Рускія народныя казкі
Шрифт:
Убачыў арол, што збавіцель яго не з пустымі рукамі ідзе, і кажа:
— Ну, браце, ідзі цяпер дадому, ды глядзі — не адмыкай куфэрачка, пакуль да свайго двара не дойдзеш.
Сказаў і паляцеў.
Пайшоў паляўнічы дадому. Доўга ці не — надышоў ён да сіняга мора. Захацелася яму адпачыць. Сеў ён на беражок, на жоўценькі пясок, а куфэрачак побач паставіў. Глядзеў на яго, глядзеў — не вытрываў і адамкнуў. Толькі адамкнуў — ні адсюль ні адтуль вырас перад ім залаты палац, ды такі прыгожы! З'явіліся слугі шматлікія: «Што трэба? Чаго пажадаеце?»
Паляўнічы наеўся, напіўся
Вось і раніца надышла. Трэба паляўнічаму далей ісці. Ды дзе там! Як палац сабраць ды зноў у куфэрачак схаваць? Думаў ён, думаў, нічога не прыдумаў. Сядзіць на беразе, бядуе. Раптам бачыць — падымаецца з вады чалавек: барада па пояс, валасы да пят. Стаў на вадзе і кажа:
— Чаго бядуеш, добры малойца?
— Як жа мне не бедаваць! — адказвае паляўнічы. Ніяк не дадумаюся, як мне вялізны палац ды ў маленькі куфэрачак сабраць?
— Дык я, бадай што, магу і ў тваёй бядзе памагу
вялізны палац у маленькі куфэрак збяру. Але толькі з умоваю: аддай мне тое, пра што ты ў сваім доме не ведаеш.
Задумаўся паляўнічы: «Пра што б гэта я ў сваім доме не ведаў? Здаецца, усё ведаю».
Узяў ды згадзіўся.
— З6яры,— кажа,— калі ласка. Аддам табе, пра што дома не ведаю.
Толькі вымавіў слова, а ўжо залатога палаца няма, нібыта і не было. Стаіць паляўнічы на беразе адзін-адзінюткі, а каля яго залаты куфэрачак з залатымі ключыкамі. Падняў ён свой куфэрачак і падаўся ў дарогу.
Доўга ці не — вярнуўся ў родны край. Заходзіць у хату, а жонка нясе яму насустрач малога, што без яго нарадзіўся.
«Дык вось,— думае паляўнічы,— пра што я ў сваім доме не ведаў!» I вельмі ён затужыў, зажурыўся.
— Любы мой,— пытае жонка,— скажы, чаго ты гэтак горка плачаш?
— Ад радасці,— адказвае.
Пабаяўся сказаць ёй праўду, што рана ці позна, а давядзецца сына немаведама каму аддаваць.
Пасля гэтага выйшаў на двор, адамкнуў свой куфэрачак залаты — вырас перад ім вялізны палац, ды такі прыгожы. З'явіліся слугі шматлікія. Расцвілі сады, разліліся сажалкі. У садах птушкі пяюць, у сажалках рыбкі плюскочуць.
I пачаў ён з жонкай і сынам жыць-пажываць ды дабро нажываць.
Мінула гадоў з дзесяць, а мо і больш.
Расце сынок у паляўнічага, як на дражджах,— не па днях, а па гадзінах. I вырас вялікі: разумны ды прыгожы, малайчына з малайцоў.
Вось неяк раз пайшоў бацька па садэе пагуляць. Гуляў ён, гуляў і выйшаў да ракі.
I тут падняўся з вады той самы чалавек: барада па пояс, валасы да пят. Стаў на вадзе і кажа:
— Што ж ты, абяцаць заўжды гатоў і забываць заўжды гатоў? Успомні, ты ж мне вінаваты.
Вярнуўся паляўнічы дадому цямнейшы за чорную хмару і кажа жонцы:
— Колькі мы ні будзем трымаць пры сабе нашага Іванку, а аддаваць усё роўна трэба.
Узяў ён сына, вывеў за ваколіцу і пакінуў аднаго.
Агледзеўся Іванка наўкол, убачыў сцяжынку і пайшоў па ёй — авось куды-небудзь ды прывядзе. I прывяла яго сцяжынка ў дрымучы лес. Нідзе душы чалавечай не відаць. Толькі стаіць хатка адна-адзінюткая, на курынай лапцы, з адным акенцам, з высокім ганкам.
Стаіць, сама сабою пакручваецца.
— Хатка,
Паслухалася хатка, павярнулася, як ёй было сказана,— да лесу задам, да яго перадам.
Падняўся Іванка на высокі ганак, адчыніў дзверы рыпучыя.
Бачыць — сядзіць у хатцы баба-яга — касцяная нага. Сядзіць яна ў ступе, у заечым кажусе. Паглядзела на Іванку і кажа:
— Здароў, добры малойца. Адкуль ідзеш і куды? Работы шукаеш ці ад работы ўцякаеш?
— Эх, бабуся! Напаі, накармі, а потым роспыты чыні.
Яна ЯГО напаіла, накарміла, і расказаў ёй ІВанка ўсё
як ёсць.
— Кепскія твае справы, добры малойца,— кажа баба-яга.— Аддаў цябе бацька вадзяному Цару. А Цар вадзяны моцна гневаецца, што ты доўга да яго не паказваешся. Добра яшчэ, што па дарозе ты да мяне зайшоў, а то не быць бы табе жывому. Дык слухай жа, навучу цябе. Ідзі ты далей па гэтай жа Сцежачцы, што да мяне прывяла, праз лясы, цераз яры, цераз высокія горы. Пад канец дойдзеш да двух варотаў. Справа — вароты, і злева — вароты. Не ідзі ў тыя, што на завалу зачынены, ідзі ў тыя, што на замок замкнутыя. Пастукайся тры разы, і вароты самі адчыняцца. За варотамі — Сад-вінаград, а ў садзе — краса сажалка, а ў сажалцы дванаццаць сясцёр купаюцца. Зрабіліся яны шэрымі качачкамі, ныраюць Сабе, пялёскаюцца, а сукенкі іх на беразе ляжаць. Адзінаццаць разам, а дванаццатая — асобна, збоку. Вазьмі ты гэтую сукенку і схавайся. От выйдуць з вады сястрыцы, адзенуцца і пойдуць. Адзінаццаць пойдуць, а дванаццатая пачне плакаць, адзенне сваё шукаць. Не знойдзе і скажа: «Адгукніся, хто маю сукенку ўзяў, таму дачкою пакорнаю буду!» А ты маўчы. Яна зноў скажа: «Хто маю сукенку ўзяў, таму сястрыцаю ласкавай буду!» Ты ўсё маўчы. Тады яна скажа: «Хто маю сукенку ўзяў, таму жонкаю вернаю буду!» Як пачуеш такія словы, адгукніся і аддай ёй сукенку. А што далей будзе, пра тое не скажу. Сам даведаешся і мне раскажаш...
Пакланіўся Іван бабе-язе, развітаўся з ёю і пайшоў па сцяжынцы. Доўга ці не, у непагадзь ці пры добрай пагодзе — дайшоў да дваіх варотаў. Адчыніліся перад ім вароты, і ўбачыў ён сад-вінаград, а ў садзе — красу Сажалку, а ў сажалцы шэрыя качачкі купаюцца. Па сказаным, як па пісаным!
Падкраўся Іванка і забраў тую сукенку, што збоку ляжала. Забраў і схаваўся за дрэва.
Выйшлі качачкі з вады, зрабіліся дзяўчатамі — адна за другую прыгажэйшыя. А малодшая, дванаццатая, за ўсіх прыгажэишая, за ўсіх харашэишая. Адзеліся адзінаццаць сясцёр і пайшлі сабе. А малодшая на беразе засталася, шукае сукенку сваю, плача — не можа знайсці. Вось і кажа яна:
— Адгукніся, абзавіся, хто маю сукенку ўзяў! Буду табе. дачкою пакорнаю!
Не абзываецца Іван.
— Буду табе сястрыцаю ласкаваю!
Маўчыць Іван.
— Буду табе жонкаю вернаю!
Тут выйшаў Іван з-за дрэва:
— Бяры сваю сукенку, красуня дзяўчына.
Узяла яна сукенку, а Іванку дала залаты пярсцёнак заручальны.
— Ну, скажы мне цяпер, добры малойца, як цябе па імені зваць і куды ты ідзеш.
— Бацькі Іванам называлі, а іду да цара марскога — гаспадара вадзянога.