Чарадзейныя яблыкі
Шрифт:
— Пайду і ўсё растлумачу. Мне няма чаго хавацца. Нават калі княгіня і гневаецца на мяне, — не страшна. Галоўнае, каб панначка была ў міласці і здаровая. Я іду!
Ян накіраваўся да сцяны, дзе вісеў яго плашч. Але Люцыя спыніла яго.
— Паслухай, бязглузды, — раптам звярнулася яна да яго на ты, як і раней. — Ты хочаш дапамагчы панначцы або — забіць яе?.. Панначка не перажыве, калі з табой нешта здарыцца. Няўжо ты не разумееш! Не лезь у пастку д'яблу! Паберажыся!.. У цябе адно выйсце — бегчы. Калі ты схаваешся ў надзейным месцы і будзеш, хоць зрэдку
Разумныя разважанні Люцыі прымусілі Яна задумацца. Сумненні мучылі яго. Спадзеючыся пачуць падказку, ён азірнуўся туды, дзе стаяў Лагафет.
Твар хроснага ўразіў яго. Ён выказваў адчай. Упершыню Ян убачыў на яго вачах слёзы.
— Айцец Пахомій, — звярнуўся ён да старца, — як мне быць? Дай параду. Ты ж бачыш маё становішча. Што рабіць?
Лагафет, заўсёды такі багаты на парады, на гэты раз неяк стрымліваўся. І сапраўды, што мог сказаць ён юнаку, якога лічыў сваім сынам?
Разумеючы, што ўсе чакаюць ад яго адказу, ён нарэшце ціха прамовіў:
— Паступай, як загадвае сэрца.
Сказаўшы так, стары ўздрыгнуў — спахапіўся, што падпісаў тым самым смяротны прыгавор хрэсніку.
Нейкую долю хвіліны сярод насельнікаў прытулку ўсталявалася цішыня. Затым Ян парушыў яе, ён абвясціў:
— Ну што ж, іду да княгіні. Сэрца не загадвае мне бегчы і хавацца. Якая б ні страшэнная была гаспадыня замка, а я павінен ёй падпарадкоўвацца.
Пануючая цішыня раптам парушылася. Сябры, адчуваючы, якая небяспека навісла над галавой іх таварыша, загаварылі ўсе разам:
— Ян, бяжы!.. У тым, што ты зробіш гэта дзеля захавання жыцця, няма граху!.. Схавайся, пакуль не вернецца князь! Той разважыць усё па справядлівасці!.. Бяжы!..
Думка іх была адзінай. Ян падзякаваў ім. І хто ведае, як бы паступіў ён, будзь у яго ў запасе лішняя хвіліна. Але як раз у момант усеагульнага гвалту раптам пад акном пачуліся шпаркія і частыя нечыя крокі. Дзверы зарыпелі, і ў памяшканне, адзін за другім, увайшлі княжацкія дружыннікі.
— Позна, — глуха сказала Люцыя, — і ўткнулася тварам у далоні.
У аднаго з дружыннікаў на баку вісела доўгая шабля. Гэта быў сам капітан аховы пан Халепа. Ён пазнаў Яна і ў сваёй звычайнай, стрыманай манеры звярнуўся да яго:
— Пан садоўнік, вы пойдзеце з намі.— Ён патлумачыў: — Нам загадана арыштаваць вас і заперці ў каплічцы. Там вы будзеце знаходзіцца да новых распараджэнняў. Загад аддадзены асабіста княгіняй Ізабэлай Эрдзівіл.
Ян, не спяшаючыся, зняў са сцяны плашч, пачаў апранацца. На яго твары чыталася ўпэўненасць. Ён верыў у справядлівасць і спадзяваўся, што княгіня зменіць гнеў на міласць. Апрануўшыся, ён развітаўся позіркам з кожным, з кім жыў пад дахам гэтага дома, і, азірнуўшыся на капітана, сказаў:
— Я гатовы.
— Пойдзем, — загадаў Халепа.
У кутку заварушылася цень Лагафета. Пахомій нязграбна, як мядзведзь, споўз з нараў і прагудзеў:
— Пачакайце…
Ён накінуў на сябе сёе-тое з вопраткі і, як быў,
— Не будзе парушэннем, калі я, духоўная асоба, вазьмуся суправаджаць гэтага маладога пана? — спытаў ён.
Капітан аховы не меў нічога супраць. Ён моўчкі кіўнуў старому і павярнуўся да дзвярэй. Ян, Пахомій і экскорт дружыннікаў неўзабаве пакінулі дом. За імі, не звяртаючы ўвагі на неміласэрны дождж, выйшлі ўсе насельнікі прытулку на Паповай горцы.
Стары нездарма папрасіўся суправаджаць Яна. Як там атрымалася і што менавіта сказаў ён капітану аховы — невядома. Толькі ў каплічцы Яна зачынілі не аднаго, а разам з Лагафетам… Магчыма, стары здагадаўся пра намер княгіні. Ведаючы яе незгаворлівасць і жорсткасць, ён зразумеў, што міласці яму не будзе. Любячы хлопца ўсім сэрцам, ён вырашыў застацца з ім да канца, каб хоць неяк згладзіць яго адчай.
Дружыннікі па двое дзяжурылі каля дзвярэй каплічкі, мяняючыся кожныя тры гадзіны. У гэтую ноч у доме на Паповай горцы ніхто не звёў вачэй.
XIII
Наступіла раніца. Але і яна не ўнесла якіх-небудзь змен у падзею, што адбылася на Паповай горцы ўчора ўвечары. Толькі ў поўдзень замянілі шасцёрку дружыннікаў, якія неслі ахову каля каплічкі. Пазней на горку прыбыло некалькі павозак, і пан Халепа, які зноў з'явіўся сюды, спасылаючыся на загад княгіні, выправадзіў з тэрыторыі новага парка ўсіх будаўнікоў. Увечары таго ж дня на Паповай горцы засталіся толькі дружыннікі. Ды і тыя «ажывалі» толькі ў тыя рэдкія хвіліны, калі мяняўся каравул.
У гэты дзень Люцыя з'яўлялася на горцы двойчы. Яна была ўпэўнена, што Яна звязуць. Але таго працягвалі трымаць пад замком у каплічцы. Гэтая акалічнасць трывожыла яе. Яна ўсё яшчэ не рашалася данесці да сваёй пані вестку пра яго зняволенне.
У самой каплічцы было ціха, быццам у сутарэнні. Ян і псаломшчык сядзелі ў розных кутках і думалі кожны сваю думу. Іншы раз Лагафет прымаўся за малітву. Яго неразборлівы шэпт закалыхваў Яна. Тым не менш, заснуць хлопец не мог. Было халодна. Пазней ён адчуў смагу. Гэтае пачуццё мучыла яго асабліва востра па той прычыне, што на дварэ ішоў дождж. Некалькі разоў Ян уставаў і, падцягваючыся на кратах вузкага акна, спрабаваў намачыць далонь вадой, якая сцякала з даху каплічкі. Але дарэмна. Рука не даставала да безупыннага патоку. Некалькі разоў ён браўся калаціць у дзверы. Пры гэтым ён крычаў:
— Душагубы! Дайце вады! Не мучце!
Але ахоўнікі не адказвалі яму. Ім не дазвалялася размаўляць з нявольнікамі. У рэшце рэшт Ян зразумеў: княгіня вырашыла расправіцца з ім. Калі ён гэта ўсвядоміў, валасы заварушыліся ў яго на галаве… Ён азірнуўся ў той бок, дзе сядзеў Лагафет. Пахомій трымаўся спакойна. У прыцемках ён нагадваў прарока з іконы. У чорных бліскучых вачах яго чыталася ўпэўненасць. Яна здзівіў выраз яго твару.
— Стары! — крыкнуў ён. — Няўжо не халодна тваім касцям? Няўжо не раздзірае цябе жаданне прыгубіць хоць бы ўласнай крыві? Табе не здаецца, што нас проста пахавалі тут жывымі?..