Чарадзейныя яблыкі
Шрифт:
У апошнія дні ён асталяваўся ў спальні панны Марыі. Крызіс яе хваробы, які быў вызваны прастудай, прайшоў.
У яе пачаліся схваткі. У спешным парадку з горада была прывезена павітуха. Па ўсіх прыкметах панначка павінна была радзіць з дня на дзень. Але не самі роды хвалявалі доктара, — яго хваляваў стан пацыенткі. Яна адмаўлялася прымаць ежу, не адказвала на пытанні. Іншы раз ні з таго ні з сяго слёзы маглі паліцца з яе вачэй. Яна глядзела на слуг, на доктара, але, здавалася, не заўважала іх. Бясспрэчна, яе хвалявала нейкая сумная думка. Начамі панначка трызніла, і доктар, слухаючы яе, пачынаў думаць, што яна проста страціла розум…
Здаралася, калі хворая забывалася сном, у яе пакой прыходзіла княгіня. Апранутая ва ўсё чорнае, адпаведна адзенню манашкі, з белым, мужападобным тварам, яна была падобна на ката часоў інквізіцыі. Яе пранізлівы позірк, здавалася, так і свідраваў ненавісніцу. Княгіня выношвала абсалютна пэўнае рашэнне. Наносячы адзін удар няшчаснай, яна хацела другім і, калі спатрэбіцца, трэцім разам канчаткова зламіць яе. Яна цярпліва чакала, калі нанесці гэты свой апошні ўдар. І ўдзень, і ўночы ў спальні хворай дзяжурылі аддадзеныя ёй слугі.
Панначка павінна была прайсці праз усе прызначаныя ёй выпрабаванні. На змену дням, поўным шчасця, прыйшлі дні холаду і пакут… Яна нарадзіла дзяўчынку. Адразу, як толькі гэта здарылася, слугі захінулі немаўля ў белыя прасцірадлы, палажылі ў кошык і панеслі. Люцыя, занятая клопатамі аб здароўі пані, не змагла прасачыць за гэтым. Толькі пазней, калі яна даведалася, што зрабілі з маленькай, яна зразумела, што ў хуткім часе чакае і яе пані.
Яна даведалася, што па распараджэнні княгіні, нованароджаную закапалі на Паповай горцы, побач з тым месцам, дзе не так даўно пахавалі Яна і старога Пахомія.
Цэлы тыдзень пасля родаў панна Марыя знаходзілася паміж жыццём і смерцю. Яна то трызніла, то забывалася глухім, беспрабудным сном, калі ўсім, нават доктару, пачынала здавацца, што яна памерла. Люцыі, якая ўдзень і ўночы дзяжурыла каля яе ложка, часам рабілася страшна, — яна прыглядвалася да панначкі ў час сну, прыслухоўвалася да яе дыхання і з заміраннем сэрца хрысцілася. Панна Марыя ляжала пабялелая, як палатно, і прыгожая, як ружа, якая ледзь-ледзь распусціла пялёсткі. Тое, што яна была жывая, угадвалася толькі па пунсовых і прыпухлых вуснах, — тым не менш, заўсёды ў такія хвіліны Люцыя бегала за доктарам. Доктар прыходзіў і доўга карпеў над хворай. Ён выслухоўваў праз трубачку яе сэрца, падносіў да носа нашатыр. Іншы раз ён прымаўся бубніць нешта па-нямецку, быццам сварыўся. Можа, яму таксама здавалася, што панначка мёртвая?.. Яму ўсё ж такі ўдавалася прыводзіць яе ў прытомнасць. Мабыць, з падобнымі захворваннямі ён не сутыкаўся, бо кожны раз у час такіх візітаў на твары яго заўважалася шчырая разгубленасць.
— У пляменніцы вашага мужа падарванае сэрца, — неяк прызнаўся ён старой княгіні.— Яна часта бывае ў глыбокай непрытомнасці. І можа здарыцца, што калі-небудзь я не змагу вярнуць яе да жыцця. Сэрца яе ледзь праслухоўваецца. Адзін з прыступаў можа выклікаць яго спыненне. Асабліва трывожыць мяне яе стан цяпер, калі яна так саслабела.
Адказ княгіні здзівіў Гюльсгаўзена.
— На ўсё воля Бога, — заўважыла тая. — Я і не патрабую ад вас немагчымага.
Немец уздрыгнуў, вытарашчыў вочы на гаспадыню замка. Аднак прамаўчаў.
XVI
Седзячы на кукішках, Люцыя паклала галаву на ложак панначкі. Была ноч. Але дзяўчыне не спалася. У такой паставе цяжка было заснуць. Яна чула, як патрэсквала дагараючая на стале свечка, і бачыла, калі прыадкрыла вочы, свой адбітак у люстэрках. У нейкую хвіліну ёй здалося, што панначка варухнулася.
— Люцыя, — раптам пачула яна выразны спакойны голас пані.
Служанка ўздрыгнула, падняла галаву. Яна ўбачыла, што панна Марыя сядзіць у ложку і глядзіць на яе.
— Панначка, мілая, вам ужо лепш! — радуючыся, усклікнула Люцыя і паднялася.
— А што гэта было са мной? — спытала панна Марыя. — Здаецца, я спала тут цэлую вечнасць! Я хварэла?.. — Яна палажыла сабе руку на жывот і спытала: — Дзё маё дзіця? Што з ім?
Люцыя ўздрыгнула ў другі раз. Нягледзячы на тое, што яна чакала гэтага пытання, цяпер, калі яно было зададзена, яна разгубілася. Гледзячы сабе пад ногі, яна з цяжкасцю вымавіла:
— У вас была дачка…
— Была?.. Ты гаворыш — была?.. — спытала панначка. — Вядзі ж мяне да яе! Дзе яна?..
Панна Марыя рашуча скінула коўдру і пачала спускацца з высокага ложка. Нечакана, схапіўшыся за галаву, яна са стогнам павалілася ў абдымкі служанкі. Нарэшце панна Марыя адчула сябе крыху лепш. Схапіўшы Люцыю за руку, яна сказала:
— Вядзі мяне да маёй дзяўчынкі! Гавары хутчэй, дзе яна?
Люцыя маўчала, холадна глядзела кудысьці ўбок. Яна баялася прывесці ў роспач пані сваім адказам.
— Чаму ты маўчыш? — спытала панна Марыя. — Ты павінна сказаць мне ўсю праўду!
Люцыя заплакала. Слёзы шчодра паліліся з яе вачэй, і ўсё роўна яна не адказала.
У панны Марыі раптам перасохла ў горле.
— Гавары!.. — праз сілу прагаварыла яна. Люцыя пахітала галавой, адказала:
— Не магу. Не маю сілы!..
— Яна мёртвая?..
Люцыя моўчкі кіўнула галавой.
— Як гэта здарылася?
Як магла, Люцыя нарэшце паведаміла пра тое, што чула ад чэлядзі.
— Божухна, якая жорсткасць!.. — адазвалася панна Марыя. — Загубіць малютку, ні ў чым не вінаватае стварэнне!.. Які грэх!.. Гэта ж усё роўна, што загубіць анёла!.. І яна гаварыла, што захоўвае законы Божыя!.. — Панначка задрыжэла. — Хай будзе яна праклята!
Яна не плакала. Адчай яе быў на мяжы вар'яцтва; ёй хацелася памерці.
— Правядзі мяне туды, — нечакана папрасіла яна. — Хачу пабачыць яе магілку.
— Панначка, вельмі прашу вас, — пачала ўгаворваць яе Люцыя. — Не цяпер, не сягоння.
Але панна Марыя не слухала яе. Яна павярнулася і, як была ў доўгай начной сарочцы, шагнула да дзвярэй.
Люцыя схапіла пакрывала з крэсла і накінула яго на плечы пані. Ёй нічога не заставалася, як пайсці следам за ёю.
Яны выйшлі ў калідор. Наўрад ці панна Марыя ўсведамляла, што робіць. Безразважлівасць завалодала ёю. Пераадолеўшы парадную лесвіцу, яна прыблізілася да дзвярэй і адным штуршком адсунула цяжкую жалезную засаўку…