Уліс з Прускі
Шрифт:
Цяжка ішлі хвалі і аднастайна біліся аб борт «Santa Maria».
Дні праз тры выявіліся прыкметы марской хваробы. Спачатку напала ікаўка, і хлопцы часцей, чым звычайна, бегалі ў гальюн — як тут называлі адхожае месца. Падарожнікаў ванітавала. На сёмы дзень трапілі ў шторм. Першы паскардзіўся Цімоша.
— Нешта гушкаць пачало ці мне так здаецца? — заўважыў ён, лежачы ў гамаку, а падняўшыся, ніяк не мог трапіць нагой у штаны. — Што за халера! — лаяўся ён.
— Гэта гайданка, — тлумачыў Кужаль.
Услед за ім устаў Піліпко:
— Ого, кідае так, што не апрануцца.
Даводзілася пастаянна за нешта трымацца.
— Каб хоць вытрымаў гэты карабель, — уздыхаў Цімоша.
Страшна было і Лявонку. Ён успомніў, як едучы некалі з дзедам Кірылам у Камянец, на Бабіцкай гары іх разам з возам раптам падняло ўверх, да самых сонечных промняў Каб цяпер не апынуцца ўнізе! Недзе па кутках тоненькімі галасочкамі пішчэлі пацукі. Часам здавалася, што яны ўсе, разам з пацукамі, правальваюцца ў невядомасць вадзянога бяздоння. Сэрца сціснулася ад жаху, калі пад гамакамі, у якіх гайдаліся і пакутавалі прускаўцы, паказалася вада.
— Усё, гамон! — разгублена хапаўся за галаву Піліпко.
Таксама думаў і Лявонка: «Ці варта было ехаць, каб памерці ўдалечыні ды яшчэ ў моры? Больш недарэчнага не прыдумаеш. А ў Прусцы чакаюць… Мама, дзядуля, сястрычкі… І Ганна, Ганна…»
Прыкладна ж тое думалі Цімоша з Піліпком. Хлопцы пачалі ўжо развітвацца адзін з адным. Чакалі канца, але яго не было. Шторм працягваўся. Здавалася, што ён так ніколі і не заціхне, і страху не будзе канца. Ні снедаць, ні абедаць не выходзілі — выварочвала ўсё нутро. Адолела бяссонніца…
І ўсё ж такі Лявонка нейкім чынам асвоіў рытм шторму і нават як быццам прывык да яго. Ён даведаўся, што на караблі знаходзіўся ўрач, мелася аптэка, карыстацца якой можна было бясплатна, і часта бегаў да ўрача і ў аптэку, каб хоць як дапамагчы сябрам, якія нерухома гайдаліся ў гамаках. Ён праходзіў праз бясконцыя трумныя памяшканні і калідоры, уздоўж кают і некалькі разоў нават блудзіў, так што Цімоша з Піліпком ніяк не маглі яго дачакацца.
— Мы думалі, можа, ты ўтапіўся? — знайшоў сілы для жарту Цімоша.
— Калі тапіцца, дык лепш ужо ў нашай Лосьне, тут глыбіня вялікая, не дастаць дна, — жартам на жарт адказаў Лявонка.
На караблі яны яшчэ больш пахудзелі, сталі зусім як падлеткі. Дні праз два, пасля шторму, усё ж такі ачунялі ад марской хваробы і падняліся наверх. Сонца свяціла да
Тады Піліпко казаў:
— Перасесці б на яго ды дадому.
Сябрукі сумна смяяліся, углядаючыся ў невядомы далягляд, што раскрываўся перад імі. Так праходзілі дзень за днём. Людзі ў труме прачыналіся, пазяхалі, часаліся, выпаўзалі з гамакоў. Той-сёй шаптаў малітву.
Праз тыдзень плавання параход трапіў у туман ды такі густы і белы, што нагадваў малако. Павеяла холадам. Натужна завыла сірэна, і тут прускаўцаў, як і астатніх пасажыраў, што стаялі на палубе, чакала яшчэ адна неспадзяванка. Наперадзе, па курсу, паказаліся нейкія белыя заснежаныя астраўкі, якія там-сям тырчэлі з вады.
— Айсбергі! Айсбергі! — закрычаў нехта з натоўпу. — Гэта небяспечна!
Але карабель абмінаў астраўкі і няўхільна пасоўваўся наперад.
Яшчэ больш здзівіліся прускаўцы, калі недзе за вярсту ад карабля ўбачылі каля дзесятка фантанчыкаў, якія ўзнімаліся над акіянскай паверхняю.
— Гэта — кіты! — растлумачыў нехта з пасажыраў, які, можа, не першы раз пераплываў Атлантычны акіян.
Тут, на палубе карабля, Лявонка адчуў сябе іншым чалавекам; якім — невядома, але не тым, учарашнім, што касіў сена і хадзіў за канём.
Нарэшце адна за адной з'явіліся чайкі.
— Зямля! — крыкнуў нехта з матросаў.
— Новы Свет! — падтрымалі яго іншыя галасы.
— Амэрыка! — загулі пасажыры.
На дваццаць першы дзень плавання, апоўдні, «Santa Maria» ўвайшла ў Гудзонаў заліў. Уперадзе, над морам, паўстала высокая, асветленая сонцам постаць жанчыны з паходняй ва ўзнятай руцэ. Стомленыя амаль трохтыднёвым падарожжам пасажыры падняліся наверх і са здзіўленнем углядаліся ў яе суровае аблічча.
— Хто гэта?
— Статуя Свабоды, — патлумачыў нехта побач.
Горад уставаў з вады. Узнімаліся рознай вышыні прамавугольнікі будынкаў, безліч фабрычных комінаў, шматлікія карабельныя мачты. Нью-Йорк, па меры набліжэння, рос, шырыўся на вачах, прамавугольнікі ператвараліся ў высотныя хмарачосы. Увайшлі ў порт, які здзівіў мітуснёю і няўрымслівасцю сваіх працоўных рытмаў: вылі сірэны, грымелі якарныя ланцугі, туды-сюды снавалі катэры. «Santa Maria» падцягнулі да прыстані, спусцілі масткі, і пасажыры сталі выходзіць на амерыканскую зямлю. Людзі не таілі радасці, што нарэшце, пасля такой працяглай вадзяной няпэўнасці, апынуліся на беразе. Гэта быў востраў Эліс-Айленд, з якога пачынаўся Нью-Йорк. Тут знаходзіўся галоўны іміграцыйны пункт Злучаных Штатаў Амерыкі. Далёка не кожнаму прыезджаму шукальніку шчасця ўдавалася адолець гэта «чысцілішча» і трапіць у краіну, якая з'яўлялася мэтаю іх падарожжа. Нездарма Эліс-Айленд называлі «востравам слёз».
Пасажыраў «Santa Maria» сустрэлі высокія, аднолькава апранутыя дзецюкі з нейкімі, як падалося прускаўцам, даўбешкамі ў руках. Гэтымі даўбешкамі яны паказвалі ў напрамку шэрых аднапавярховых будынкаў, куды павінен быў кіравацца прыезджы люд. Зайшоўшы ў адзін з такіх будынкаў, пасажыры апынуліся ў распараджэнні чыноўнікаў эміграцыйнай службы і медыцынскіх інспектараў, якія праводзілі апытванні, праверку дакументаў і агляд усіх хто прыехаў. Амерыканскія федэратыўныя законы 1882–1892 гадоў забаранялі ўезд жабракам, палітычна ненадзейным асобам, хворым, а таксама тым, хто мог быць у цяжар грамадству.