Nauka Holenderskiego przez Literatur?: Analiza i T?umaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Шрифт:
Dit is aan de Regeering bekend, en wie de staatsbladen leest, waarin de wetten, instruktien en handleidingen voor de ambtenaren bevat zyn, juicht de menschlievendheid toe, die by het ontwerpen daarvan schynt te hebben voorgezeten. (Jest to znane rzadowi, a kto czyta dzienniki urzedowe zawierajace prawa, instrukcje i przewodniki dla urzednikow, chwali humanitarnosc, ktora zdaje sie byc obecna przy ich tworzeniu; Regeering – rzad, bekend – znane, staatsbladen leest – czyta dzienniki urzedowe, wetten, instruktien en handleidingen voor de ambtenaren – prawa, instrukcje i przewodniki dla urzednikow, juicht de menschlievendheid toe – chwali humanitarnosc, ontwerpen daarvan schynt te hebben voorgezeten – zdaje sie byc obecna przy ich tworzeniu). Alom wordt den Europeaan, met gezag in de binnenlanden bekleed, als een zyner duurste verplichtingen op 't hart gedrukt, de bevolking te beschermen tegen haar eigen onderworpenheid en de hebzucht der Hoofden. (Wszedzie Europejczykom, obdarzonym wladza w interiorze, wpaja sie jako jedno z ich najdrozszych zobowiazan, aby chronili ludnosc przed jej wlasnym podporzadkowaniem i chciwoscia przywodcow; alom – wszedzie, den Europeaan – Europejczykom, met gezag in de binnenlanden bekleed – obdarzonym wladza w interiorze, zyner duurste verplichtingen – jedno z ich najdrozszych zobowiazan, op 't hart gedrukt – wpaja sie, bevolking te beschermen – chronili ludnosc, onderworpenheid en de hebzucht der Hoofden – podporzadkowanie i chciwosc przywodcow). En, als ware het niet genoeg, deze verplichting voorteschryven in 't algemeen, er wordt nog van de adsistent-residenten, by de aanvaarding van 't bestuur eener afdeeling, een afzonderlyke eed gevorderd, dat zy deze vaderlyke zorg voor de bevolking zullen beschouwen als een eersten plicht. (I, jakby tego bylo malo, to zobowiazanie jest ogolnie zapisane, od asystentow-rezydentow, przy przyjeciu zarzadzania departamentem, wymaga sie osobnej przysiegi, ze beda traktowac te ojcowska opieke nad ludnoscia jako swoj pierwszy obowiazek; als ware het niet genoeg – jakby tego bylo malo, deze verplichting voorteschryven in 't algemeen – to zobowiazanie jest ogolnie zapisane, adsistent-residenten – asystenci-rezydenci, aanvaarding van 't bestuur eener afdeeling – przyjecie zarzadzania departamentem, afzonderlyke eed gevorderd – wymaga sie osobnej przysiegi, vaderlyke zorg voor de bevolking – ojcowska opieka nad ludnoscia, eersten plicht – pierwszy obowiazek).
Dit is voorzeker een schoone roeping. (To z pewnoscia piekne powolanie; voorzeker – z pewnoscia, schoone roeping – piekne powolanie). Rechtvaardigheid voortestaan, den geringe te beschermen tegen den machtige, den zwakke te beschutten tegen de overmacht van den sterke, het ooilam van den arme terug te vorderen uit de stallen des vorstelyken roovers… zie, 't is om 't hart te doen gloeien van genot, by 't denkbeeld dat men geroepen is tot iets zoo schoons! (Stanie na strazy sprawiedliwosci, ochrona maluczkich przed poteznymi, ochrona slabych przed przemoca silnych, odzyskiwanie owieczki biedaka ze stajni ksiazecych rabusiow… zobacz, to sprawia, ze serce plonie z rozkoszy na mysl, ze zostalo sie wezwanym do czegos tak pieknego!; Rechtvaardigheid voortestaan – stanie na strazy sprawiedliwosci, den geringe te beschermen tegen den machtige – ochrona maluczkich przed poteznymi, den zwakke te beschutten tegen de overmacht van den sterke – ochrona slabych przed przemoca silnych, het ooilam van den arme terug te vorderen – odzyskiwanie owieczki biedaka, stallen des vorstelyken roovers – stajnie ksiazecych rabusiow, om 't hart te doen gloeien van genot – sprawia, ze serce plonie z rozkoszy, denkbeeld dat men geroepen is tot iets zoo schoons – mysl, ze zostalo sie wezwanym do czegos tak pieknego). En wie in de javasche binnenlanden soms ontevreden moge zyn met standplaats of belooning, hy sla het oog op den verheven plicht die op hem rust, op 't heerlyk genoegen dat de vervulling van zulk een plicht met zich brengt, en hy zal geen andere belooning begeeren. (A kto czasem moze byc niezadowolony ze swojego stanowiska lub wynagrodzenia w jawajskim interiorze, niech spojrzy na wzniosly obowiazek, ktory na nim spoczywa, na wspaniala przyjemnosc, jaka niesie ze soba wypelnianie takiego obowiazku, i nie bedzie pragnal zadnego innego wynagrodzenia; wie in de javasche binnenlanden – kto w jawajskim interiorze, ontevreden moge zyn met standplaats of belooning – moze byc niezadowolony ze swojego stanowiska lub wynagrodzenia, sla het oog op den verheven plicht – spojrzy na wzniosly obowiazek, heerlyk genoegen dat de vervulling van zulk een plicht met zich brengt – wspaniala przyjemnosc, jaka niesie ze soba wypelnianie takiego obowiazku, geen andere belooning begeeren – nie bedzie pragnal zadnego innego wynagrodzenia).
Maar… gemakkelyk is deze plicht niet. (Ale… ten obowiazek nie jest latwy; gemakkelyk – latwy, plicht – obowiazek, niet – nie). Vooreerst hebbe men juist te beoordeelen, waar het gebruik heeft opgehouden om voor misbruik plaats te maken? (Po pierwsze, trzeba dokladnie ocenic, gdzie zwyczaj ustapil miejsca naduzyciu; vooreerst – po pierwsze, juist te beoordeelen – dokladnie ocenic, gebruik heeft opgehouden – zwyczaj ustapil, misbruik plaats te maken – ustapic miejsca naduzyciu). En… waar het misbruik bestaat, waar inderdaad roof of willekeur gepleegd is, zyn veelal de slachtoffers zelf hieraan medeplichtig, hetzy uit te ver gedreven onderwerping, hetzy uit vrees, hetzy uit wantrouwen op den wil of de macht der persoon die hen beschermen moet. (I… tam, gdzie istnieje naduzycie, gdzie faktycznie dokonano kradziezy lub arbitralnej decyzji, czesto sami ofiary sa wspolwinne, czy to z nadmiernego podporzadkowania, czy to ze strachu, czy to z braku zaufania do woli lub wladzy osoby, ktora powinna je chronic; misbruik bestaat – istnieje naduzycie, roof of willekeur gepleegd – dokonano kradziezy lub arbitralnej decyzji, slachtoffers zelf hieraan medeplichtig – sami ofiary sa wspolwinne, te ver gedreven onderwerping – nadmierne podporzadkowanie, vrees – strach, wantrouwen op den wil of de macht – brak zaufania do woli lub wladzy, beschermen moet – powinna chronic). Ieder weet dat de europesche beambte elk oogenblik kan geroepen worden tot een andere betrekking, en dat de Regent, de machtige Regent, daar blyft. (Kazdy wie, ze europejski urzednik w kazdej chwili moze zostac wezwany do innej funkcji, a Regent, potezny Regent, tam pozostaje; Ieder weet – kazdy wie, europesche beambte – europejski urzednik, elk oogenblik kan geroepen worden – w kazdej chwili moze zostac wezwany, tot een andere betrekking – do innej funkcji, Regent, de machtige Regent – Regent, potezny Regent, blyft – pozostaje). Voorts zyn er zoo veel manieren om zich het eigendom van een arm onnoozel mensch toeteeigenen! (Ponadto, jest tak wiele sposobow, aby przywlaszczyc sobie wlasnosc biednego, prostego czlowieka!; voorts – ponadto, zoo veel manieren – tak wiele sposobow, eigendom van een arm onnoozel mensch – wlasnosc biednego, prostego czlowieka, toeteeigenen – przywlaszczyc). Als een mantrie hem zegt dat de Regent zyn paard begeert, met dit gevolg dat het begeerde dier weldra plaats heeft gekregen in de stallen van den Regent, bewyst zulks nog volstrekt niet dat deze niet van voornemen was – o, zeker! – daarvoor een hoogen prys te betalen… te-eeniger-tyd. (Jesli mantri mowi mu, ze Regent pragnie jego konia, w wyniku czego pozadane zwierze wkrotce znalazlo sie w stajniach Regenta, to jeszcze wcale nie dowodzi, ze nie mial zamiaru – o, na pewno! – zaplacic za to wysokiej ceny… w odpowiednim czasie; mantrie – mantri, Regent zyn paard begeert – Regent pragnie jego konia, begeerde dier weldra plaats heeft gekregen – pozadane zwierze wkrotce znalazlo sie, stallen van den Regent – stajnie Regenta, bewyst zulks nog volstrekt niet – to jeszcze wcale nie dowodzi, van voornemen was – mial zamiar, hoogen prys te betalen – zaplacic wysoka cene, te-eeniger-tyd – w odpowiednim czasie). Als honderden arbeiden op de velden van een Hoofd, zonder daarvoor betaling te ontvangen, volgt hieruit geenszins dat hy dit liet geschieden ten zynen behoeve. (Jesli setki ludzi pracuja na polach Przywodcy bez otrzymania za to wynagrodzenia, wcale nie wynika z tego, ze pozwolil na to dla wlasnej korzysci; honderden arbeiden op de velden van een Hoofd – setki ludzi pracuja na polach Przywodcy, zonder daarvoor betaling te ontvangen – bez otrzymania za to wynagrodzenia, geenszins dat hy dit liet geschieden – wcale nie wynika, ten zynen behoeve – dla wlasnej korzysci). Had niet zyn bedoeling kunnen zyn, hun den oogst overtelaten uit de menschlievende berekening dat zyn grond beter gelegen was, vruchtbaarder dan de hunne, en dus hun arbeid milder beloonen zou? (Czy nie moglby miec na celu pozostawienie im zbiorow z humanitarnego wyrachowania, ze jego ziemia byla lepiej polozona, bardziej urodzajna niz ich, a zatem ich praca bylaby lepiej wynagrodzona?; bedoeling kunnen zyn – moglby miec na celu, oogst overtelaten uit de menschlievende berekening – pozostawienie zbiorow z humanitarnego wyrachowania, grond beter gelegen was – ziemia byla lepiej polozona, vruchtbaarder dan de hunne – bardziej urodzajna niz ich, arbeid milder beloonen zou – praca bylaby lepiej wynagrodzona).
Bovendien, vanwaar haalt de europesche beambte de getuigen die den moed hebben een verklaring te doen tegen hun heer, den gevreesden Regent? (Ponadto, skad europejski urzednik wezmie swiadkow, ktorzy beda mieli odwage zlozyc zeznania przeciwko swojemu panu, budzacemu strach Regentowi?; bovendien – ponadto, vanwaar haalt de europesche beambte de getuigen – skad europejski urzednik wezmie swiadkow, den moed hebben een verklaring te doen – beda mieli odwage zlozyc zeznania, tegen hun heer – przeciwko swojemu panu, den gevreesden Regent – budzacemu strach Regentowi). En, waagde hy een beschuldiging, zonder die te kunnen bewyzen, waar blyft dan de verhouding van ouder broeder, die in zulk geval zyn jongeren broeder zonder grond zou hebben gekrenkt in zyn eer? (A jesli odwazylby sie postawic oskarzenie, nie mogac go udowodnic, gdzie wtedy jest relacja starszego brata, ktory w takim przypadku bezpodstawnie naruszylby honor swojego mlodszego brata?; waagde hy een beschuldiging – odwazylby sie postawic oskarzenie, zonder die te kunnen bewyzen – nie mogac go udowodnic, verhouding van ouder broeder – relacja starszego brata, zonder grond zou hebben gekrenkt in zyn eer – bezpodstawnie naruszylby honor). Waar blyft de gunst van de Regeering, die hem brood geeft voor dienst, maar hem dat brood opzegt, hem ontslaan zou als onbekwaam, wanneer hy een zoo hooggeplaatst persoon als een Tommongong, Adhipatti of Pangerang had verdacht of aangeklaagd met ligtvaardigheid? (Gdzie jest wtedy przychylnosc rzadu, ktory daje mu chleb za sluzbe, ale ten chleb mu odbiera, zwolnilby go jako niekompetentnego, gdyby bezpodstawnie podejrzewal lub oskarzal tak wysoko postawiona osobe jak Tommongong, Adhipatti lub Pangerang?; gunst van de Regeering – przychylnosc rzadu, brood geeft voor dienst – daje chleb za sluzbe, brood opzegt – odbiera chleb, ontslaan zou als onbekwaam – zwolnilby jako niekompetentnego, zoo hooggeplaatst persoon als een Tommongong, Adhipatti of Pangerang – tak wysoko postawiona osoba jak Tommongong, Adhipatti lub Pangerang, verdacht of aangeklaagd met ligtvaardigheid – bezpodstawnie podejrzewal lub oskarzal).
Neen, neen, gemakkelyk is die plicht niet! (Nie, nie, ten obowiazek nie jest latwy!; gemakkelyk – latwy, plicht – obowiazek, niet – nie). Dit blykt reeds hieruit, dat de neiging der inlandsche Hoofden om de grens van 't geoorloofd beschikken over arbeid en eigendom hunner onderhoorigen te overschryden, overal volmondig erkend wordt… (To juz wynika z tego, ze sklonnosc krajowych przywodcow do przekraczania granic dozwolonego dysponowania praca i wlasnoscia ich poddanych jest powszechnie uznawana; blykt reeds hieruit – wynika z tego, neiging der inlandsche Hoofden – sklonnosc krajowych przywodcow, grens van 't geoorloofd beschikken over arbeid en eigendom – granice dozwolonego dysponowania praca i wlasnoscia, hunner onderhoorigen – ich poddanych, overschryden – przekraczac, overal volmondig erkend – powszechnie uznawana). dat alle adsistent-residenten den eed doen die misdadige hebbelykheid te-keer te gaan, en… dat toch slechts zeer zelden een Regent wordt aangeklaagd wegens willekeur of misbruik van gezag. (ze wszyscy asystenci-rezydenci skladaja przysiege, ze beda walczyc z tym przestepczym nawykiem, i… ze jednak bardzo rzadko Regent jest oskarzany o samowole lub naduzycie wladzy; alle adsistent-residenten – wszyscy asystenci-rezydenci, eed doen die misdadige hebbelykheid te-keer te gaan – skladaja przysiege, ze beda walczyc z tym przestepczym nawykiem, slechts zeer zelden een Regent wordt aangeklaagd – bardzo rzadko Regent jest oskarzany, willekeur of misbruik van gezag – samowola lub naduzycie wladzy).
Er schynt dus wel een byna onoverkomelyke moeielykheid te bestaan, om gevolg te geven aan den eed: ‘de inlandsche bevolking te beschermen tegen uitzuiging en knevelary.’ (Wydaje sie wiec, ze istnieje niemal nieprzezwyciezona trudnosc w dotrzymaniu przysiegi: ‘ochrona ludnosci krajowej przed wyzyskiem i uciskiem’; schynt dus wel een byna onoverkomelyke moeielykheid – wydaje sie wiec, ze istnieje niemal nieprzezwyciezona trudnosc, gevolg te geven aan den eed – dotrzymanie przysiegi, inlandsche bevolking te beschermen tegen uitzuiging en knevelary – ochrona ludnosci krajowej przed wyzyskiem i uciskiem).
Rozdzial 6: Przedstawienie Maxa Havelaar i jego rodziny
Zesde hoofdstuk
De kontroleur Verbrugge was een goed mensch. (Kontroler Verbrugge byl dobrym czlowiekiem; de kontroleur – kontroler, Verbrugge – Verbrugge, was een goed mensch – byl dobrym czlowiekiem). Als men hem daar zag zitten in zyn blauw-lakenschen frak, met geborduurde eiken- en oranjetakken op kraag en mouw-opslagen, was 't moeielyk in hem den type te miskennen die voorheerscht onder de Hollanders in Indie… (Gdyby sie go widzialo siedzacego tam w jego niebieskim welnianym fraku, z wyszywanymi debowymi i pomaranczowymi galazkami na kolnierzu i mankietach, trudno byloby go nie rozpoznac jako typowego Holendra w Indiach…; als men hem daar zag zitten – gdyby sie go widzialo siedzacego tam, in zyn blauw-lakenschen frak – w jego niebieskim welnianym fraku, met geborduurde eiken- en oranjetakken – z wyszywanymi debowymi i pomaranczowymi galazkami, op kraag en mouw-opslagen – na kolnierzu i mankietach, was 't moeielyk in hem den type te miskennen – trudno byloby go nie rozpoznac, die voorheerscht onder de Hollanders in Indie – ktory przewaza wsrod Holendrow w Indiach). een menschensoort, in 't voorbygaan gezegd, die zeer onderscheiden is van de Hollanders in Holland. (gatunek ludzi, na marginesie, bardzo rozniacy sie od Holendrow w Holandii; een menschensoort – gatunek ludzi, in 't voorbygaan gezegd – na marginesie, zeer onderscheiden is van de Hollanders in Holland – bardzo rozniacy sie od Holendrow w Holandii). Traag zoolang er niets te doen viel, en ver van de beredderingzucht die in Europa voor yver geldt, maar yverig waar bezigheid noodig was… (leniwy, gdy nie bylo nic do zrobienia, i daleki od gorliwosci, ktora w Europie uchodzi za zapal, ale pilny, gdy praca byla potrzebna; traag zoolang er niets te doen viel – leniwy, gdy nie bylo nic do zrobienia, en ver van de beredderingzucht – i daleki od gorliwosci, die in Europa voor yver geldt – ktora w Europie uchodzi za zapal, maar yverig waar bezigheid noodig was – ale pilny, gdy praca byla potrzebna). eenvoudig maar hartelyk voor wie tot zyn omgeving behoorden… (prosty, ale serdeczny dla tych, ktorzy nalezeli do jego otoczenia; eenvoudig maar hartelyk – prosty, ale serdeczny, voor wie tot zyn omgeving behoorden – dla tych, ktorzy nalezeli do jego otoczenia). mededeelzaam, hulpvaardig en gastvry… (komunikatywny, pomocny i goscinny; mededeelzaam – komunikatywny, hulpvaardig – pomocny, gastvry – goscinny). welgemanierd zonder styfheid… (dobrze wychowany bez sztywnosci; welgemanierd zonder styfheid – dobrze wychowany bez sztywnosci). vatbaar voor goede indrukken… (podatny na dobre wrazenia; vatbaar voor goede indrukken – podatny na dobre wrazenia). eerlyk en oprecht, zonder evenwel lust te voelen de martelaar van deze hoedanigheden te worden… (uczciwy i szczery, ale nie majacy ochoty stawac sie meczennikiem tych cech; eerlyk en oprecht – uczciwy i szczery, zonder evenwel lust te voelen – ale nie majacy ochoty, de martelaar van deze hoedanigheden te worden – stawac sie meczennikiem tych cech). in 't kort, hy was een man die, zooals men 't noemt, overal op zyn plaats zou wezen, zonder dat men echter op 't denkbeeld komen zou de eeuw naar hem te noemen, wat hy dan ook niet begeerde. (w skrocie, byl to czlowiek, ktory, jak sie mowi, wszedzie pasowalby, ale nikt nie wpadlby na pomysl, aby nazwac jego imieniem epoke, czego on sam zreszta nie pragnal; in 't kort – w skrocie, hy was een man die – byl to czlowiek, ktory, zooals men 't noemt – jak sie mowi, overal op zyn plaats zou wezen – wszedzie pasowalby, zonder dat men echter op 't denkbeeld komen zou – ale nikt nie wpadlby na pomysl, de eeuw naar hem te noemen – aby nazwac jego imieniem epoke, wat hy dan ook niet begeerde – czego on sam zreszta nie pragnal).
Hy zat in 't midden van de pendoppo by de tafel die met een wit kleed bedekt, en met spyzen beladen was. (Siedzial posrodku pendoppo przy stole przykrytym bialym obrusem i zaladowanym jedzeniem; hy zat in 't midden van de pendoppo – siedzial posrodku pendoppo, by de tafel – przy stole, die met een wit kleed bedekt – przykrytym bialym obrusem, en met spyzen beladen was – i zaladowanym jedzeniem). Wel eenigszins ongeduldig vroeg hy van-tyd tot-tyd, met de woorden der zuster van mevrouw Blauwbaard, aan den mandoor-oppasser, dat is het hoofd van de policie- en bureaudienaren der adsistent-residentie, of er niets in aantocht was? (Dosc niecierpliwie pytal od czasu do czasu, uzywajac slow siostry pani Sinobrodego, mandoor-oppassera, czyli szefa policji i urzednikow pomocniczych w asystenturze, czy nic nie nadchodzi?; wel eenigszins ongeduldig vroeg hy van-tyd tot-tyd – dosc niecierpliwie pytal od czasu do czasu, met de woorden der zuster van mevrouw Blauwbaard – uzywajac slow siostry pani Sinobrodego, aan den mandoor-oppasser – mandoor-oppassera, dat is het hoofd van de policie- en bureaudienaren der adsistent-residentie – czyli szefa policji i urzednikow pomocniczych w asystenturze, of er niets in aantocht was – czy nic nie nadchodzi). Dan stond hy eens op, beproefde vergeefs zyn sporen te doen kletteren op den gestampten kleivloer van de pendoppo, stak voor de twintigste maal zyn sigaar aan, en ging, als te-leurgesteld, weer zitten. (Wtedy wstawal, bezskutecznie probowal sprawic, by jego ostrogi zabrzmialy na ubitej glinianej podlodze pendoppo, zapalal cygaro po raz dwudziesty i z rozczarowaniem siadal ponownie; dan stond hy eens op – wtedy wstawal, beproefde vergeefs zyn sporen te doen kletteren op den gestampten kleivloer van de pendoppo – bezskutecznie probowal sprawic, by jego ostrogi zabrzmialy na ubitej glinianej podlodze pendoppo, stak voor de twintigste maal zyn sigaar aan – zapalal cygaro po raz dwudziesty, en ging, als te-leurgesteld, weer zitten – i z rozczarowaniem siadal ponownie). Hy sprak weinig. (Mowil malo; hy sprak weinig – mowil malo).
En toch had hy kunnen spreken, want hy was niet alleen. (A jednak mogl mowic, poniewaz nie byl sam; en toch had hy kunnen spreken – a jednak mogl mowic, want hy was niet alleen – poniewaz nie byl sam). Ik bedoel hiermee nu juist niet dat hy vergezeld was van de twintig of dertig Javanen, bedienden, mantries en oppassers die op den grond gehurkt in en buiten de pendoppo zaten, noch van de velen die aanhoudend uit- en inliepen, noch van 't groot aantal inlanders van verschillenden rang, dat daar buiten de paarden vasthield, of te-paard rondreed… (Nie mam tu na mysli, ze byl w towarzystwie dwudziestu lub trzydziestu Jawajczykow, sluzacych, mantri i straznikow, ktorzy kucali na ziemi w i poza pendoppo, ani wielu, ktorzy nieustannie wchodzili i wychodzili, ani licznych tubylcow roznego stopnia, ktorzy trzymali tam konie, albo jezdzili konno w poblizu…; ik bedoel hiermee nu juist niet dat hy vergezeld was – nie mam tu na mysli, ze byl w towarzystwie, van de twintig of dertig Javanen – dwudziestu lub trzydziestu Jawajczykow, bedienden, mantries en oppassers – sluzacych, mantri i straznikow, die op den grond gehurkt in en buiten de pendoppo zaten – ktorzy kucali na ziemi w i poza pendoppo, noch van de velen die aanhoudend uit- en inliepen – ani wielu, ktorzy nieustannie wchodzili i wychodzili, noch van 't groot aantal inlanders van verschillenden rang – ani licznych tubylcow roznego stopnia, dat daar buiten de paarden vasthield, of te-paard rondreed – ktorzy trzymali tam konie, albo jezdzili konno w poblizu). neen, de Regent zelf van Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, zat tegenover hem. (nie, naprzeciwko niego siedzial sam regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara; neen – nie, de Regent zelf van Lebak – sam regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara – Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, zat tegenover hem – siedzial naprzeciwko niego).
Wachten is altyd vervelend. (Czekanie jest zawsze nudne; wachten – czekanie, is altyd vervelend – jest zawsze nudne). Een kwartier duurt een uur, een uur een halven dag, en zoo voort. (Kwadrans trwa godzine, godzina pol dnia, i tak dalej; een kwartier duurt een uur – kwadrans trwa godzine, een uur een halven dag – godzina pol dnia, en zoo voort – i tak dalej). Verbrugge had wel wat spraakzamer mogen zyn. (Verbrugge moglby byc nieco bardziej rozmowny; Verbrugge – Verbrugge, had wel wat spraakzamer mogen zyn – moglby byc nieco bardziej rozmowny). De Regent van Lebak was een beschaafd oud man, die over veel wist te spreken met verstand en oordeel. (Regent Lebak byl kulturalnym starszym mezczyzna, ktory potrafil mowic o wielu rzeczach z rozumem i ocena; de Regent van Lebak – regent Lebak, was een beschaafd oud man – byl kulturalnym starszym mezczyzna, die over veel wist te spreken met verstand en oordeel – ktory potrafil mowic o wielu rzeczach z rozumem i ocena). Men had hem slechts aantezien om overtuigd te wezen dat het meerendeel der Europeanen die met hem in aanraking kwamen, meer van hem, dan hy van hen te leeren had. (Wystarczylo na niego spojrzec, aby byc przekonanym, ze wiekszosc Europejczykow, ktorzy z nim sie zetkneli, miala wiecej do nauczenia sie od niego, niz on od nich; men had hem slechts aantezien – wystarczylo na niego spojrzec, om overtuigd te wezen – aby byc przekonanym, dat het meerendeel der Europeanen – ze wiekszosc Europejczykow, die met hem in aanraking kwamen – ktorzy z nim sie zetkneli, meer van hem, dan hy van hen te leeren had – miala wiecej do nauczenia sie od niego, niz on od nich). Zyn levendige donkere oogen weerspraken door hun vuur de vermoeidheid der trekken van zyn gelaat en de grysheid zyner haren. (Jego zywe, ciemne oczy, swoim ogniem, zaprzeczaly zmeczeniu rysow twarzy i siwiznie wlosow; zyn levendige donkere oogen – jego zywe, ciemne oczy, weerspraken door hun vuur – swoim ogniem zaprzeczaly, de vermoeidheid der trekken van zyn gelaat – zmeczeniu rysow twarzy, en de grysheid zyner haren – i siwiznie wlosow). Wat hy zeide, was gewoonlyk lang overdacht – een eigenaardigheid trouwens die by den beschaafden Oosterling algemeen is – en wanneer men met hem in gesprek was, gevoelde men dat men zyn woorden te beschouwen had als brieven, waarvan hy de minuut in zyn archief had, om zoo noodig daarop te verwyzen. (To, co mowil, bylo zazwyczaj dlugo przemyslane – cecha zreszta powszechna wsrod kulturalnych Wschodnich – a gdy sie z nim rozmawialo, mialo sie wrazenie, ze jego slowa trzeba traktowac jak listy, ktorych minute mial w swoim archiwum, aby w razie potrzeby sie do nich odwolac; wat hy zeide – to, co mowil, was gewoonlyk lang overdacht – bylo zazwyczaj dlugo przemyslane, een eigenaardigheid trouwens die by den beschaafden Oosterling algemeen is – cecha zreszta powszechna wsrod kulturalnych Wschodnich, en wanneer men met hem in gesprek was – a gdy sie z nim rozmawialo, gevoelde men dat men zyn woorden te beschouwen had – mialo sie wrazenie, ze jego slowa trzeba traktowac, als brieven, waarvan hy de minuut in zyn archief had – jak listy, ktorych minute mial w swoim archiwum, om zoo noodig daarop te verwyzen – aby w razie potrzeby sie do nich odwolac). Dit nu moge onaangenaam schynen voor wie niet gewoon is aan den omgang met javaansche grooten, 't is niet moeielyk alle onderwerpen van gesprek die aanstoot geven kunnen, te vermyden, vooral daar zy van hun kant nooit op bruske wyze aan den loop van 't onderhoud een andere richting geven zullen, omdat dit naar oostersche begrippen in-stryd wezen zou met den goeden toon. (To moze wydawac sie nieprzyjemne dla tych, ktorzy nie sa przyzwyczajeni do kontaktow z jawajskimi wielmozami, ale nie jest trudno unikac tematow rozmow, ktore moga powodowac nieporozumienia, zwlaszcza ze z ich strony nigdy nie skieruja rozmowy w inna strone, poniewaz wedlug wschodnich pojec byloby to niezgodne z dobrym tonem; dit nu moge onaangenaam schynen – to moze wydawac sie nieprzyjemne, voor wie niet gewoon is aan den omgang met javaansche grooten – dla tych, ktorzy nie sa przyzwyczajeni do kontaktow z jawajskimi wielmozami, 't is niet moeielyk alle onderwerpen van gesprek die aanstoot geven kunnen, te vermyden – nie jest trudno unikac tematow rozmow, ktore moga powodowac nieporozumienia, vooral daar zy van hun kant nooit op bruske wyze aan den loop van 't onderhoud een andere richting geven zullen – zwlaszcza ze z ich strony nigdy nie skieruja rozmowy w inna strone, omdat dit naar oostersche begrippen in-stryd wezen zou met den goeden toon – poniewaz wedlug wschodnich pojec byloby to niezgodne z dobrym tonem). Wie dus oorzaak heeft het aanroeren van een bepaald punt te vermyden, behoeft slechts over onbeduidende zaken te spreken, en hy kan verzekerd zyn dat een javaansch hoofd hem niet, door een onbegeerde wending in 't gesprek, zal voeren op een terrein dat hy liever niet betrad. (Kto ma powod, by unikac poruszania pewnego tematu, musi tylko mowic o nieistotnych sprawach i moze byc pewien, ze jawajski wielmoza nie skieruje rozmowy na temat, ktorego wolalby nie poruszac; wie dus oorzaak heeft het aanroeren van een bepaald punt te vermyden – kto ma powod, by unikac poruszania pewnego tematu, behoeft slechts over onbeduidende zaken te spreken – musi tylko mowic o nieistotnych sprawach, en hy kan verzekerd zyn – i moze byc pewien, dat een javaansch hoofd hem niet, door een onbegeerde wending in 't gesprek – ze jawajski wielmoza nie skieruje rozmowy na temat, zal voeren op een terrein dat hy liever niet betrad – ktorego wolalby nie poruszac).