Учебник языка эсперанто. Основной курс
Шрифт:
16-1. Категория переходности-непереходности.
Переходные глаголы обозначают действие, которое направлено на объект, выраженный именем в винительном падеже. Большинству эсперантских переходных глаголов соответствуют русские переходные глаголы: a^ceti, afi^si, agiti, akcepti, akompani, ami и т. д. (составьте перечень изученных переходных глаголов).
В русском языке при переходных глаголах в отрицательной форме употребляется не винительный, а родительный падеж, соответствующие глаголы в эсперанто требуют винительного падежа: ne akcepti proponon ‘не принимать предложения’; atendi decidon ‘ждать решения’. От переходных глаголов образуются страдательные причастия: a^cetita, a^cetata, a^cetota.
Непереходные
Иногда русским непереходным глаголам в эсперанто соответствуют переходные глаголы: bezoni ‘нуждаться в’; celi ‘целиться в’, ‘стремиться к’; posedi ‘обладать’, ‘владеть’ + тв. падеж; regi ‘управлять’ + тв. падеж; trafi ‘попасть в’; inter^san^gi ‘обмениваться’ + тв. падеж.
У некоторых эсперантских глаголов под влиянием национальных языков и вследствие того, что предлог может заменяться винительным падежом, если это не искажает смысла, категория переходности-непереходности неустойчива: они могут употребляться как с прямым дополнением (существительное в винительном падеже), так и с косвенным (существительное в общем падеже с предлогом): adiai (al), atenti (pri), askulti (al), danki (al), bedari (pri), diskuti (pri), egali (al), esperi (al, pri), festi (pro), forgesi (pri), helpi (al), konkuri (kun), konsenti (pri, kun), kontrai (al), kredi (al), lekcii (pri), lo^gi (en), ludi (per), memori (pri), miri (pri), odori (je), pardoni (al), paroli (pri), partopreni (en), pensi (pri), peti (pri), profiti (de, el), raporti (pri), prelegi (pri), respondi (al), revi (pri), rigardi (al), rilati (al), sekvi (post), servi (al).
En la 1905-a jaro dum la 1-a Universala Kongreso de Esperanto en la franca urbo Boulogne-sur-mer (Bulonjo-^ce-maro) estis akceptita «La deklaracio pri Esperantismo».
El la deklaracio, unuanime akceptita en la Bulonja kongreso, ni ^ciuj scias, kio estas la Esperantismo en rilato praktika; el tiu ^ci deklaracio ni anka ekscias, ke «Esperantisto estas nomata ^ciu persono, kiu uzas la lingvon Esperanto, tute egale, por kiaj celoj li ^gin uzas». Esperantisto estas sekve ne sole tiu persono, kiu uzas Esperanton sole kaj ekskluzive por celoj praktikaj…
Krom la flanko praktika, deviga por ^ciuj kaj montrita en la deklaracio, la Esperantismo havas ankora alian flankon ne devigan, sed multe pli gravan, flankon idean. Tiun ^ci flankon diversaj Esperantistoj povas klarigi al si en la plej diversa maniero kaj en la plej diversaj gradoj. Tial, por eviti ^ciun malpacon, la Esperantistoj decidis lasi al ^ciu plenan liberecon akcepti la internan ideon de la Esperantismo en tiu formo kaj grado, kiel li mem deziras, a – se li volas – e^c tute ne akcepti por la Esperantismo ian ideon. Por demeti de unuj Esperantistoj ^cian respondecon pri agoj kaj idealoj de aliaj Esperantistoj, la Bulonja deklaracio precizigis la oficialan, de ^ciu sendispute akceptitan esencon de la Esperantismo kaj aldonis la sekvantajn vortojn: «^Ciu alia espero a revo, kiun tiu a alia persono ligas kun la Esperantismo, estas lia afero pure privata, por kiu la Esperantismo ne respondas»…
Venos iam la tempo, kiam Esperanto, fari^ginte poseda^jo de la tuta homaro, perdos sian karakteron idean: tiam ^gi fari^gos jam nur lingvo, oni jam ne batalados por ^gi, oni nur tirados el ^gi profiton. Sed nun, kiam preska ^ciuj Esperantistoj estas ankora ne profitantoj, sed nur batalantoj, ni ^ciuj konscias tre bone, ke al laborado por Esperanto instigas nin ne la penso pri praktika utileco, sed nur la penso pri la sankta, granda kaj grava ideo, kiun lingvo internacia en si enhavas. Tiu ^ci ideo – vi ^ciuj sentas ^gin tre bone – estas frateco kaj justeco inter ^ciuj popoloj. Tiu ^ci ideo akompanadis Esperanton de la unua momento de ^gia naski^go ^gis la nuna tempo…
Vi ^ciuj sentis tre bone en Bulonjo, ke nin entuziasmigis ne la amuzoj per si mem, ne reciproka sinkomprenado per si mem, ne la praktika utileco, kiun Esperanto montris, sed la interna ideo de la Esperantismo, kiun ni ^ciuj sentis en nia koro. Ni sentis, ke komenci^gas la falado de la muroj inter popoloj, ni sentis la spiriton de ^ciuhoma frateco. Ni konsciis tre bone, ke ^gis la fina malapero de la muroj estas ankora tre kaj tre malproksime…
^Ciu, kiu uzas Esperanton a laboras por ^gi, estas Esperantisto, kaj ^ciu Esperantisto havas plenan rajton vidi en Esperanto nur lingvon simplan, malvarman internacian komprenigilon… Sed tiuj Esperantistoj, kiuj apartenas al nia afero ne per sia kapo, sed per sia koro, tiuj ^ciam sentos kaj ^satos en Esperanto anta ^cio ^gian internan ideon…
La devizo de la ideaj Esperantistoj, neniam ^gis nun precize formulita, sed ^ciam klare sentata, estas:
La espero
(himno de la Esperanto-movado)
[Л. Заменгоф. Всемирный язык эсперанто. Варшава, 1890, с. 9, 10.]
Надежда
Перевел с эсперанто С. Вайнблат.
[Молодёжь Молдавии. Кишинев, 01.01.1981.]
16.1. Образуйте равнозначные эсперантские слова:
энтузиаст; нейтральность; полуофициальный; продажа; северянин; поселиться; желтоватый; травинка; супружеский; чертёжник; расчёска; кофейник; кафе; прилететь; предвидеть; пригород; внешкольный; внести; затруднить; расширить; послевоенный; безошибочно; подсознание; находка; чувствительный; управдом; желательный; желанный; переименовать; обмыть; соавторство; многоязычие; сверхъестественный; пробиваемый; перебежать; пересолить; население; отвыкнуть; прошлогодний; вывернуться; дословный; канителиться; разбросанность; непримиримый; всеядный; подлежащий сожжению; взаимоотношение; привкус; оступиться; интернационализация.