Змагарныя дарогi

Акула Кастусь

На другi дзень, калi Сымон i Кашыбанда вярнулiся з варты, стары iтальянец выйшаў з хаты й папрасiў iх на спагэцi.

– Прэго, сiньёры, прэго! Манджарэ спагэцi, - цягнуў нiзенькi чарнявы гаспадар у хату.

– Аспэто!
– затрымаў яго Кашыбанда.
– Ты маеш ахвоту на спагэцi?
– пытаўся Сымона.

– Ня ведаю. Нiколi ня еў. Што гэта такое?

– Нешта падобнае да макаронаў, толькi надта даўгое й круглае. Хадзi, зараз пабачыш.

За даўгаватым сталом сядзела ўжо цэлая сям'я - матка, дзьве дачкi й дзяцюк. Адна дачка была ў дваццатых гадох - чарнявая, круглаватая, вельмi прыгожая, iншая - падлетак. Побач старэйшай

сядзеў дзяцюк.

Калi селянiн прывёў двух жаўнераў, гаспадыня, быццам тая квактуха, усхапiлася й забегала па хаце. Каля печы наладавала дзьве талеркi горбамi спагэцi, якiя зараз-жа апынулiся на стале перад гасьцямi.

– Прэго, прэго!
– паказваў гаспадар на крэслы.

Хлопцы селi.

Сымон прыглядаўся да залiтых памiдоравым соўсам, пахучых спагэцi, што тоненькiмi сувоямi расплылiся па талерках. "Як-жа iх есьцi гэткiм вiдэльцам?" - думаў юнак, сочачы за iншымi. Iтальянцы чаплялi на канцы вiдэльцаў па колькi столак тоненькiх спагэцi, пасьля паволi круцiлi цаўямi, аж пакуль не нарасталi на iх тоўсьценькiя клубкi, якiя паважна несьлi ў раты й спажывалi. Кашыбанда бязь лiшнiх слоў узяўся за яду. Зусiм нядрэнна даваў сабе раду. Адно ў Сымона чырванаватыя й сьлiзкiя, быццам тыя чэрвi, спагэцi нiяк не хацелi накручвацца й трымацца. Як нi стараўся, вiдэлец заставаўся пусты. Мяркаваў, што цi ня лепш было-б пасеч iх на кавалкi, каб былi карацейшыя, ды пасьля ўжо, неяк падчапiўшы, у рот данесьцi. Хлапцу было вельмi нязручна, тым больш што iтальянцы прыглядалiся да ягонай бяздарнасьцi.

З процiлеглага боку стала сьвяцiлiся, здавалася, зь лёгкай усьмешкай, цёмныя й прывабныя прамянiстыя вочы. Сымону раней ня было калi ўважней прыгледзецца да гэтай прыгожай дзяўчыны. Цяпер-жа, седзячы зусiм насупраць яе цераз стол, адчуваў, як нешта заказытала ў ягоных грудзях пад зялёным "батледрэсам". Сачыў за ёю больш, чымся за ейным суседам. Чамусьцi здалося яму, што дзяцюк гэты мае на дзяўчыну нейкае права, пэўна-ж, ён не брат, бо неяк i не па-брацку сядзеў побач, i беларус ужо падсьведама пачаў зайздросьцiць яму, а можа, й ня любiць iтальянца.

Са спагэцi нiчога ня выходзiла. Дзяўчына, заўважыўшы хлапцову нязручнасьць, перапрасiла, падсунула ягоную талерку на сярэдзiну стала, узяла вiдэлец i спрактыкаванаю рукою накруцiла на яе вялiкi клубок.

– Грац'я, - адказаў зьбянтэжаны хлапец i аж крыху пачырванеў, стараючыся нешта дагледзiць у цёмна-прамянiстых вачах.

– Ваша дачка?
– запытаўся ён, пасьмялеўшы, у селянiна.

– Дзьве дачкi, - адказаў, выцершы рукою вусны, iтальянец.
– А гэта Джузэпэ - нарачоны Анджэлiны.

Сымон столькi ведаў iтальянскай мовы, што зразумеў.

– Нарачоны? Дык скора вясельле будзе?

– Пасьля вайны, як скончыцца вайна, - пасьпяшыла на дапамогу мацi.

Кавалер паглядзеў на Анджэлiну, быццам на якi ласы кавалак. У тым паглядзе свяцiлася нецярплiвасьць няведама якога доўгага чаканьня й няпзўнасьць адносна няведамага канца вайны.

– Але-ж якi вы бляндын! Якiя прыгожыя маеце блёнд валасы!
– выказала сваё зьдзiўленьне, гледзячы на Сымонаў чуб, Анджэлiна.

– А ў вас, iтальянцаў, няма бляндынаў?

– Ёсьць, - усьмiхнулася дзяўчына, - толькi маляваныя.

– Ты ведаеш, браце, - сказаў да Сымона, канчаючы свае спагэцi, Кашыбанда, - хутчэй мы iхныя ўсе бочкi асушым, чымся ў iх вырасьце бляндын. Як Бога кахаю.

Пасьля гэтага, не зважаючы на iншых, налiў са шклянога графiна шклянку "б'янка" й вялiкiмi глыткамi прапаласкаў

спагэцi.

– Мольто грац'я, сiньёры, - дзякаваў, устаючы, Кашыбанда, а за iм пасьпяшыў i Сымон.
– Спагэцi мольто боно.

– Прэго, сiньёры, прэго, - падняўся з крэсла гаспадар.

– Арывiдэрчы, - разьвiталiся жаўнеры й пайшлi вылежвацца на сонцы.

V

Прыйшоў загад у зьвяз "кар'ераў" даць пяць чалавек на падмацаваньне перадавога абароннага пункту (ПАП) на левым флянгу роты. У лiк вызначаных трапiў i Сымон.

– Запрагай каня!
– крычалi Прануку жаўнеры.

– Конь запрэжаны. Сядайце! Хочаце, дык да самых швабскiх бункераў давязу.

Пранук Бонк, як i заўсёды, быў падпiты. Калi ўсе ўселiся, пусьцiў у рух матор i, ад'ехаўшы з паўкiлямэтра назад, разагнаў борзды "кар'ер" на поўную хуткасьць. Густы пыл курыў па польнай жвiровай дарожцы. Праехаўшы мо кiлямэтр на захад, зусiм не зьмяншаючы хуткасьцi, крутой дугой павярнуў направа. Мясцовасьць была тут больш узвышаная, i, прыгледзеўшыся ўважней, льга было спасьцерагчы воддаль насып над Сэньё. Пяцёрка сядзела на "кар'еры", выпрастаўшыся на поўны рост. Раптам зь нямецкага боку праз гул матора пачулася густая траскатня аўтаматычнай зброi. "Кар'ер" умiг спынiўся, а ездакi, быццам тыя галовы качаноў, пакацiлiся ў бочную канаву.

– Ты, вар'яце!
– крычаў нехта.
– Чаго ты прэш? З глузду зьехаў?

– Як то - чаго прэш? Чым вальней, тым iм лягчэй узяць на прыцэл.

– Усе цэлыя?

У адказ зь нямецкага боку пачуўся працяжны й дэмаралiзуючы рогат "спандаву", а кулi завiшчэлi навокал пустога "кар'ера". Шасьцёрка яшчэ мацней прылiпла да зямлi няглыбокай прыдарожнай канавы. Ясна было, што немцы добра асачылi "кар'ер".

– Давайце паўзём на гэну руiну. Чакайце яшчэ, забярэм рэчы з воза!

Мэтраў дваццаць налева ад дарогi тырчаў мураваны шкiлет фермы. Да ПАП было ўжо недалёка, але "кар'ерам" неяк было далей ехаць. Трэба было перачакаць агонь.

– Ты, Пранук, перачакай тут, пакуль спынiцца агонь, ды давай назад, а мы ўжо дойдзем, - загадаў Бонку яфрэйтар.

– О'кэй, давайце.

Яфрэйтар асьцярожна ўспоўз ззаду на "кар'ер" i па хвiлiне пачаў адтуль шпурляць клункамi й зброяй у канаву.

– Бярыце ды паўзiце за гэныя сьцены.

Лiшнiм было паўтараць. Хуткiмi перабежкамi пяцёрка неўзабаве апынулася за сьцяной разьбiтага дому. Усьпелi ў добры час. Адно прыселi за сьцяной, як паблiзу скалатнулася зямля, i колькi чарговых артылерыйскiх снарадаў падняло ўверх стаўбуры мяккай чорнай зямлi.

– Скурррррр... сыны!
– лаяўся адзiн з тых, што схавалiся.

Спрактыкаванае вока магло ацанiць, што немцы ўстрэльвалiся ў "кар'ер". Пасьля двух снарадаў па баках i аднаго ззаду цяпер мусiў прыляцець наступны, якi меў папасьцi ў мэту. Гэтак звычайна артылерыст трапляў у малы нярухомы аб'ект чацьвёртым снарадам, а больш спрактыкаваны мог рызыкнуць i трэцiм. Чацьвёрты не трапiў. Выкапаў вялiкую яму мэтры два сьпераду "кар'ера" i абкiдаў зямлёю ды асколкамi машыну й канаву. Пяцёрка з-за сьцяны прыглядалася з затоеным дыханьнем. Цiкавiлiся, цi паранены быў Пранук, што застаўся ляжаць у канаўцы побач возу. Як быццам у адказ iм, з канавы найперш паднялася Пранукова галава, а пасьля й тулава. Хуткiм крокам скочыў на "кар'ер", мяркуючы, мусiць, што хутка запозна будзе ратаваць. Ня ўсьпеў ускарабкацца, як зь нямецкага боку зарагатаў "спандаў". Пранук уздрыгнуў, застагнаў, i бязладнае цела звалiлася перад гусенiцамi сьпераду.