Пясецки
Шрифт:
— Рукі ўгору! — загучалі па-расейску прамоўленыя словы.
Халодныя, шэрыя вочы ўчэпістым позікам трымалі залу. Голас прагучаў
рэзка. Свіснуў у паветры, як шпіцрутэн. Вусны сцяліся ў цвёрдую тонкую лінію. Твар быў быццам вычасаны з каменя.
У зале ўсё замёрла. Камічна выглядалі людзі, седзячы пры століках з пад- нятымі ўгору рукамі (некаторыя трымалі ў далонях відэльцы і нажы), смеш- ныя тым, бо нідзе мы не бачылі іх у такіх бессэнсоўных позах. Выглядалі так, быццам умольвалі кагосьці ўверсе пра літасць, або жадалі схапіць нешта нябачнае,
Забава хуткім, цвёрдым крокам прамераў залу і накіраваўся за буфет. Убачыў перакошаны ад жаху жаночы твар, расшыраныя, нерухомыя зрэнкі. Узяў яе за руку і пацягнуў за сабой да выхаду. Паслухмяна ішла за ім. Была як загіпнатызаваная. Пагляды прысутных беглі за гэткай гратэскавай парай. Зніклі за дзвярамі.
Госці па-ранейшаму трымалі рукі паднятымі ўгору. Раптам адзін, які сядзяў пры дзвярах у кухню, уцягнуўшы галаву ў плечы, скокнуў у тыя дзверы. У кухні падбег да расчыненага акна. Цішыню восеньскай ночы прарэ- залі адчайныя крыкі:
— Бандыты! Бандыты! На дапамогу! Ратуйце!..
Забава вывеў сваю паланянку за парадныя дзверы рэстарана. Наблізіў галаву да яе твару і ціха па-расейску прамовіў:
— Калі ласка, пакажыце мне дарогу на вакзал.
Жанчына здзіўлена глядзела яму ў вочы, потым выцягнула руку ў кірунку вакзала, які знаходзіўся на адлегласці 200—300 крокаў ад іх, і ліхтары якога былі адгэтуль выразна бачны. Забава адпусціў яе руку і пайшоў у паказаным кірунку. Жанчына засталася адна на вуліцы і пазірала яму ўслед.
* * *
Вакол Забавы кружлялі нейкія варожыя цені. Уявілася яму, што яго атачае жалезнае кальцо аблавы, якое ён прагнуў разарваць, з якога абавязкова хацеў выбрацца. «.Там. там вольная дарога . там поле, лес.» Пайшоў управа вузкім завулкам, слаба асветленым вынырнутым з-за хмараў месяцам. Убачыў перад сабою двух узброеных людзей. Цяжка, павольна шлэпалі па балоце насустрач. Рынуўся наперад. Замахаў перад іх вачыма наганам.
— Рукі ўгору!
Загад выканалі неадкладна.
Зайшоў ззаду і, пакінуўшы іх на вуліцы, рушыў далей. Не чулі ягонага адыходу і таму доўга стаялі ўкамянелыя.
«Каб толькі да лесу. толькі да лесу. Каб толькі выйсці з места!»
* * *
Сярэдзінай доўгай вуліцы ішоў чалавек. Гэта быў злёгку падпіты шавец, які вяртаўся аднекуль дадому. Ішоў кульгаючы, бо меў адну нагу кароткую. Быў задуменны.
— Рукі ўгору! — пачулася паблізу.
— Што-о-о?.. — не зразумеў шавец.
Раптам заўважыў перад носам чорную рулю рэвальвера і ледзь не сеў ад страху. Забава ўзяў яго левай рукой пад локаць, а правай прыціснуў да ягонай скроні халодную рулю нагана.
— Вядзі мяне за мяжу!.. І глядзі, бо. башку развалю! — сказаў Забава па-расейску.
«Вар’ят!» — падумаў шавец.
— Добра, добра, пане? — прамовіў, паскараючы хаду і яшчэ мацней куль- гаючы.
Паблізу складскіх будынкаў «Жалезабетону» шавец спыніўся.
— Можа, пан дазволіць мне на момант адысці. па сваёй патрэбе?..
Забава кіўнуў яму галавой.
Шавец адчыніў брамку і ўвайшоў
Гнаўся за кімсьці ўпарта, доўга, пераскокваючы платы, прабягаючы агаро- ды, сады, вуліцы і завулкі. Адначасова адчуваў, што яго самога праследуюць, што ён знаходзіцца ўсярэдзіне кальца аблавы, якое няўхільна сцягваецца.
«.Каб толькі выйсці з места. да лесу. за мяжу.»
У хворым мозгу віравалі трывожныя думкі.
* * *
Дзверы кватэры насцеж расчыніліся і ўсярэдзіну ступіў маладзён у чор- най скураной куртцы і белай папасе на галаве.
— Рукі ўгору! — кінуў ад парога.
На канапе, ля сцяны, сядзела маці з двума малымі дзецьмі. У прыхадню пазнала госця, які нядаўна быў у іх на вечарынцы і заляцаўся да яе старэйшай дачкі Стэфкі. Не выканала загаду і засмяялася.
— Але ж з пана жартаўнік!
— Не смейся, — змрочна сказаў Забава, — бо застрэлю!
Раптам страх ахапіў жанчыну, якая, пахопліва падымаючы рукі, прагава- рыла плаксіва да дзяцей:
— Дзетанькі, падымайце ручкі ўгору!..
Стэфка была ў суседнім пакоі, у спальні. Нечакана выйшла да іх, несучы ў руках футра.
— Пане, — прамовіла да Забавы, — мы ў хаце зусім не маем грошай. А гэта. маё футра. Найдаражэйшая наша рэч. Вазьмі, пане.
Забава ўзяў адной рукой футра і кінуў яго пад ногі дзяўчыне. Твар меў страшны, запалы, з блукаючым паглядам, звар’яцелыя вочы дзіка блішчэлі.
— Не трэба мне ні золата, ні срэбра! — сказаў з дзіўным, трагічным пафа- сам. — Прашу толькі паказаць мне дарогу за мяжу. А як не. дык пазабіваю вас і сабе кулю ўсаджу.
Дзяўчына вярнулася ў спальню. Праз нейкі момант ён пачуў адтуль лёгкі шоргат. Звярыным інстынктам выпрацаваным за мільёны гадоў, інстынктам дзікуна, якому мінула тысяча гадоў, адным падсвядомым кідком замглёнай думкі ахапіў сітуацыю і зрабіў дакладную выснову: «Уцякае праз акно». Не кінуўся ў спальню, каб схапіць яе ззаду, але выбег праз дзверы, каб адрэзаць ёй дарогу да ўцёкаў.
У глыбіні саду, паміж дрэвамі белай плямай мігацела блузка Стэфкі. Забава стрэліў у тым кірунку з рэвальвера.
Зноў пайшоў углыб ночы і ўглыб вар’яцтва. Вёў яго замглёны інстынкт, які парваў сувязь з розумам. Ягонымі рухамі і ўчынкамі кіравалі нейкія магутныя сілы, што месціліся ў таямнічай глыбіні ягонага мозгу, у той бяздоннай адхлані, якая знаходзіцца за мяжой свядомасці. Арганізм, атручаны алкаголем, адданы на волю хваравітых мрояў, біўся ў зачараваным коле, як начны матыль б’ецца ў промнях лямпы, утвораных хваравіта напятымі нервамі, якія цемрылі розум.