5. При обозначении объекта речи, воспоминания, мысли, чувства, а также содержания явления характерно употребление предлога пра и зависимого слова в винительном падеже: забыцца пра хваробы, успомніць пра яе, гаварыць пра ўсё, разважаць пра лёс, ведаць пра гэта, кн іжка пра звяроў, песня пра каханне. Однако в этом значении выступает и предлог а б(аба) и зависимое слово в предложном падеже: гаварыць аб ім, мары аб шчасці и т. д.
6. Характерным для белорусского литературного языка является также употребление
предлога за и зависимого слова в винительном падеже в сравнительных словосочетаниях (бялейшы за снег, мацней за яго, хутчэй за ўсё), предлога а и зависимого слова в предложном падеже с временным значением [пачаць а шостай гадзіне, прыйшоў а гэтай пары, устаў апоўначы); предлога аб и зависимого слова в винительном падеже в значении временной меры действия (схадзіу аб дзень, справі л іся аб тры дні, скончым аб тыдзень); предлога па и зависимого слова в предложном падеже в значении времени действия или события после названного им явления (прыйшоў па вайне, адпачну па абедзе, па ласым кусе я і вады нап'юся)', предлога пры. и зависимого слова в предложном падеже в значении места действия рядом с названным им объектом (сядзець пры агні, жыць пры дарозе, сустрэцца пры клубе). Особенностью белорусского языка является употребление предлога паўз, в сочетании с которым зависимое слово выступает в винительном падеже в значении места действия или нахождения чего-либо около и вдоль названного зависимым словом объекта (ішлі паўз рэчку, касілі паўз канаву, дарога паўз сяло)
ПОЖЕЛАНИЯ И ОТВЕТЫ НА НИХ
Памагай Бог, памагай Божа (дапамагай, спамагай Бог)! — Бог в помощь! Дзякую (дзякуй), иногда добавляют в шутку казаў Бог, каб і ты памог; казала бажніца. я не памачшца; Ды й ты памажы, нябожа.
Спору ў працы! Спорна вам! Спешна вам! Прыспары Божа! — Пожелание хороших результатов в работе и быстрейшего ее завершения.
Зарадзі, Божа! Радзі, Божа! — Пожелания работающим весною и летом в поле, в огороде.
Лавіся, рыбка! Рыбна вам! — Пожелание рыбаку.
Спажываеце на здароўе! На добры спажытак! Добра спажываць! — Пожелание при приготовлении и закладке продуктов впрок, разборке туши и др.
3 новай сяліцьбай! 3 новай хатай! На добрае здароўе і пражыванне! — Пожелание новоселам.
3 лёгкай парай! 3 лёгкім духам! Паздароў, Божа! — Пожелание после бани (мытья в ванне).
3 Богам! У добры час/ Гладкай дарожкі! Ручніком (калясом) дарожка! Шчаслівай дарогі! Шчасліва! Шчасці Божа ў дарозе! — Пожелание при расставании с теми, кто уезжает или вообще отправляется в путь.
Вялік (вялікі) расці (і шчаслівы. будзь)! — П ожелание ребенку в ответ на его благодарность за угощение.
Барані Божа цябе! Баронь Бог! — Строгое предостережение при запрете на действие, поступок и т. д.
Дай (вам) Бог! Дай (вам) Божа! — Слова при пожеланиях здоровья, счастья, благополучия, долгих лет жизни и т. д.
Дай Бог, каб дзяды не ведалі бяды,
а ўнукі — прынукі!
Дай Божа, каб вам вочы свяцілі, а рукі рабілі!
Хай (няхай) вам Бог памагае! — Пожеланиеприуходе.
Прадаўжы. (падаўжы), Божа, веку добраму чалавеку! — Заочное пожелание человеку при разговоре о нем
ТЕКСТ
Тутэйшы
На чужы розум я не ўмею браць,Па-свойму я мяркую аб усі м;Трапляю дровы сеч, касіць, араць і сеяць — штось сабе, а штось другі м.Я не чыноўні к і не граф, не князь,Таксама — я не турак і не грэк,і нават не паляк і не маскаль,А проста, я тутэйшы чалавек!
* * *
У святую веру моц, здароў ці квол;Набожна ў цэркаў і ў касцёл хаджу,Хаця ў царкве крычаць не идзі ў касцёл,А у касцеле — не хадзі ў царквуКалі ж каго бы стрэліла спытацьЯкой ты веры? Ужо ж бы так адсекТутэйшай веры я, каб не салгаць,Бо я і сам тутэйшы чалавек!
* * *
Мяне Бог не пакрыўдзіў языком(У жонкі ж меле ен, як калаўрот),Мне з прадзедаў застаўся ен з жыццем,3 ім ведае мяне чужы народА вось якой я мовай гавару,Хоць пры, каб сцяміць, к знахару на лекНу што ^ С кажу тутэйшая яна,Як я і сам тутэйшы чалавек!
* * *
Ад прадзедаў і бацькаўшчыну ўзяў —Вялікая, багатая яна! — Граніц ніхто йшчэ вокам не абняў,Як Бог адзін — яна ў мяне аднаА як завуць край гэты родны мой —Забыўся ўжо праз свой прыгон і здзек,Мабыць, забраны, ці тутэйшы ен,Я ж сын яго — тутэйшы чалавек!