Хобіт, або вандроўка туды і назад
Шрифт:
Хоць эльфы і не бачылі яго, дык, напэўна ж, пачулі. Хутка яны падхапілі крык, і той панёсся па даліне. Шмат здзіўленых вачэй зірнула ўверх, хоць убачыць птушак можна было толькі з паўднёвага адгор'я Гары.
— Арлы! — закрычаў Більба яшчэ раз, але ў гэты момант камень, які шпурнулі зверху, цяжка ўдарыў па ягоным шаломе. Більба паваліўся на зямлю, і яго агарнула цемра.
Частка 18
ШЛЯХ ДАХАТЫ
Калі Більба апрытомнеў, то пабачыў, што ляжыць на пляскатых халодных камянях Крумкачовай Стромы,
— Дык што ж здарылася? — спытаў ён у сябе. — У любым выпадку, да ліку памерлых герояў я пакуль не належу. Аднак перайсці да такога становішча, здаецца мне, час і магчымасць яшчэ ёсць.
Ён сеў, скрывіўшыся ад болю. У даліне жывых гоблінаў бачна не было. Праз пэўны час у галаве трошачкі праяснілася, і ён заўважыў эльфаў, якія хадзілі ніжэй, каля скал. Хобіт пацёр вочы. Відавочна, непадалёк на раўніне яшчэ стаяў лагер, і, калі вочы не падманвалі, нехта хадзіў да Брамы і ад яе. Гномы зацята раз-біралі рэшткі сцяны. I над усім панаваў смяротны спакой. Ані крыкаў, ані водгулля песень. Здавалася, туга павісла ў паветры.
— Перамога, у рэшце рэшт! — выгукнуў хобіт. — I невясёлая ж тое, здаецца, справа.
Раптам ён заўважыў чалавека, які ўскараскаўся на Строму і скіроўваўся да яго.
— Гэй, прывітанне! — паклікаў хобіт дрыготкім голасам. — Прывітанне! Якія навіны?
— Чый там голас чуецца сярод камення? — сказаў чалавек, спыніўшыся ды ўзіраючыся некуды над Більбавай галавой. Тут Більба ўспомніў пра пярсцёнак!
— Вох, такія, значыць, справы! — сказаў ён сабе. — I нябачнасць мае свае недахопы. Інакш, можа быць, ноч я правёў бы прыемна на цёплым ды мяккім ложку.
— Гэта я, Більба Торбінс, кампаньён Торына! — закрычаў хобіт, паспешліва сцягваючы пярсцёнак.
— Добра, што я знайшоў цябе, — сказаў чалавек і крочыў да яго. — Мы доўгі час цябе шукалі, бо ты патрэбны. Шмат народу загінула, і цябе палічылі б сярод забітых, калі б не Гэндальф. Ён казаў, што апошні раз твой голас чулі менавіта тут. Мяне паслалі, каб я пры канцы сюды зазірнуў. Ты цяжка паранены?
— Здаецца, не, толькі атрымаў моцны ўдар па галаве, — сказаў Більба. — А паколькі меў шалом ды даволі цвёрды чэрап, абышлося. А вось ногі нібы салома, зусім не трымаюць.
— Я данясу цябе да лагеру ў даліне, — сказаў чалавек і лёгка падхапіў хобіта.
Чалавек стаўся спрытным ды жвавым, праз нейкі час ён апусціў Більба перад намётам пасярод лагеру. Там стаяў Гэндальф з рукою на тальмаху. Нават чараўнік не пазбег небяспекі, а сярод войска здаровых і ўвогуле бракавала.
Гэндальф надзвычай узрадаваўся, убачыўшы Більба.
— Торбінс! — выгукнуў ён. — Неверагодна! У рэшце рэшт — жывы! Я нават здзіўляцца пачаў, ці не пакінула цябе твая ўдача! Цяжкія былі нашы справы, дрэнныя, ледзь не гібельныя. Але пра тое — пазней. Зараз жа — заходзь! — дадаў ён больш сувора.
— Цябе клічуць!
I разам з хобітам зайшоў у намёт.
— Прывітанне табе, Торын! — сказаў ён. — Я прывёў яго.
У намёце ляжаў Торын Дубатарч, цяжка, шмат разоў паранены. Ягоная пабітая браня ды вызубленая сякера валяліся на падлозе. Калі падышоў Більба, Торын узняў вочы.
— Бывай, добры хобіт, — сказаў ён. — Я адыходжу ў залі чакання, каб сядзець побач з маімі бацькамі, пакуль свет не адно-віцца. Там, куды я іду зараз, няма патрэбы ў золаце і кляйнотах. Я пакідаю іх тут. Я хачу ўзяць назад усе свае словы, якія казаў тады, каля Брамы. I ўчынкі таксама. Я хачу, каб мы развіталіся сябрамі.
Більба, апанаваны роспаччу, схіліўся да яго, стаўшы на калена.
— Бывай, Кароль-Пад-Гарон! — сказаў ён. — Горкі канец у нашай прыгоды. I нават гарой золата яго не выправіш. Аднак я ганаруся, што прайшоў праз небяспекі і жах побач з табою — хоць я і не заслужыў таго гонару.
— Не! — сказаў Торын. — У табе больш дабрыні ды моцы, чым ты здагадваешся, жыхар далёкага добрага Захаду. I муцрасці, і мужнасці ў адпаведнай долі. Калі б большасць з нас шанавала добрую ежу, смех ды песні вышэй ад золата, прыям-ней было б на свеце. Але ж, вясёлы свет ці змрочны, я павінен яго пакінуць. Бывай!
Тады Більба пайшоў прэч, самотны, потым сеў, захінуўшыся ў коўдру і, паверыце вы ці не, плакаў, пакуль вочы не пачырванелі, а голас не ахрып. Добрая ён быў душа. 1 сапраўды, доўгі час прайшоў, пакуль ён сабраўся з сіламі хоць трошачкі пажартаваць.
— Пашанцавала, — сказаў нарэшце ён сам сабе, — што я прачнуўся менавіта ў патрэбны час. Зразумела, лепей бы Торын застаўся жывы. Аднак і тое добра, што добра развіталіся. Дурань ты, Більба Торбінс, дарэмнаты заварыў кашу з каменем, усё роўна бойка здарыяася, хоць ты і намагаўся ўсё ўлагодзіць. Але наўрад ці варта сябе абвінавачваць.
Пра ўсё, што здарылася падчас непрытомнасці, Більба даведаўся пазней. Але больш засмуціўся, чым узрадаваўся. Цяпер ён адчуваў толькі стому ад сваёй прыгоды і жадаў адзінага — хутчэй дахаты. Аднак жаданне спраўдзілася не адразу, таму ў мяне ёсць час распавесці вам пра здарэнні. Арлы даўно падазравалі пра гоблінскія намеры і зборы, бо небяспечны рух цалкам схаваць ад іх вачэй было цяжка. Так што арлы таксама сабраліся ў вялікай колькасці на чале з Гаспадаром Арлоў з Туманных Гор і, здалёк адчуўшы вялікую бойку, ураганам прынесліся да Гары — і своечасова! Менавіта яны выбілі гоблінаў з горных схілаў, паскідаўшы іх з адхонаў ці загнаўшы, ля-мантоўных ды ашалелых, акурат да абаронцаў Гары. Хутка арлы цалкам вызвалілі Гару, і людзі з эльфамі змаглі далучыцца да бойкі ў даліне.
Але нават з арламі іх было значна менш за гоблінаў. I тут, у апошнюю адчайную хвіліну з'явіўся Беарн — ніхто не ведае, як і адкуль. З'явіўся ён адзін, у выглядзе мядзведзя, і здавалася, у шаленстве сваім вырас да памераў веліканскіх.
Роў ягоны гучаў як гром, ён раскідваў гоблінаў з ваўкамі са свайго шляху нібы пер'е ды салому. Ударыў ён у тыл гоблінскаму войску і праламіўся праз яго нібы таран. Гномы змагаліся з апошніх сілаў побач са сваімі гаспадарамі на невысокім круглым пагорку. Там Беарн спыніўся, падхапіў Торына, які ляжаў паранены мноствам дзідаў, ды вынес яго з бойкі.