Пераслед мінулага

Акулич Дмитрий

– Пайду я, – адказаў Люты, – Сонца хутка ўстае…

Ён паціснуў мужчынам рукі і адышоў ад іх. Янчанка і Лебедзеў на хвіліну задумаліся, праводзілі позіркам земляка.

Юрый страціў цікавасць да зносін і цяпер, з лёгкай галавой, спяшаўся да ракі. У дарозе ўсё ж можна было адцягнуцца ад людзей і ад дамашніх клопатаў.

Аляксандр Лебедзеў не адчуваў да сябе ніякай пагарды з боку Лютага. Ён толькі злёгку збянтэжыўся і задуменна вымавіў:

– Сёння Юрась выглядае дзіўным. Не прачнуўся ці што?

– Не ведаю… – адказаў Янчанка, паціскаючы плячыма.

Тут жа адчыніліся дзверы, і зазвінелі ключы. На ганак выйшла Галіна ў чорным восеньскім паліто да каленяў, у сініх нагавіцах і чорных боціках. Яе цёмныя афарбаваныя валасы да плячэй былі прамымі.

– Ну, нарэшце! – вырвалася ў Дзмітрыя, – Дачакаліся! – выдыхнуў ён з палёгкай.

– Паспееце… – дадаў Аляксандр і паглядзеў на свой стары гадзіннік, які быў падораны яму на памяць першымі вучнямі.

Дзмітрый Янчанка адразу ж сеў у машыну. Ён ціха зачыніў дзверцы і надзеў акуляры для зроку. Акуляры Дзмітрый стаў насіць пасля вайны і надзяваў іх толькі тады, калі кіраваў транспартам.

Каравокая смуглянка Галіна без клопатаў зачыніла дом, выйшла з двара, замкнула веснічкі на зашчапку і павярнулася да Аляксандра. А той спачатку паглядзеў у жывыя жаночыя вочы Галіны, потым на яе маленькі акуратны нос і на прыгожыя вусны, памазаныя чырвонай памадай, а затым зноўку зірнуў у вочы.

– Добры дзень, Галюся! – шырока заўсміхаўся Лебедзеў, – Якая ж ты, ну… Ты… – выпрастаўся ён перад ёй як певень.

Жанчына ў адказ усміхалася, спынілася перад ім і звонкім голасам сказала:

– Добрай раніцы! Ну, Аляксандр, якая я?

– Ну, прыгажуня! Як студэнтка. Ох, як надакучыць табе Дзмітрый, я для цябе заўсёды вольны! – Лебедзеў не адчуваў сціпласці да жанчын.

– Ой, Аляксандр, ну ты як скажаш, – засмяялася Галіна.

З машыны паказаўся хмурны твар Дзмітрыя.

– Сядай ужо! Паехалі! – глуха крыкнуў ён.

Галіна Янчанка прыбрала ўсмешку з твару і з незадаволеным выразам зірнула на мужа, а затым адвяла ад яго погляд і моўчкі села ў аўтамабіль. Яна села побач, на пярэдняе пасажырскае сядзенне, і на секунду зноў сур'ёзна паглядзела на мужа, строга ссунуўшы бровы. Ёй было крыху няёмка перад Лебедзевым, бо яна не развіталася з ім, таму што спяшалася. Бо, як толькі дзверы зачыніліся, Дзмітрый Янчанка націснуў на педаль газу, і чатыры колы аўтамабіля пакаціліся па мокрай няроўнай дарозе, распырскваючы дробныя лужыны.

Аляксандр Лебедзеў у свой ранішні шпацыр заўсёды даходзіў да дома Лютага, а затым вяртаўся назад. Але сёння, калі ён зірнуў на хату адзінокай Юліі Абрамоўскай, ён перадумаў ісці далей. Фіранкі на бліжэйшым шырокім акне былі ўжо адсунутыя. З печкавай трубы над дахам павольна падымаўся белы дым. Аляксандр прыемна падумаў пра сваю суседку, якая была крыху маладзей за яго. Ён тут жа захацеў прайсціся пад яе вокнамі. Вяртаючыся дадому, Лебедзеў знарок зменшыў крок, павольна, як чарапаха, стаў таптацца каля невысокага плота, спадзяючыся ўгледзець гаспадарлівую чорнавалосую жанчыну. Калі з двара пачуўся мяккі голас, мужчына міжволі падышоў і спыніўся перад веснічкамі. Яго вочы забегалі ў пошуках Юліі. У ціхім маўчанні восені, пад хмарным небам, ён пару хвілін прастаяў з думкамі пра яе. Яму хацелася зайсці ў двор і адшукаць суседку, каб хоць ненадоўга зірнуць на яе прыгажосць. Але Аляксандр стрымаўся, палічыўшы, што было занадта рана для гасцей, раніца толькі пачыналася, і ён не хацеў быць дакучлівым. "Хто ў такі час ходзіць у госці? Ды і што я ёй скажу? Навошта я прыйшоў? Папрасіць солі або парады? Ужо прасіў! Ды і не паверыць яна мне, што я да яе за нейкай соллю прыйшоў. Яна б адразу мяне раскусіла, з першага погляду б усё зразумела, што не магу я без яе! Я, можа, надакучыў ёй ужо са сваёй увагай!" – з прыкрасцю падумаў Лебедзеў.

Калі Аляксандр толькі пераехаў з горада ў родную вёску, у ім прачнулася тая сімпатыя і не забытае каханне да Юліі, якое было пакінута ў маладосці. Ён хацеў пачаць новае жыццё з ёй і таму без доўгіх роздумаў некалькі разоў хадзіў сватацца, прапаноўваў жыць разам. Пасля чарговай адмовы Аляксандр страціў сэнс новага жыцця і з поўным расчараваннем стаў патроху налягаць на спіртное. Але нават у п'яным стане ён ніколі не паказваўся Юліі на вочы. Ён піў толькі ў сваёй хаце, на вуліцу выходзіў рэдка, толькі цалкам цвярозым. Аляксандр баяўся, што Юлія ўбачыць яго непрывабным, а калі учуе пах алкаголю, дык зусім перастане з ім мець зносіны і звяртацца за дапамогай. Тады ён страціць яе назаўжды.

Для пяцідзесяцідзевяцігадовай Юліі Абрамоўскай заляцанка Аляксандра Лебедзева была прыемнай, і яна была не супраць трохі пакакетнічаць. Яна нават пачала задумвацца аб тым, каб адказаць узаемнасцю на яго ўвагу і пакончыць з адзінотай. Бо Аляксандр не толькі добра да яе ставіўся, але і заўсёды дапамагаў ёй, робячы ўсю мужчынскую працу. Дык чаму б не паспрабаваць пажыць разам? Юлія разумела, што разам лягчэй перажыць зіму і мужчынская сіла ў доме будзе толькі плюсам. Акрамя таго, было б для каго гатаваць, было б з кім гаварыць па вечарах. Юлія не баялася іх розніцы ва ўзросце, але яе трывожыла думка пра тое, што круціць раман на старасці гадоў можа быць няправільным. Яна перажывала, не па-добраму ўяўляла сабе, як адрэагуе яе адзіная дачка на такі саюз. У тэлефонных размовах з дарослай дачкой Юлія баялася нават падумаць аб Лебедзеве, а ўжо загаварыць аб сумесным жыцці з ім здавалася ёй страшнай здрадай. Яна ўяўляла сабе неразуменне і незадаволенасць з боку дзіцяці, злосны голас дачкі, магчыма, насмешкі і прадузятасці.

У гэтую раніцу Аляксандр Лебедзеў, як закаханы юнак, круціўся каля хаты Абрамоўскай. Не злавіўшы вачыма Юлію, ён ціхенька патупаў да сябе. Пакуль ішоў, азіраўся ў бок яе двара, а калі апынуўся на сваім участку, то вышукваў сілуэт суседкі праз агарод і садовыя дрэвы, як шпіён, датуль, пакуль сам не схаваўся за драўлянай пабудовай. Мужчына зайшоў за хлеў, сцены якога былі абабітыя дошкамі. Жыўнасці Лебедзеў не трымаў, усярэдзіне пабудовы ляжалі складзеныя сухія колатыя дровы з розных парод дрэў. Недалёка ад хлява, ля страхі, ляжала горка дроў, якія прывезлі яму ў жніўні. Аляксандр нядоўга пастаяў каля гэтай купкі сырых хваёвых дроў, пачухаў патыліцу, правёў вачыма па страсе – уяўляў, як будзе выглядаць кладка дроў пасля зробленай працы. І тут жа, з сумам і з цеплынёй, успаміны запоўнілі яго думкі. Зноў у Аляксандра не знайшлося настрою для кладкі дроў, з памяці закруціліся моманты, як кадры з кінастужкі. Спачатку ўнутры ўсё заквітнела, а затым стала неспакойна і марозна, быццам і не ўставала сонца над вёскай. Колькі жыцця прайшло, колькі ўсяго здаралася, колькі вялікай радасці і смутку перажыў Аляксандр, але далёкі асаблівы момант зноўку выплываў у галаве, як нечаканы снег пры цёплым надвор'і.

Будучы маладым, Аляксандр Лебедзеў рэдка прыязджаў у Боркі, а калі і прыязджаў, дык толькі для таго, каб дапамагчы сваім бацькам з падрыхтоўкай да зімы: выкапаць бульбу, насекчы дроў, папрацаваць малатком… З-за сваіх ад'ездаў, з-за доўгіх спартыўных камандзіровак, хлопец амаль не з'яўляўся ў вёсцы. Таму ён і не заўважыў, як хутка пасталела тая сціплая маленькая дзяўчынка Юлія. Адным летнім днём, у свае дваццаць сем, Аляксандр прыехаў дадому пасля зацяжных спаборніцтваў і сустрэў каля суседскай хаты дваццацігадовую зграбную Юлію. Дзяўчына сядзела на шырокай лаўцы з распушчанымі чорнымі доўгімі валасамі і марыла пры разагрэтым сонцу. Для маладой Юліі сонца ў Борках свяціла па-асабліваму: яно было роднае і прыемнае, і чужое за вёскай. Уцягваючы дабрыню сонечных прамянёў, ёй не хацелася нікуды спяшацца. У той жа цёплы жнівеньскі дзень Аляксандр падышоў да Юліі, прысеў на лаўку, апынуўся побач. Першыя хвіліны хлопец нібы нанава знаёміўся з чароўнай смуглянкай Юліяй, як быццам і не было ў іх таго сумеснага дзяцінства, калі яна ўвесь час кружылася вакол яго, усё роўна як малодшая сястра. Яны доўга гаварылі, расказвалі свае гісторыі і весела ўспаміналі мінулае. У гэтых мяккіх размовах двое праседзелі да вечара, не заўважаючы мінакоў і забыўшыся пра дамашнія справы. На наступны дзень яны зноў некалькі разоў сустрэліся. Раніцай яны толькі пераглянуліся і памахалі адно аднаму рукой праз плот як суседзі. Затым яны сустрэліся днём за дварамі, калі Аляксандр выносіў сухое смецце з агароду да лесу, а Юлія збірала салодкія яблыкі, якія дрэва ўпусціла за плот. Маладыя людзі разгаварыліся. У тую гадзіну Аляксандр не думаў ні пра каго іншага, акрамя Юліі, якая павольна падымала сакавітыя плады. Тады можна было пачуць шчыры смех дзяўчыны і жарты Аляксандра. Хлопец прысеў да яе, дапамог напоўніць вядро зялёнымі яблыкамі, і, калі яны ўсталі насупраць адно аднаго, не адводзячы вачэй, Аляксандр смела ўзяў Юлію за талію. Яго яшчэ больш пацягнула да яе, і ён стрымана пацалаваў яе ў вусны. Дзяўчына не працівілася, яна адчула прыемныя пачуцці і аддалася раптоўнаму кругазвароту шчасця. Пасля пацалунку Юлія рэзка змянілася. Яе раптам кальнула лёгкая злосць, яна паспяшалася адысці ад хлопца і адпусціць яго погляд. Ёй захацелася ўцячы і знікнуць. Юлія нахмурылася, перастала адчуваць цяжар вядра і моўчкі тарганулася за шырокія вароты, зачыніла іх на зашчапку і знікла.

Апошняя іх размова прыйшлася на вечар. Юлія стаяла ў летняй сукенцы каля хаты, глядзела ўдалячынь вуліцы і кагосьці чакала. Да яе неўзабаве падышоў Аляксандр. Дзяўчына была не ў захапленні ад яго з'яўлення і адвярнулася. Яна не жадала новай сустрэчы, яна не чакала яго, яе вельмі турбавала, што, паглядзеўшы хлопцу ў вочы, чароўныя, прыемныя пачуцці зноўку затуманяць ёй галаву і ў ёй зноў прачнецца цяга да Аляксандра. Юлія лічыла іх учорашні пацалунак памылкай і не хацела, каб усё паўтарылася зноўку. Дзяўчына павярнулася спінаю да хлопца, хацела вярнуцца ў хату, але Аляксандр стаў перад ёй, і яна, само сабой, паглядзела ў яго блакітныя вочы. У грудзях Юліі прыемна заказытала, і яна імгненна змянілася. Халадок імгненна растаў, як лёд у спякотнае лета. Юлія перастала адхіляцца ад нахабнай блізкасці хлопца. Яна ўсміхнулася і мякка правяла далонню па яго левай руцэ, ад пляча да самых пальцаў, потым адпусціла мяккі дотык і пачуццёвы погляд, села на лаўку. Аляксандр сеў побач, яго сэрца прыемна білася ад маланкавай закаханасці. Вочы дзяўчыны гарэлі, і гэта немагчыма было схаваць. Юлія маўчала, нібы згубіла час і словы. Яна блыталася, бо за іх кароткія сустрэчы ўсе шчырыя пачуцці то здаваліся хлуснёй, то праўдай. Яна зноў зірнула на Аляксандра, ад погляду яе веяла няўпэўненасцю і пяшчотай.