Замалёўкi (на белорусском языке)
Шрифт:
Вось гэтыя сабакi i падаюць першымi сiгнал, што да вёскi наблiжаецца той, каго i дзецi, i сабакi з гiканнем i гаўканнем праводзяць аж за апошнюю хату.
– Мезiн!
– крыкне хтосьцi першы, i ўжо дзесяць цi дваццаць галасоў, узмоцненых сабачым брэхам, падхопяць яго i iмчацца з гвалтам насустрач таму, хто выклiкаў гэткую буру хлапеча-сабачых эмоцый.
– Мезiн! Мезiн! Мезiн!.. Гаў! Гаў! Гаў!..
Сумнае i страшнае гэта было вiдовiшча. У вёску заходзiў бяздомны, беспрытульны, да апошняй нiткi абарваны, да апошняй костачкi схуднелы чалавек. Са
– Мезiн! Мезiн!
– гарлапанiла, абшарпаная да пят, хлапечая хеўра, якая па сваёй "заможнасцi" недалёка адкацiлася ад бяздомнага бедака.
– Гаў! Гаў!
– свiрапелi не менш галодныя i худыя сабакi.
Лiтасцiвыя жанчыны адрывалi ад свайго стала адну-дзве бульбiны i працягвалi знявечанай жывой iстоце. Хлеба пакуль не было нi ў кога.
Мы, трох-чатырохгадовыя дзецi, сцiснуўшыся ў камочкi, з цiкавасцю i жахам пазiралi на гэтае страшнае падабенства чалавека, i незнаёмае слова "мезiн" пужала нас больш, чым ён сам сваiм жудасным выглядам.
– Мезiн! Мезiн! Гаў! Гаў!..
– Беражы цябе Бог!
– шапталi мiласэрныя жанчыны.
Праз тыдзень-другi такое "шэсце" паўтаралася зноў, бо вайна напладзiла столькi гора, што яно доўгi час пасля яе заканчэння тулялася ад вёскi да вёскi, ад лёсу да лёсу, ад пакалення да пакалення.
Сёння ў Менску за кожным вуглом дома, у кожным падземным пераходзе сядзяць i стаяць з працягнутымi рукамi-нашы сучасныя "мезiны", на якiх не звяртаюць увагу нi "вярхi", нi "нiзы", i да iх не датычыцца вядомае: "Вайна ўсё спiша".
ПОСIК
Нарэшце i наша сям'я разжылася на парсючка. Збiрала мама крапiву, секла секачом, заварвала разам з лушпаямi ад бульбы, дадавала конскiх "круглячкоў", усё гэта размешвала i - прыемнага апетыту! Куды было дзявацца таму парсючку еў, ажно за вушамi патрэсквала. А як наесца - брыкнецца на бок i парохквае значыцца, у жываце музыка загучала.
Рос ён па такой ядзе слаба, таўсцеў - яшчэ слабей, мог праз плот працiснуцца i не ўшчамiцца.
Восенню крапiва пайшла "на адпачынак", лушпаяў было мала, ды i не цярпелася хутчэй скабку абсмактаць - таму абкацiў тата парсючка i закалоў яго. Шкада было, ды такая ўжо свiнячая доля.
Але не сала i не скабкi мне запомнiлiся, хоць у маiм жыццi гэта быў самы першы, а таму - самы смачны парсючок. Запомнiлася другое. Аказваецца, з парсючка можна зрабiць не толькi прысмакi, але i цiкавую, мала каму вядомую цацку.
Разрэзаўшы парсючку падбрушша i выцягнуўшы ўнутранасцi, тата нам кажа:
– Зараз, дзеткi, я вам шарык надзьму, нясiце хутчэй нiтку!
Знайшоў сярод кiшак нейкую пляву, асцярожна дастаў яе.
– Гэта посiк!
– i пачаў яго надзьмуваць...
Гэта
Тата яго надзьмуў, моцна завязаў нiткай i павесiў над печчу, папярэдзiўшы нас, што чапаць яго, пакуль не высахне, нельга.
I сапраўды, назаўтра, калi высахла слiзь, ён зрабiўся лёганькi i амаль зусiм белы, з ледзь бачнымi пражылачкамi. Калi па iм цiхенька стукнуць пальцам, ён гулка адзываўся, як барабан.
Той, першы ў маiм жыццi, паветраны шарык быў недаўгавечны - хутка патрэскаўся i развалiўся на кавалачкi.
ПАМЁР СЯРОЖКА...
Памёр Сярожка... Памёр мой родны брацiк, калi я яшчэ не з'явiўся на гэтым цудоўным i пакутлiвым свеце...
Ён быў восьмы, магчыма - апошнi ў нашай сям'i.
Няўжо ён, маленькi - да годзiка, "саступiў" мне дарогу, падараваў жыццё, сышоўшы ў магiлку?..
Калi нарадзiўся я, мама перадала мне iмя той папярэдняй крывiначкi, якая скацiлася ў родную зямлю, i ад гэтай зямлi жывым мяне не адарваць.
А цi ж лёгка мне несцi крыж свой i таго Сяргейкi, якому не суджана было цешыцца i сумаваць, смяяцца i плакаць, любiць i яшчэ тысячы разоў любiць тое, што завецца жыццём...
Калi нарадзiўся я, суседкi абуралiся:
– Зося! Што ты робiш? Цi ж можна даваць народжанаму iмя таго, хто перад iм сышоў у зямельку? Дрэнная прыкмета!..
Малайчына мама! Не пабаялася i не памылiлася!
Жыву ж я, дзякуй Богу, больш за паўвека, i ў маiм сэрцы жыве той маленькi Сярожка, чыё светлае iмя я нашу.
ПАГАРЭЛЬЦЫ
Пасля вайны ўсiм жылося нялёгка. А чаму ж нам, нашай сям'i, спытаецеся вы, было найгорш за ўсiх? Можа, я трошкi перабольшваю, каб выклiкаць у вас спачуванне? Не! Наадварот, я пазбягаю закранаць тыя зусiм жахлiвыя, неверагодныя цяжкасцi, якiя сапраўды амаль немагчыма ўявiць. На мой погляд, я апiсваю звычайнае пасляваеннае дзяцiнства, тыя маленькiя кавалачкi жыцця, якiя, дзякуй Богу, высветлiлi промнi памяцi.
Дык чаму нам жылося ў тых жа Будах горай за ўсiх? Таму, што пасля сканчэння вайны ў Беларусi былi тры катэгорыi гаротных людзей, якiя адрознiвалiся адзiн ад аднаго даволi значна. Першая катэгорыя - гарадскiя жыхары, другая - вясковыя. А ўжо з вясковых жыхароў вылучалiся самыя найгаротнейшыя людзi i пагарэльцы.
Уявiце чалавека, якi пасля вызвалення родных мясцiн вярнуўся на сваю сядзiбу, у сваю ацалелую хату. Запусценне, бедната, голад. Але, з другога боку - дах над галавой, нейкiя чарапы, нейкае адзенне, тапор, рыдлёўка, лыжка, мiска. Зноў ты хоць i бедны, а гаспадар, табе ёсць з чаго пачынаць, ёсць ад чаго адштурхнуцца.
А цяпер уявiце пагарэльцаў - нас, напрыклад. Немцы наляцелi ў вёску, калi мы яшчэ спалi, пазганялi ўсiх у свiран у чым былi. Як мы засталiся жывымi адзiн Бог ведае. Вёску з усiм нашым небагатым скарбам спалiлi. I сёння яшчэ выворваецца i аплаўленая цэгла, i аплаўленае шкло...