Трывожнае шчасце
Шрифт:
— Перакіньце, дзядуля, на той бок, калі ласка… Да сястры іду ў Заполле…
Стары агледзеў яго праніклівым i крытычным позіркам.
— А што дасі?
— Што я табе дам! У кішэнях маіх вецер гуляе…
— Дзесяць марак! — рашуча заявіў лодачнік.
Пятра абурыла такая нахабнасць i прагнасць. Уласна кажучы, не столькі прагнасць, як тое, што стары патрабаваў маркі. Каб ён запрасіў тысячу рублёў, партызан толькі пасмяяўся б. А то — маркі!
— Ты што ж гэта, стары чорт, багацець надумаў?
—
— Марачнік які знайшоўся! Людзі кроў праліваюць, а ён маркі збірае…
— Ну, дык каціся ты… — вылаяўся стары i пагардліва адвярнуўся.
«Ах ты, псіна старая. Зараз ты ў мяне заспяваеш інакш…» Пятро дастаў з кішэні пісталет, перакінуў з рукі на руку, быццам варанёны метал пёк пальцы.
— Гэй ты, марачнік! Глядзі! Магу даць табе марачку. Залатую. Цаны ёй няма. З гэтай вось цацкі.
Стары коса паглядзеў на пісталет i моўчкі пасунуўся у хмызняк.
— Ты куды?
— Па вясло.
— Іншая размова. Але i я з табой…
— Ды во яно, вясло, — нахіліўся ён.
— Не ўздумай да немцаў прывезці, калі збіраешся яшчэ багацець, — папярэдзіў Пятро, ускочыўшы ў човен. Ён сеў на носе, трымаючы ў руцэ паміж каленяў пісталет, лодачнік — на карме. Гроб адным вяслом. Па рэчцы плылі моўчкі. На пясчаным перакаце стары па-маладому выскачыў i падпіхнуў човен. Калі выплылі на дняпроўскі прастор, ён раптам хораша ўсміхнуўся — такой усмешкай, быццам сказаў ці хацеў сказаць: «А што, добра я з цябе пажартаваў?» Не, сказаўён іншае:
— А я, здаецца, перавозіў цябе ўжо раз.
— Калі?
— Не помню — калі. Але твар твой запомніўся. Выгляд у цябе вельмі зажураны. На смерць весялей ідуць.
Пятро здрыгануўся: значыцца, гэты самы дзядуля перавозіў яго тры гады назад, калі ён ішоў ад Сашы пасля таго, калі ўбачыў, як яны гулялі ў валейбол — Саша i той… Пальцы ўпіліся ў рукаятку пісталета.
— A пукаўку сваю схавай, — гаварыў між тым стары. — Я каб быў тваім камандзірам, то такую прыпарку прыпісаў бы табе за тое, што ты круціш гэтай цацкай у кожнага пад носам. Дурань ты, брат…
— Ну, ну! «Камандзір»! Пагавары больш!..
— Мне многія хацелі рот заткнуць — не заткнулі, як бачыш… А як я цябе магу назваць, калі ты самы сапраўдны дурань? Скажы дзякуй за гэта…
Пятро ўсміхнуўся:
— Вясёлы ты, дзед.
— Ты ведаеш, як гэта называецца? — стукнуў ён вяслом аб борт. — Душагубка. Ты вось трымаеш сваю цацку, а я вось так. — Човен моцна хістануўся.
— Ну, ну!
— Гэта я цябе папярэдзіў, дык ты паспеў нукнуць… А каб я адразу… Пікнуць не паспеў бы. Пайшоў бы твой пісталет на дно, a ўслед i сам. Я вяслом па галаве, каб доўга не боўтаўся… Я, брат, i ратаваць умею, i тапіць, каго трэба…
Пятро адчуў, як пахаладзела патыліца. Ён зразумеў, што ў барацьбе пасярод ракі, каб такая барацьба ўзнікла, ён бездапаможны з усей зброяй
Але разам з тым з'явіліся павага да яго i давер. Не, не дзесяць марак патрэбны былі старому, а нешта іншае, магчыма, нават пароль. Сваіх адносін да «новага парадку» стары не выказваў ніводным словам, але Пятро чамусьці адчуў у ім надзейнага чалавека i сунуў пісталет у кішэню.
— Не будзем сварыцца. Мы ж старыя знаёмыя. Лепш скажы: ты часам не адтуль? — кіўнуў ён у бок мястэчка, якога адгэтуль, з ракі, за выступам берага, не было відаць: стары ведаў, дзе пераплываць далей ад лішніх вачэй. Пятро пазней зразумеў гэта.
— З таго. А што?
— У вас там урач працавала, Марыя Сяргееўна Пясоцкая.
Лодачнік пільна паглядзеў яму ў твар i ўдакладніў:
— Марыя Сяргееўна Куцека, гэта муж у яе быў Пясоцкі. Ara, працавала. I цяпер працуе.
— Працуе? Дзе?
— У бальніцы. Дзе ж яшчэ! Пры любой уладзе людзі хварэюць, — па-філасофску разважліва сказаў ён i, крыху памаўчаўшы, спытаў: — А ты адкуль ведаеш нашу доктарку?
— Лячыўся ў яе, — схлусіў Пятро, каб не паглыбляцца ў лішнія тлумачэнні.
— А-а.
Човен уткнуўся носам у пясчаны бераг якраз супраць глыбокага рова. Такія равы ў высокіх берагах вымываюць вясновыя воды, шукаючы найкарацейшы шлях у Дняпро. Каля самай ракі яны глыбокія i шырокія, далей у поле мялеюць, звужаюцца i разгаліноўваюцца, як дрэва. Там, дзе ёсць крыніцы, раўчакі жывуць усё лета, але большасць улетку сухія.
Пятро зразумеў, што стары знарок прывёз яго да гэтага рова, каб зрабіць больш бяспечным яго далейшы шлях на палявым правабярэжжы. У грудзях калыхнулася цёплая хваля ўдзячнасці.
«Вось ён які, гэты дзед, — мудры, хітры, асцярожны».
Пятро ступіў на чыста вымыты пясок i прытрымаў човен, бо стары ўжо ўпёрся вяслом у дно, каб адпіхнуцца.
— Дзякую, дзядуля. Не крыўдуй, што я так…
— Бог з табой, — адказаў той, сумна схіліўшы галаву.
— Будзь здаровы.
— Будзь здаровы i ты, сынок.
A калі Пятро адышоў, стары раптам ціха паклікаў:
— Слухай, хлопец! Ты да доктаркі? Будзь асцярожны. У школе немцы.
Пятро павярнуўся, кіўнуў галавой: разумею.
— Дзякую.
Ён помніў, што школа недалёка ад бальніцы, цераз вуліцу.
Упэўненасць старога, што ён прабіраецца ў мястэчка, навяла на думку — наведаць Сеневу маці. Але, ён павінен зайсці да яе! Абавязкова. Гэтага патрабуе памяць Сені, ix дружба. Пятро спыніўся ў задуме на дне бы лога ручая, на белым утаптаным пяску. Паабапал на схілах рова раслі каліна, шыпшына, яшчэ нейкія густыя i калючыя кусты. Убачыўшы на пяску свае сляды, партызан збочыў, прадзіраючыся праз кусты, падняўся па схіле ўгору, агледзеў поле, пустое i маўклівае, i лёг у кустах над абрывам.