Пераслед мінулага

Акулич Дмитрий

– Лейтэнант, як даўно вы тут? – пацікавіўся старшы лейтэнант штурмавога выратавальнага атрада, разумеючы, што час ідзе супраць яго, супраць параненых у бліндажы.

– Тры дні! Тут няма ні дзяцей, ні дарослых. Усё праверана! – далажыў салдат.

Каманда адразу ж выгрузіла боекамплект, а Люты застыў у сваіх думках. "Трэба праверыць царкву. Ён быў там!"

– Вы двое, узялі параненага! І вы бярыце на насілкі другога! – перадаваў загад старшага лейтэнанта худы салдат з пазыўным "Хмурны".

Параненыя ўжо ляжалі на моцнай тканіне. Адзін – з акрываўленай нагой, на правай назе быў зацягнуты жгут, другі салдат – з перавязанай галавой і параненай левай рукой. Юрый Люты быў адным з тых, хто павінен быў узяць насілкі, але ён хутка адышоў. Ён адчуў нядобрае, нахлынула пачуццё незваротнасці. Тут жа загудзелі снарады, успыхнулі агнём і зямлёй выбухі. Салдаты яшчэ ніжэй прыселі. У такой сітуацыі мала верылася ў лепшае. Пяхота, якая трымала сяло, прыціскалася да сцен, салдаты штогадзінна падвяргаліся шматлікім нападам. Вораг біў шчодра, яго мучыла адступленне, ён хацеў вярнуць пад свой кантроль стратэгічна важнае сяло. А маладыя і больш дарослыя нашы байцы былі супраць іх мэтаў, ніхто не хацеў аддаваць і метра сваёй зямлі.

Падчас абстрэлу побач з Юрыем апынуўся невядомы яму салдат, які быў змучаны боем і абмазаны брудам. Люты зірнуў на яго счырванелыя, шырокія вочы і ціха вымавіў:

– Дзіцяці патрэбна мая дапамога. Я абавязаны яго выратаваць.

– Не гуляй з жыццём, сяржант! Хутка вораг у атаку пойдзе! – ляпнуў па плячы стомлены радавы з лёгкім шчаціннем на выцягнутым твары і густымі чорнымі вусамі пад авальным носам, ён не разумеў, пра каго казаў Люты і выказаў здагадку, што той хоча дадому, – Ты патрэбны тут!

"А што калі на месцы таго хлопчыка апынуўся б мой сын? І хтосьці, зараз быў бы замест мяне. Ён бы проста пакінуў яго?"

Юрый глядзеў на хлопцаў, якія выцягвалі параненых, і думаў пра свае далейшыя дзеянні. Затым ён стаў павольна адыходзіць да варонкі.

– Давайце ж, хутчэй! Пакуль танкі не пайшлі ў атаку! – падганяў старшы лейтэнант сваю групу.

– А дзе сяржант, дзе Люты? – нехта спытаў з натоўпу.

– Вось жа зараза! – сказаў камандзір і сціснуў зубы.

Юрый Люты не паслухаўшыся загаду ўжо ўзбіраўся па цяжкай друзлай глебе, выбіраўся з сырой глыбокай варонкі наверх. Сяржант высунуў галаву і паглядзеў у бок узарванай царквы: чырвоная цэгла, чорныя званы і ламаныя іконы. Не было відаць дзіця. Пад шум выбухаў, Юрый адважна выбраўся на паверхню. Ён думаў толькі пра свайго сына, гэта надавала яму смеласці. Бясстрашнасць гнала наперад. Салдата зусім не хвалявала, што будзе з ім потым і што будзе з ім у сучаснасці. Ён выразна і напорыста хацеў толькі аднаго – адшукаць безабароннага дзіцяці. Перабягаючы праз вуліцу, непадалёк ад сяржанта, нядобра бліснула разрывам снарада. Асколкі разляцеліся ў бакі, як велізарная падпаленая зграя крумкачоў. Тады ж металічны асколак зачапіў плячо Лютага і збіў яго з ног. Юрый упаў, лёг каля мёртвай жанчыны і, ад болю і страху, парывіста і коратка вылаяўся. Ён прыўзняўся, пабег далей, дабраўся да руін царквы. Апынуўшыся на месцы, салдат агледзеў ламаныя сцены, але не сваю рану. Потым зайшоў за кучу цэглы і, сагнуўшыся, прайшоў крыху наперад. Юрый усё круціў галавой, шукаў дзіця, але яго нідзе не было. Адчуваючы расчараванне, ён перастаў чуць гучныя гукі, няправільныя думкі глушылі галаву да таго часу, пакуль на вочы не трапіліся пыльныя дзверы падвалу са свежымі адбіткамі дзіцячых рук. Сяржант без вагання расчыніў жалезныя дзверы. Яркае дзённае святло ўварвалася ў цёмны падвал і асвятліла маленькае захламленае памяшканне. Страшнымі вачамі адтуль глядзелі мурзатыя дзеці: дзесяцігадовы хлопчык і шасцігадовая дзяўчынка. Брат і сястра прыціснуліся адно да аднаго і з асцярогай думалі пра салдата. Вакол іх было шмат раскіданых фанцікаў і бляшанак ад рознай ежы, святло таксама асвятліла раскладушкі. Гэта маленькае бамбасховішча ратавала дзяцей ужо не першы дзень. Юрый не ведаў дакладна, колькі часу цярпелі ізаляцыі бедныя дзеці. Гледзячы на іх худыя целы і на бледныя твары, якія дзіка і напалохана накіраваліся на яго, хацелася хутчэй вызваліць іх з палону.

– Падымайцеся! Хутчэй! – загадваў Люты.

Салдат адсунуў аўтамат за спіну, каб не палохаць хлопчыка, які чамусьці глядзеў толькі на зброю. Юрый не хацеў залазіць у сховішча і сілком выцягваць дзяцей. Улавіўшы дзіцячыя спалоханыя погляды, здавалася, што траўміраваныя дзеці яго набліжэнне расцэняць як пагрозу, і салдат толькі дадасць болю і злосці ў іх маленькія сэрцы.

– Я вас уратую! Не бойцеся! – угаворваў ён дзяцей, – Вось бачыце, на грудзях сцяг наш. Я свой. Смялей. Ну!

Юрыю Лютаму шанцавала, што варожая артылерыя ссунула цэль, біла крыху далей.

– Давайце ж, сюды, – спакойна казаў Юрый, баючыся яшчэ больш напалохаць дзяцей, – Я вас адвяду ад выбухаў, – працягнуў ён руку.

Каравокая дзяўчынка ў брудных жоўтых нагавіцах і сіняй кофце заплакала, яшчэ мацней схапіўшыся за брата. Хлопчык нешта сказаў ёй на вушка, і сястра, не перастаючы ліць слёзы, забралася яму на спіну. Яны выбраліся наверх па жалезнай лесвіцы.

– Я ўратую вас, даверцеся мне! – казаў Юрый сінявокаму хлопчыку ў цёмнай вопратцы, – Добра?

Старэйшае дзіця адважна кіўнула галавой. Яно больш не моргала пры выбухах, толькі хутка аглядала тэрыторыю. Сяржант адсунуў аўтамат, прыбраў яго са спіны, цяпер ён вісеў пад рукой.

– Залазь мне на спіну і моцна, з усёй сілы, схапіся за мяне. А дзяўчынку я вазьму на рукі, – хутка казаў салдат хлопчыку, – Толькі заплюшчыце вочы і не адкрывайце, пакуль я не скажу, – падміргнуў ён дзецям.

Юрый падняў дзяцей, і цяпер ім трэба было прабіцца праз руіны, затым па траншэі праз поле і схавацца ў лесе. Салдат нават не думаў пра свой атрад, ён нават не меркаваў, дзе яны зараз. Пад рэдкі артылерыйскі агонь Юрый спяшаўся выбрацца з сяла зігзагамі. Ён моцна трымаў дзяўчынку, прыціскаў яе да грудзей, адчуваў, як хутка б'ецца маленькае сэрца, чуў, як цяжка дыхаў хлопчык, прыляпіўшыся да спіны. Цагляныя абломкі перашкаджалі ўпэўнена рухацца наперад, ступню падварачвала, а злавесныя выбухі глушылі вушы і пагражалі ўсёй сваёй моцаю. Калі Юрый выбраўся да поля, то заўважыў удалечыні варожую групу, якакя ішла ў атаку: танкі і салдаты ішлі на чарговы штурм сяла. Злосць не сціхала, Юрый схаваўся ў траншэі. Адзін з танкаў стрэліў у бок сяржанта з дзецьмі. Падняўся белы дым, цяжкая зямля абсыпалася на жывыя целы. Усе ацалелі. Ногі пад яшчэ большым грузам патаналі ў гразі, цяжка і доўга ішоў Юрый да лесу. Абстаноўка распалялася яшчэ больш, станавілася яшчэ горш. Здавалася, што з усіх бакоў выбухае зямля. Бруствер падлятаў, глеба падала то ззаду, то спераду. Салдаты адважна стаялі ў траншэях і акопах, адбіваючыся ад варожых нападаў. З цяжкасцю бегалі па вязкаму дну салдаты з пераноснай супрацьтанкавай зброяй, міжволі заўважаючы сяржанта з дзецьмі. Крок за крокам, і Юрый убачыў зламаныя галінкі і зялёныя хвойныя іголкі пад нагамі, па краях гарэў і дыміўся край лесу. Пакутлівымі сталі перабежкі і змена курсу пры выбухах, даводзілася спыняцца, каб аддыхацца, перш чым выбягаць з адной траншэі ў іншую. З апошніх сілаў ішоў наперад Юрый. Ён, аддаляючыся ад фронту, ужо не разумеў, якой рызыцы падвяргалася жыццё дзяцей.

Сяржант Люты, нягледзячы на ўсе цяжкасці, дабраўся параненым і змучаным да бяспечнага месца, выцягнуўшы дзяцей жывымі. Многія людзі хвалебна ацанілі яго геройства, але кіраўніцтва вырашыла па-іншаму, пакараўшы па статуце салдата за парушэнне загаду.

Падчас адбыцця арышту Юрый Люты меў магчымасць выказаць здагадку і абдумаць у ціхім месцы, чаму дзяцей не знайшлі раней. Магчыма, у момант налёту ворага на сяло менавіта бацькі схавалі сваіх дзяцей у надзейным месцы, і, калі акупанты сталі адступаць, жорстка і празмерна ўжываючы тактыку "выпаленай зямлі", жыхары акупаванага сяла ляглі сярод абломкаў. Ад выбухаў разляцеліся ўсе будынкі, упала ўся маскіроўка падвалу, таму дзверы бункера сталі бачнымі. На шчасце, на іх не ўпалі цяжкія бэлькі або цэгла. Напалоханыя дзеці пасля акупацыі і грукату баёў спазналі шок. З-за псіхалагічнай траўмы яны не разумелі, дзе чужыя салдаты і дзе свае. Ім вельмі пашанцавала, што снарад не ўдарыў прама ў сховішча. На вайне ўсім страшна, што ўжо казаць пра дзяцей, якія значна цяжэй успрымаюць жах пераменаў і боль страты.

Пасля месяца, пакаранне сяржанта Лютага змякчылі і хутка вярнулі салдата на фронт.

Сышоўшы ад успамінаў, Юрый працягваў ляжаць на сырой лясной дарозе. Ён бязмэтна глядзеў на халоднае неба і ціхія хвоі. На імгненне мужчына адчуў сябе дзіцём: кінутым, страчаным, слабым. Не было ўжо той адвагі да подзвігаў і імпэту да жыцця, з гадамі ўсё сціхла. Услед за слабасцю духу, адзінокай хваляй коратка плюхнуў фантомны боль. Юрый Люты тут жа праверыў пратэз, ці не пашкодзіўся ён пасля падзення ўсім целам. Ён нагнуўся, памацаў рукамі, ніякіх пашкоджанняў не заўважыў. Без жадання, прымушаючы сябе, Люты з цяжкасцю падымаўся з зямлі. Што б ён ні думаў, а трэба было рухацца далей, ісці дадому. Ад сырога надвор'я можна застудзіцца, і Юрый ведаў пра гэта. Ён цяжка пераносіў прастудныя захворванні, і таму аптэчка ў доме заўсёды была забітая лекамі. Ён лячыўся і народнымі спосабамі. Купляў у Пятра журавіны, замарожваў іх ці варыў і закручваў у слоікі, каб потым варыць кампот. Бывала, Пятро Жук прыносіў лясны мёд, такую прадукцыю добра прымалі ўсе жыхары. Юрый дадаваў ягады і мёд у гарбату. Валянціна Пруцік вельмі добра разбіралася ў лекавых травах і дапамагла Юрыю, дзялілася з ім ведамі. Цяпер мужчына сам збіраў на лузе карысныя расліны, сушыў і заварваў гарбату.

Конец ознакомительного фрагмента.