкі. Можа, Антак не пойдзе сюды, а зверне ў другі бок? Але не, Таня пачула, як ён пераскочыў маленькую канаўку, якраз там, дзе яна пераходзіла, і палез у самы гушчар.