Иччи. Сибиэн. Абаа?ы
Шрифт:
Тээс Дьгр киириэиттэн биигини муокастыыр абааы туунан олус сыныйан ыйыталаспыта. Абааы мэлииппэттэн куттанар, куотар диэн кытаанах йд. Бииги с буолан абааы кэллэр эрэ Дьгр мэлииппэтинэн рллэрэ буолуо дии саныырбыт. Аны улахан кии кэллэинэ, ол абааы кэлбэккэ, бииги сымыйанан кэпсиир аатырыахпыт диэн куттанарбыт, тргэн соустук бэйэтин биллэрэригэр баарарбыт.
И. Трофимов
Кириэстээх
Дьааык киээ
Бу тбэлтэни бэрт рдтэ Хара Хаппытыан диэн сн ааспыт, тэйэн т-та тыллаар буолбут оонньор кэпсээбитэ. Оонньор сорох ардыгар й-санаата дьэкэрэн кэлэн, ханнык да эдэр киитэээр тобуллаас, ону ааан муударай буолан ылыталыыра. Онон кэпсээнэ сс бырыыан сымыйа диэн сапсыйан кэбиэр кыах суох, кыларыйан турар кырдьык да буоллаына кл.
Хаппытыан аыс саастааар (рблссйэ иннинэ) дьонноро хас да ыал буолан дьукаахтаан Саар рэин трдгэр баар Балааннаах диэн сиргэ олорбуттар. Биирдэ икки-с биэрэстэлээх сиргэ ыаллаа сытар Хаха диэн алааска ханнык эрэ оонньор лбтгэр анарааы оолору (оччотооуга биирдии балааа иккилии-ст ыал дьукаах олороро) Балааннаахха аалтаабыттар. Инньэ гынан биир кыракый балаан иигэр уонтан быдан тахса оо мустубут. Улахан дьон бары кэриэтэ тааралаабыт оонньору «атаара» Хахаа барбыттар. Итиччэ элбэх оо мустан баран, кр клттэн ылбыттар. «Чыычый, кэбии, бгн дьааык киээ» диэн сэрэтэ сатыыр эдьиийдэрин ким да истибэтэх.
Харааа сасыа оонньооун гэннээн турбут. Оччотооу оолор барахсаттар хайдах-туох оонньоон бутукаайдаммыттарын ким да билбэт (Хаппытыан оонньор ону сиилии кыайан кэпсиир кыаа суох). Ол гынан баран оонньуулара бэрт суаллык, кутталлаахтык тмктэммит курдук.
Бэллэй Мэхээс диэн уол саспыт оолору крд сылдьан, анныгар ким эмэ саспыта буолуо диэн, аан таыгар ыйанан турар уун суппун сону харбыалаан крбт. Сон кэннигэр ким да суоун билэн баран, тоо эрэ, ыйанан турар сон сиээр аллараттан илиитин уган крбт. Арай сиэх иигэр туох эрэ ууктаах сылдьар . Мэхээс бигээн крбтэ, быах эбит. Уол илиитин салгыы р анньан испитэ, аны, илии тиийэн кэлбит. Быата, быаы туппут илии сон сиээр саан турар («сытар» диир табыгаа суох) эбит. Уол куттанан сарылаабытынан сону арыйа баттаабыта, сон иигэр кии барыйан турар буолан хаалбыт. Иэрийэ-иэрийэ ытыыр, ууоа хамсыар диэри л куттаммыт уолу ким да улаханнык аахайбатах. «Кураанах сонтон куттанар куттас куобах, ырыган торбос…» диэн кл-элэк оостубуттар, ыстаалаыы-сырбаалаыы буолбут.
Хаппытыан крдр уочарата тиийэн кэлбит. Кып-кыараас дьадаы балааа кии саар сирэ бэрт кэмчи да буоллар, оччотооу оолор кии йбэтэх-ахтыбатах сирин бары булан сааллара. Хаппытыан крдн балааскайдана сылдьыбыт. Хас да оону булбут. Тннк анныгар турар трэккэй
«Бэйэтин кэмигэр дьрэтэ суох дьыаланан дьарыктанар куаан» диэн бэрт дири ис хооонноох тмг оороот, Хаппытыан оонньор, дьинээх бэйэтин киэбин ылынан, тс-маас халлааны эрдэн киирэн бардаа.
Абааы Хаата
Сылгыыт Хабыыча
Сылгыыт Хабыыча нэилиэктэригэр бастакы холкуостар тэриллибиттэрэ бэис сылын рлээх ыыаыгар сиэхтээх байтаын биэлэрин крдбтэ хаыс да кнэ. Айыла барахсан ситэн, силигилээн ахан турара, хаты чаранарга сэбирдэхтэр суугунууллара, нуоай солко мутукча кх киистэтин анньынан нуоалдьыйа хамсыыра, мттээх сытынан дыргыйара, эркэнэ хара тыаларга кээлэр куоталаспыттыы этэн чоргуйаллара, араас нх сибэккилэринэн симэммит сыыыларга крэгэйдэр кх дьрс салгыа уйдаран дьурулата туойаллара. Айыла барахсан ити алыптаах кэрэтэ эдэр кии кутун-срн ктр, кгэр к эбэрэ, ктэр кыната эрэ суох курдук сананан ис-ииттэн рэн, сргэтэ ктллэн, муннун анныгар киинэйэн ыллыыра.
Ол иэн санаан кэллэ, аны аыйах хонугунан кыыны быа кэтэспит ыыахтара буолуоа, кэрэ бэйэлээх, нарын-намчы кыргыттар оуохай этэн наскылдьыыахтара, быыппастар быччынаахтар, быый атахтаахтар кн крсхтэрэ, крэс былдьаыахтара, тргэн атахтаах сылгылары срдхтэрэ. Хабыыча ыыахтарга оонньуон, крэс былдьаыан олус баарара. Ону санаатаына этэ-сиинэ кычыгыланара, чэпчээбиккэ дылы буолара. Былыргы кстээхтэр сылгыны оуурдаммакка тутар сурахтарын истэрэ. Ол иин ону боруобалаан кыра сылгылары сырсан иэн кллэриттэн ылан умса баттаан, бас быатын кэтэрдэр гэстэммитэ.
Салгыы хас да сыллааыта, саардыы буутун этэ буан, холун этэ хойдон эрдэинэ, ыыах аай иннинэ ээтэ Улуу Сыыыга сиэнин Хабыычаны ыыран илдьибитин саныы истэ. Кырдьаас дьон-сэргэ крбтгэр сиэнин боруобалыыр санаалааа. Остуол ньуурун курдук кбс-кн хонууга кэлэн, сэрэммиттии оргууй эргим-ургум крбтэ уонна: «Тукаам, кылыйан боруобаланан кр эрэ», – диэбитэ. Эргэ рбхх суулаан аалбыт туоун трт хаамыы мээрэйдээн уон икки туоу ууран биэрбитэ. «Дьэ, тоойуом, хайдаххыный-туоххунуй? Бэйэин крдр эрэ! Былыр бэйэм эдэр-сэнэх эрдэхпинэ кистээн оонньообут туоум», – диэт, мичээрдээбитэ.
Конец ознакомительного фрагмента.