У краіне райскай птушкі
Шрифт:
Скот пазнаў свае словы, якія ён тады казаў гэтаму самаму Саку, і яшчэ ніжэй апусціў галаву.
— Дык вось, — казаў далей Саку, — мая канчатковая прапанова: містэр Скот хай пакладзе зброю і застанецца, а рэшта хай ідуць сабе дадому. Зараз жа далучым да іх і іхніх таварышаў. Заўважце, што вырашыць так мне было вельмі цяжка. Вы ж ведаеце, што гэтыя «дзікуны» не вельмі ахвотна выпускаюць з рук сваіх ворагаў. Толькі сваім вялікім аўтарытэтам я мог прымусіць іх згадзіцца. Дзеля гэтага аўтарытэту я і пер'е і зубы паначапляў на сябе. Я, вядома, мог бы і ўсіх вас загубіць: вы ж нашых больш пабілі. Але лічу гэта бескарысным. Я хачу давесці вам, што без бога і без Хрыста можна лепш і разумней рабіць, як вы з Хрыстом. Ну, згаджайцеся, хутчэй!
Таварышы Скота не ведалі, што рабіць. Адразу было відаць, што Скота яны не выратуюць, а толькі самі дарма загінуць. Але ж як выдаць свайго начальніка? Можна было заўважыць, што абодва сіпаі ахвотна гатовы былі аддаць свайго гаспадара, але боцман і Ханубі, здаецца, гатовы загінуць разам.
— Ну, што ж? — сказаў нарэшце Саку. — Калі вам усім ужо так хочацца паміраць, я пярэчыць не буду.
І ён выпрастаўся, каб даць знак сваім воінам.
Але ў гэты момант раздаўся стрэл, і Скот паваліўся на зямлю з разбітай галавой. Ен палічыў за лепшае пусціць сабе самому кулю ў лоб…
Гэты стрэл на момант спалохаў папуасаў. Яны падумалі, што гэта ў іх страляюць, і ўжо гатовы былі пусціць у ход сваю зброю, але Саку гучным крыкам спыніў іх.
Трэба адзначыць, што не толькі сіпаі, але Ханубі і нават боцман былі рады і ўдзячны Скоту, што ён так зрабіў… Цяпер ім ужо не трэба было ламаць галаву, што рабіць.
Саку тым часам звярнуўся да сваіх з прамовай. Ен казаў, што, згодна іх абяцанню, трэба ўсіх іншых белых адпусціць. Затое ім застаецца ўся маёмасць і, галоўнае, зброя белых. А з гэткай зброяй яны ўжо нікога не будуць баяцца.
Нельга сказаць, каб слухачы былі задаволены такой пастановай. Але ж гэта кажа сам вялікі і магутны Саку, — значыцца, так і трэба. Праз некаторы час прывялі Брука, Гуда і двух сіпаяў.
Брук ішоў схіліўшыся, азіраючыся і мармытаў:
— Яны думаюць, што я не бачу? Не, брат! Не ашукаеш! Усё бачу! — Потым падышоў да боцмана і сказаў: — Ты хочаш мяне з'есці? Дурны! Мяне ўжо з'елі, мяне няма. Бачыш?
І ён сеў на зямлю, працягнуў наперад далоні і нібы схаваўся за іх…
Вярнуліся дадому толькі боцман Старк, Ханубі і тры сіпаі. Рэшта памерлі ў дарозе…
Чунг-лі, Хунь-чжы і Качу са сваім канём пайшлі на захад, у галандскую Новую Гвінею. Качу застаўся, а браты вярнуліся ў Шанхай.
Яны купілі кавалак зямлі, хаціну; перасялілі з сампана сваіх бацькоў, а самі пайшлі ў кітайскую Чырвоную Армію змагацца за ўсіх кулі, што пакутуюць і ў Новай Гвінеі, і ў Амерыцы, і на сваёй бацькаўшчыне. А Саку?..
Саку і цяпер вядзе культурную працу сярод аб'яднаных родаў Какаду і Мукку, але ўжо без бібліі…
1926 г.
Сын вады
І
Марскія людзі.— Дзіўны горад. — Раздураныя кіцяняты. — Лодка ў паветры.
Трэці дзень злуе бура. Халодны асенні дождж пырскае бесперапынку, хоць стаіць лета — снежань месяц. Дажджавая заслона схавала ўсе горы, толькі бліжэйшыя скалы невыразна чарнеюцца. Наверсе свішча вецер, недзе далёка чуецца, як раве мора, але тут, у гэтым калідоры між стромкіх скал, яшчэ больш-менш ціха. Часам уварвецца і сюды вецер, загудзе, завые, як злоўлены звер, але вузкую стужку вады расхваляваць не можа. А потым зноў спакойна, толькі дождж булькае па вадзе ды наверсе вецер шуміць.
І трэці дзень, зашыўшыся ў шчыліну між скал, стаіць лодка Тайдо. Палова яе добра схавана пад зробленай над ёй паветкай, сюды дождж амаль не дасягае. Тут і размясцілася ўся сям'я Тайдо: жонка, дзевятнаццаці гадовы сын Манг ды двое малодшых дзяцей — дзяўчынка дзесяці год і шасцігадовы хлопчык.
Але з другога краю дождж у лодку льецца. — Вылівайце ваду! — час ад часу загадвае бацька.
І тады дзеці чарпакамі і рукамі пачынаюць выплёхваць ваду з чоўна.
І так трымаюцца трэці дзень.
Можа, вы падумаеце, што гэта якія-небудзь няўдалыя падарожнікі чакаюць у дарозе, пакуль скончыцца непагода?
Не, гэта звычайная сям'я ў звычайных умовах. Нікуды яны не спяшаюцца: яны ў сваім доме — на лодцы. Зразумела, і яны жадаюць, каб дождж хутчэй скончыўся, але гэта не надта ім рупіць, бо дождж гэты таксама звычайнае з'явішча. І ўлетку і ўзімку — заўсёды ён восеньскі, халодны, і цягнецца, бывае, цэлымі тыднямі.
Розніца паміж летам і зімой толькі тая, што ўлетку ўсё ж такі крыху цяплей, часам бывае пятнаццаць градусаў цяпла, часцей выпадаюць сонечныя дзянькі і нават раз у год здараецца навальніца з громам і маланкаю, а ўзімку разам з дажджом часта ідзе і снег, але марозу, як гэта мы разумеем, усё роўна няма.
Там, наверсе, у гарах, мароз бывае, снег застаецца і ўлетку і ледавікі спускаюцца ўніз, але тут, на вадзе, можна сказаць, заўсёды восень.
Вось чаму нашы жыхары былі спакойныя і не лічылі сябе няшчаснымі.
Народ гэты, так званыя фуіджы, здаўна ўжо жыве такім чынам у заходняй частцы Вогненнай Зямлі і на бліжэйшых астравах ля Паўднёвай Амерыкі, або, лепш сказаць, каля Магеланавай пратокі.
Калі бываюць людзі горныя, стэпавыя, людзі лясоў і гэтак далей, дык тут мы маем людзей мора, якія нараджаюцца, гадуюцца, жывуць і паміраюць на вадзе, на моры.
Жыццё, як мы бачым, несалодкае. Чаму яны абралі сабе гэты спосаб жыцця?
Таму, што на зямлі яшчэ горш, бо сядзець на голым каменні сярод вады зусім немагчыма. І яны дапасавалі сваё жыццё да вады.
І ўвесь іх выгляд дапасаваўся да іхняга жыцця.
З прычыны таго, што ўвесь свой век яны праводзяць, скурчыўшыся на лодцы, што яны не маюць магчымасці размяць сваё цела, яно зрабілася нейкае мяккае, пухкае, круглае, нібы раздутае, а рукі і ногі тонкія і кволыя. Асабліва кідаліся ў вочы маленькія дзеці: гэта былі нібы пузыры, у якія ўторкнуты тонкія дубцы.