Чтение онлайн

на главную

Жанры

Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:

Жртыа жаулы саынба.

Кніде мендей жырлайтын

Тосан ште ария

Енді де саан табылмас

деп бітетін, орыс халымен достасуа шаыран жыры бкіл аза еліне тарады. Бл толауа ла ойан жайлаудаы жылышы, кзеттегі жауынгер енді ашын орыс солдаттарын стап беруді орнына, Абылай нкерлеріне «ел арасын бзалы жрсідер» — деп, здеріне тап беруді шыарды.

Ел арасында Абылайа деген наразылы туа бастады. Хан жасаына келіп осылудан грі, аза жігіттері Жайыты ары бетіндегі Пугачевті белгісіз батырларыны ол астына ашты. Бкіл аза жерінде тнде жанан оттар кбейді. Ол отты оршай отыран ереуілшіл жігіттерді

осылып салан ндері жиі естіле бастады. Олара Пугачев ктерілісіні хабарын жеткізгелі асыа шапан салт аттыларды дбірі келіп ласты.

Сондай кндерді бірінде Бар жырау Бурабай кліні жаасында «Абылай алаы» атанан жердегі хан Ордасына келді. Жырауды Абылайды білгеніне жарты асырдан асып кеткен-ді. Жоар олына «Абылайлап» жеке шапан жас жігіт лі кнге дейін жырауды есінде. Жігіт аасы болып алден Церенге ттына тскен Абылайды да жырау мытан жо. Бетіні тамыры бір блк етпей, адам анын белшеден басып жрген бгінгі Абылай да жырауды кз алдында. Осыны брін білетін жзге келген жырау Абылайды дл азіргідей ты ашып, бігерленген кезін крген емес. артая бастаан хан, арсы алдындаы бір зата кзі тратамай, олындаы амшысын білеп жртты апшысын уырып жр.

Хан аулыны а йлері лдеашан жыылан. Сары атан, ара інгендерге лдеашан артылан. Кш алды озалып та кеткен. Кнгей жаа арай айдалан йір-йір жылылар мен отан-отан ойлары да лдеашан Ккшені хош иісті ыра белестерінен асып лгірген. Бл бігер — хан аулыны кшу бігері. Осыдан ш кн брын Абылай хан Ордасын елімні кне астанасы Тркістана кшірем деп жариялаан. Сол сааттан бастап хан ауылы бігерге тскен. Тскейдегі жылыа, жеке онан аайын-туыса хабаршы шапты- рылан.

рине, хан ордасыны Тркістана кшірілуі, аза еліні кне астанасын іздегендіктен емес еді. азір ай астананы кне, кне еместігіне арайтын Абылайда мрша жо-тын…

— Япырмай, жеттііз бе, жырауым? — деді Абылай, аттан тсіп жатан Барды кріп, — жолыызда, йтеуір, ешкім кедергі болан жо па?..

— азір жол бойы толан адам ой, — деді жырау ойын ашып айтпай.

— И, азір жол бойында тонаушы кп. Жрт бзылды ой!

Бар жырау таы бір ой тастады.

— артайанда дние біткенні брі жаман крінетін деті.

— Жо, одан емес! — деді Абылай.

Сзімді ешкім тыдап тран жо па дегендей, Абылай жан-жаына а- рады.

— Мен бл арада отырсам, мына жрт хан етіп алдырмайды!

Бар жырау жадайа енді тсінді.

— Орыс алаларындай ала салам деген зі емес пе еді…

— арыс атсын мндай алаларды! — деді Абылай олын сермеп. — Бл алаларды мен тек губернатор, жандаралдар ана билейді деп ойлайтынмын. Астанасында атын патшаны тратынын да білетінмін. Тбі олармен тіл табысармын деуші едім. Біра мені ойлаанымдай болмай шыты. Бл алаларда бастытарына баынысы келмейтін блікшілер де трады екен. Келімсектерден лгі алан л-тан, малшы-жалшы, кедей тобыр індет келгендей бден блініп барады.

— Хан Абылай, енді міне шыныды айтып трсы! — деді Бар клімсіреп.

— Неге жалызсы, жырау? немі асыа еріп жретін серіктері айда? азір біз жола шыамыз ой…

— Жо, мен осы арада аламын! — деді Бар жырау, лдеайдаы кк- жиекке кз жіберіп.

…Алтын сулесі блдіргенді, жидекті жасыл даланы нра блеп, кн жоары ктеріле берді. Кшкен жртты орнында алан оттар снуге айналан. Тбе басындаы Бар жырау кнгей жаа арап лі тр. Алыстаы белестен асып, хан кші біртіндеп жоалып барады. Ккжиектен ктерілген саыммен ойнап, Абылайды а туы блдыр аады…

Эпилог

Бір мы жеті жз сексен бірінші, лу жылы Тркістан лкесіне те ауыр жыл болды.

Гулей соан ысты жел шаар маыны майда мын ккке ктеріп, жан-жануарды кзін аштырмай, ттыып трды. Жаз шыалы бір тамшы жабыр крмеген ср топыраты таыр дала арса-арса боп жарылып кеткен… Табиатты осынау ияпат ысымы жетпіске келіп хал стінде жатан Абылайды да тынысын тарылта берді. Біра ол бкіл денесі рысып, жрегі абынып, ауыр науас кпесіне біздей адалса да, дауыс шыарып сыр беретін емес. Шоы снген оламтадай кннен-кнге бозара тсіп, сніп бара жатты. И, бл ауру сонау мбетей жырау келіп, Бгенбай батырыны лімін естірткен кннен бас- талан-ды. Со кні Абылай бір трлі обалжуда еді. ш жзді ел-жрты зін лкен Орданы ханы етіп боз биені стіне шомылдырып, а кигізге ктерген кнінен сегіз жыл ткен со, Абылай бкіл аза ханы етіп бекітуін срап, баласы Тымды бас етіп, Петербургке елшілер аттандыран. Бекерге ауіптенбеген екен, Екінші Екатерина атын патша оны тек Орта жзді ана ханы етіп таайындады. Бл хабарды естігенде Абылай бармаын шайнап, теріс брылып кетті. Тымды Петербургке аттандыранда, анша обалжыанмен де, «Ммкін, атын патша бекітіп алар» деп лкен міт ктіп еді. Со міті орындалмай, апаланып отыранында Арадан, Баянаула жатан бір топ жуан оныш, тлкі тыма, кіселі кміс белбеулі асаалдар Ордаа кіріп келген. Хана тжім етіп слем берісіменен мбетей жырау босаада бір тізерлей отыра ап, арлыан крі даусымен, лім естіртетін уенге салып, бір термені шбырта жнеліп еді:

Ей, Абылай, Абылай,

Абылай ханым, бл алай?

Бл алайдан сескеніп,

Сзімді ойма тыдамай,

Талай істер басынан

тіп еді-ау жасынан

иын, ызы рбір жай, —

деп мбетей жырын бастай бергенде-а слы отыран Абылай, бойын жиып алан. «ай батырым, не ай жан кйер асаалым аза болды екен?» — деп шошына арап еді. Біра жырау то етерін айтпай ораытып, алдыменен Абылайды асында андай батырлар болып, андай ерлік істер істегенін біраз жыр етіп келді де, кенет о тиіп лаан оыр аздай сылдады:

Ей, Абылай, Абылай,

Сзімді тыда таыда-ай!

зінен біраз жасы лкен

Дмпеш таудай басы лкен,

Жасыда болан сырласы,

лкен де болса рдасы,

Сексеннен аса бергенде

айрылмас аза келгенде

Батыры лді — Бгенбай! —

дегенде Абылай жрегі абынып, не дерін білмей, сілейіп отырып алан.

Бгенбай-сынды батырды

Береке берсін артына-ай,

Сабыр берсін халына-ай,

Жасаан ие жар болып,

Бейіште нры шалыай —

деген е аыры жыр шумаын зер тыдады.

Баянаулада лген батырды рметіне Абылай ел жинап, ран оытып, азасын осы Тркістанда ткерді. Сол кннен бастап з денесі рысып, жрегі абынатын кесел пайда болды. Біра, бл дерт айында, жылында бір стап, Абылайды дейі тубесін келтіргісі келгендей, рі-бері ысып, артынан тарап кететін. Ал сол кесел, міне, ш айдан бері, ханды трызбай біржолата басып алды. Абылайды есін жиюынан талысуы кбейіп кетті. Бгін де сондай халде еді. лсін-лсін стап жанында отыран Бар жыраумен лер алдында оштасып, іштегі арманын сырта шыаруа да мршасын келтірмей ойан. Сйтіп иналып жатан ханны, тек тс ауа ана тілдесуге шамасы келді. Кіліндегісін айтып алайын дегендей асыа тіл атты.

Поделиться:
Популярные книги

Виконт. Книга 2. Обретение силы

Юллем Евгений
2. Псевдоним `Испанец`
Фантастика:
боевая фантастика
попаданцы
рпг
7.10
рейтинг книги
Виконт. Книга 2. Обретение силы

Кодекс Крови. Книга I

Борзых М.
1. РОС: Кодекс Крови
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Кодекс Крови. Книга I

Мимик нового Мира 13

Северный Лис
12. Мимик!
Фантастика:
боевая фантастика
юмористическая фантастика
рпг
5.00
рейтинг книги
Мимик нового Мира 13

Кровь и Пламя

Михайлов Дем Алексеевич
7. Изгой
Фантастика:
фэнтези
8.95
рейтинг книги
Кровь и Пламя

Береги честь смолоду

Вяч Павел
1. Порог Хирург
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
рпг
5.00
рейтинг книги
Береги честь смолоду

Наследник в Зеркальной Маске

Тарс Элиан
8. Десять Принцев Российской Империи
Фантастика:
городское фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Наследник в Зеркальной Маске

Неудержимый. Книга VIII

Боярский Андрей
8. Неудержимый
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
6.00
рейтинг книги
Неудержимый. Книга VIII

Восход. Солнцев. Книга V

Скабер Артемий
5. Голос Бога
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Восход. Солнцев. Книга V

Барон нарушает правила

Ренгач Евгений
3. Закон сильного
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Барон нарушает правила

Кодекс Охотника. Книга XII

Винокуров Юрий
12. Кодекс Охотника
Фантастика:
боевая фантастика
городское фэнтези
аниме
7.50
рейтинг книги
Кодекс Охотника. Книга XII

Лишняя дочь

Nata Zzika
Любовные романы:
любовно-фантастические романы
8.22
рейтинг книги
Лишняя дочь

Измена. Верну тебя, жена

Дали Мила
2. Измены
Любовные романы:
современные любовные романы
5.00
рейтинг книги
Измена. Верну тебя, жена

Конструктор

Семин Никита
1. Переломный век
Фантастика:
попаданцы
альтернативная история
4.50
рейтинг книги
Конструктор

Идеальный мир для Лекаря 19

Сапфир Олег
19. Лекарь
Фантастика:
юмористическое фэнтези
аниме
5.00
рейтинг книги
Идеальный мир для Лекаря 19