Трывожнае шчасце
Шрифт:
— Яна есці хоча. Трэба пакарміць яе.
— Ды i нам пара адпачыць, — адгукнулася Аня, якая дагэтуль пакорліва ішла моўчкі.— Запарыла ты мяне, Шурачка: сарочка — хоць выкручвай.
Яна з палёгкаю скінула з плеч свой клунак i села на зямлю.
Сашы стала сорамна.
— Трэба нам гэта раздзяліць, каб я палавіну несла. Вам цяжка, Аня.
— Што гэта ты, Шура! Цяжка… Табе таксама нялёгка…
Яны спыніліся ў лесе, у тым месцы, дзе дарогу перасякала квартальная прасека — «лінія», як яе называюць людзі тых мясцін. Па адзін бок прасекі ўзвышаўся
Мясціна была ўтульная. Увогуле такія лясныя скрыжаванні заўсёды вабяць пешахода — хораша адпачыць каля ix!
Жанчыны селі ў цені пад соснамі. Было гадзіны тры — самы гарачы час ліпеньскага дня, i ў лесе стаяла духмяная спякота i такая цішыня, што нават на маладых асінках не дрыжала лісце. Толькі авадні звінелі навокал.
Саша расшпіліла кофтачку, i малая прагна прыпала да грудзей, смешна зацмокала. Маці з замілаваннем глядзела на яе тварык.
— Падарожніца ты мая гаротная!
Аня развязала клуначак з ежай, дастала хлеб, яйкі, соль, расклала ўсё гэта на белай хусцінцы.
— Bo i мы перакусім. Лягчэй нагам будзе.
— А мне дык i есці не хочацца. Я перадрыжала на рацэ… Вам страшна было, Аня?
— А каму не было б страшна, Шура! Стары вунь які буркала i той спалохаўся. А я i ў добры час вады баюся. А тут — такое страхоцце…
— Няўжо б яны кінулі на нас, каб убачылі?
— А што ім, душагубам! Вунь расказваюць, што яны робяць на шашы: у бежанцаў з кулямётаў страляюць, бомбы кідаюць…
— Ці так мы ідзём, Аня? Не заблудзімся?
— Так. Я сюды па дровы зімой ездзіла. Зараз веска будзе. Там распытаем дарогу далей. Цяпер няма чаго баяцца. Бачыш, цішыня якая! Не верыцца, што вайна…
Аня аблупіла яйка, памакнула ў соль i падала Сашы:
— На, з'еш, Шурачка.
У тэты момант насупраць ix зашамацелі кусты i з гушчару вылез чалавек у чырвонаармейскай форме, са знакаMi малодшага камандзіра на пятліцах. Ён быў зусім юны, бледнатвары, з вялікімі блакітнымі вачамі i зусім мірны на выгляд. Але Саша чамусьці скаланулася i хутка прыкрыла грудзі i тварык дачкі марляй.
— Хто вы ёсць? — неяк дзіўна, не па-руску, спытаў вайсковец.
— Людзі мы ёсць, — у тон яму адказала Аня, смела i проста. — Не бачыш хіба? Бежанцы. Ад вайны ўцякаем, ад немца… А ты чаму кусты выціраеш? На фронт ішоў бы.
Ён кісла ўсміхнуўся i, наблізіўшыся да Сашы, працягнуў руку да дзіцяці.
— Што гэта?
Саша адхіснулася.
— Маленькі шпіён, — пажартавала яна без усмешкі.
— Што? — Вайсковец нахмурыўся.
Аня засмяялася. A «маленькі шпіён», адарваны ад ежы, голасна закрычаў, парушыўшы лясную цішыню.
— Адкуль ідзяце?
— З-за ракі ідзём, — сур'ёзна пачала тлумачыць Аня. — Гэта наша фельчарыца, працавала ў нас два гады. А цяпер ідзе дадому да бацькі… Хто ведае, дзе спыняць супастата?
Саша паднялася, гушкаючы дачку, каб супакоіць, i раптам убачыла, што збоку, крокаў за дзесяць ад ix, на прасецы стаяць яшчэ двое. Гэтыя былі ў форме радавых, з вінтоўкамі ў руках. Стаялі яны плячо ў плячо, як на парадзе, маўклівыя i суровыя. Позіркі ix был i страшныя: ні цікаўнасці ў вачах, ні цеплыні, ні ўсмешкі…
«Чаму гэта яны такія?» — ca страхам падумала Саша.
I раптам адзін з двух спытаў:
— Вэр зінд зі?
Саша аслупянела. Што гэта? Чаму ён гаворыць не па-рус ку? На якой мове ён гаворыць? Хто ён, гэты чалавек?
«Вэр зінд зі?» — «Хто такія?» — успамінала яна пераклад гэтай простай фразы. Божа мой! Гэта ж па-нямецку… Што гэта яны, жартуюць? Які недарэчны жарт! А можа, гэта не па-нямецку, можа, гэта байцы з нацыянальнай часці? У нас многа розных народаў… Не… той, што падышоў першы, таксама пачаў гаварыць па-нямецку. Саша са сваім ведакнем мовы ловіць асобныя словы… Флюс — рака, унтэрарц — фельчар. Бацька… Немцы…
A дзіця крычыць усё мацней. Саша гушкае яго, просіць, моліць, быццам малая можа зразумець:
— Дачушка мая, сціхні, родная, не шіач, зараз я пакармлю цябе, — а сама напружана прыслухоўваецца i — дзіўна — думае пра тое, што зусім не ведае нямецкай мовы i што каб прыйшлося паступаць у інстытут, то яна, напэўна, правалілася б на экзаменах.
«Гер лейтэнант…» Тэты звяртаецца да аднаго з тых двух, як да камандзіра:
«Пан лейтэнант… Пан!..»
«Гер лейтэнант» набліжаецца i гаворыць нешта злосным голасам, звяртаючыся да Сашы.
— Там, на той бок ракі, многа рускіх салдат? — хутка перакладае той, што падышоў першы. — Дзе на Дняпры робіцца пераправа?
Аня хутка збірае ежу, кладзе яйкі i соль у кішэню i адказвае за Сашу:
— Многа салдат… Усюдысалдаты, танкі, пушкі, ад Рэчыцы да Лоева, па ўсім беразе… А пераправы мы не бачылі, мы на лодцы пераплылі… сто рублёў заплацілі. Каб была пераправа, мы на кані ехалі б… Арускія салдаты ўсюды ёсць… I на тым беразе, i на гэтым беразе…
— Мальчаць! — злосна загадвае Ані «гер лейтэнант» i зноў звяртаецца да Сашы.
— Дзе наводзіцца пераправа? — дапытваецца перакладчык.
— Мы не бачылі пераправы, — паўтарае Саша Аніны словы. — Мы пераплылі на лодцы. Тут быў паром, але яго спалілі…
— Хто спаліў?
— Я не ведаю, хто спаліў. Нам сказалі, што яго спалілі ў мінулую ноч.
Голас у Сашы чужы. Гушкаючы дзіця, яна адступае на крок назад. A дзіця крычыць. Быццам чуе пагрозу. Саша не вытрымлівае — адварочваецца i дае яму грудзі. Усім целам яна адчувае на сабе ix бессаромныя, прагныя позіркі. Нейкі момант яны нават маўчаць… Сашу ахоплівае жудасць… Немцы! Цяпер няма сумнення, што гэта немцы. Але як яны трапілі сюды? Яна прыгадвае: дэсант, парашутысты. Пра ix гаварыў Уладзімір Іванавіч, ды i ў вёсцы ў апошнія дні было нямала размоў пра таямнічых i страшных парашутыстаў.