Чарадзейныя яблыкі
Шрифт:
— Чаму ж вы марудзіце? Дайце канчатковае заключэнне! — раззлавалася княгіня. — Вы, мабыць, развучыліся адрозніваць жывога чалавека ад нябожчыка?
— Неверагодны выпадак! Я не ўпэўнены!
— Ах, вы не ўпэўнены!.. Паміж іншым, вы пераконваеце мяне ў гэтым ужо цэлыя суткі!
— Але што я магу!..
— Пра тое, што вы нерашучы, я ўжо ведаю! Таму гавару: усё, хопіць! Яна мёртвая, і яе трэба пахаваць! Мы не можам больш марудзіць!
Княгіня ўзышла на подыум. Наблізіўшыся да нябожчыцы, яна ўважліва паглядзела ў твар сваёй ненавісніцы. Вочы яе пры гэтым звузіліся, а вусны скрывіліся ў злоснай усмешцы, — нейкая радасная думка прыйшла ёй у галаву.
Доктар, які назіраў за княгіняй, перахрысціўся, — яму раптам зрабілася страшна ад таго, што ён знаходзіцца адзін на адзін з гэтай асобай. Напаўголасу ён зноў пачаў прасіць:
— Хоць бы да раніцы, ваша міласць…
Але княгіня, абдумваючы нешта сваё, не палічыла неабходным яму адказаць.
— Ну чаму? — з абурэннем спытаў немец. Гаспадыня замка асцярожна спусцілася з подыума
і прайшла цераз усю залу да дзвярэй. Пераканаўшыся, што за імі нікога няма, яна вярнулася да крэсла і нечакана спытала:
— Доктар, якую суму вы павінны атрымаць па кантракце, які быў заключаны з вамі панам Станіславам? Здаецца, вы былі наняты на тры гады?
Гюльсгаўзен збянтэжыўся, пытанні здзівілі яго.
— Так, — адказаў ён, — мой кантракт на тры гады. За гэты час я спадзяюся зарабіць шэсць тысяч.
— Вы атрымаеце дзесяць. І ўжо сягоння!
— Дзесяць тысяч? — Немец быў здзіўлены. Манокль зваліўся з яго пераносіцы, павіс на ланцужку. — Вы жартуеце?
— Гэтыя грошы вы атрымаеце… у замен на заключэнне, — сказала княгіня. — Спадзяюся, дыктаваць тэкст вам не трэба?.. Ужо заўтра вы зможаце адправіцца да сябе на радзіму.
Доктар прыціх. Ён зразумеў, якую злавесную здзелку прапаноўвала яму гаспадыня замка. Разам з яго сумленнем хацелі купіць жыццё няшчаснай, што ляжала цяпер у дамавіне, упрыгожанай кветкамі і агеньчыкамі свечак. Ён хацеў адразу адмовіцца — але штосьці ўтрымала яго. Ён раптам успомніў жонку, сваіх дзяцей. Яму ўспомніліся доўгія вечары, калі ён сумаваў у гэтым замку па радзіме. Успаміны прымусілі яго задумацца. Праз хвіліну яму ўжо здавалася, што вялікага злачынства ў тым, што ён дасць патрабуемае такое заключэнне, ён не зробіць. Колькі памылак дапускаюць яго калегі! Няправільныя дыягназы, памылкі на аперацыях. А колькі ў яго, Гюльсгаўзена, было памылак! Вось і ў дадзеным выпадку. Тут няма здзелкі з сумленнем. Ён, Гюльсгаўзен, не ўпэўнены ў тым, жывая панначка ці не. Больш таго, яшчэ ўчора ён быў упэўнены, што яна мёртвая! Неабходны час, каб устанавіць ісціну. Але ці вінаваты ён у тым, што яго просяць паспяшацца з вырашэннем гэтага пытання!..
Доктар маўчаў добрых пяць хвілін. Спачатку, вытарашчыўшы вочы, ён глядзеў на княгіню. Затым прызадумаўся, утаропіўся сабе пад ногі. Нарэшце, глуха і бясстрасна, ён сказаў:
— Грошы. — І нечакана ўсміхнуўся.
— Што? — спытала княгіня, не адгадаўшы прычыны яго ўсмешкі.
— Грошы. — Ужо цвёрда паўтарыў Гюльсгаўзен. І раптам крыкнуў: — І ў гэтую ж хвіліну!
Княгіню закрануў за жывое яго тон. Яна паглядзела на доктара пагардлівым позіркам і нават фыркнула ад гневу. Пакорпаўшыся ў рукаве сваёй сукенкі, яна дастала з патаемнай кішэні нейкі футаральчык, неахайна сунула яго ў руку немца. На твары яе пры гэтым мільгануў выраз гідлівасці.
Гюльсгаўзен не пакрыўдзіўся. Ён прыняў футарал — і адразу ж паглядзеў. На пунсовай аксамітнай падкладцы футарала зазіхацела жывымі агеньчыкамі вялікая брыльянтавая брошка. Убачыўшы яе, немец у той жа момант забыў і пра княгіню, і пра сваю здзелку. Не, ён не думаў пра тое, колькі можа каштаваць падараваная яму рэч, — ён проста залюбаваўся ёю, як любуюцца прыгожым тварыкам, цацкай або дарагой карцінай. На твары яго з'явілася шчаслівая ўсмешка.
— Гэта рэч варта добрай вёскі,— вярнула яго на зямлю княгіня.
Гюльсгаўзен зрабіў крок бліжэй да святла, надзеў манокль і ўважліва пачаў разглядваць камяні, каб пераканацца, ці не падробка гэта. Твар яго зноў прыняў сур'ёзны выраз. Ён пералічыў камяні, яшчэ раз палюбаваўся іх чысцінёй і, нарэшце, зачыніў крышку футарала. Азірнуўшыся на княгіню, ён сказаў:
— Вы атрымаеце тое, што просіце, праз гадзіну я прышлю свайго слугу.
Схаваўшы футарал у кішэнь сюртука, ён з гордым выглядам, быццам тарэадор, які выканаў сваю справу, пакрочыў да выхаду, аднак каля дзвярэй затрымаўся. Азірнуўшыся на княгіню, ён ціха і ўжо з нейкай яўнай пагардлівасцю ў голасе вымавіў:
— Бывайце, ваша міласць. Спадзяюся, больш ніколі не ўбачымся.
Княгіня нічога не адказала. Яна прасачыла за тым, як ён выйшаў, потым павярнулася да дамавіны.
Панна Марыя сапраўды не выглядала на памерлую. Бледны твар яе як бы свяціўся знутры. Здавалася, яшчэ хвіліна і нябожчыца адкрые вочы… Заглядзеўшыся, княгіня ўздрыгнула. «А раптам!» — мільганула ў яе свядомасці. Але страх гэты быў імгненным, як парыў ветру.
Вельмі ўжо многа нянавісці накапілася ў яе да панначкі. Цяпер, калі ў яе з'явіўся шанс разлічыцца, яна радавалася. Ёй не было шкада ні здароўя свайго мужа, ні брыльянтаў. Ёй хацелася адпомсціць. Дзеля гэтага яна і ішла на страшэнны грэх. Княгіня, як патрывожаная змяя, нацэлілася выліць свой яд — і ўжо нішто не магло спыніць яе. «Хутчэй бы, хутчэй!» — прашаптала яна, не адрываючыся ад ненавіснага ёй твару.
XVIII
Лудзільшчык з'явіўся ў прызначаны час. Ён далажыў аб сваім прыездзе, пасля чаго асталяваўся ў лудзільні. Чакаючы загадаў, ён распаліў агонь у горане, праверыў кавальскі мех…
З надыходам ночы слугі ўнеслі ў лудзільню цела панначкі. Яны асцярожна знялі яго з насілак і палажылі ў цынкавы саркафаг, які быў выстаўлены пасярэдзіне памяшкання. Цырульнік прывёў у парадак прычоску панны Марыі, а прыслужніцы ўпрыгожылі яе сукенку штучнымі кветкамі. Калі ўсе выйшлі, майстар узяўся за сваю справу.
Ён падкінуў вугалю ў печ, паставіў на агонь гаршчок, напоўнены кавалкамі свінца, потым ён заняўся саркафагам. Ён узяў вечка, якое стаяла каля сцяны, і пачаў прымяраць яго на станіну. Сям-там вуглы давялося падагнуць малатком…
За акном лудзільні было цёмна. Снег, які выпаў мінулай ноччу, ужо растаў. У горане набіраў сілу агонь; яго гукі нагадвалі гул раззлаванага пчалінага рою. Іншы раз ні з таго ні з сяго пачынала трашчаць, распырскваючы воск, свечка, якая была ўстаноўлена на высокай падстаўцы пасярэдзіне памяшкання. Майстар працаваў, стараючыся не звяртаць увагі на нябожчыцу. Падагнаўшы вечка, ён зняў яго і спецыяльным каменем пачаў здымаць завусеніцы на яго краях. Пакончыўшы і з гэтым, ён зноў насадзіў вечка.