Шрифт:
Якуб Колас
Асiнае гняздо
Даўно ўжо асталявалiся тут восы. Нi для кога гэта не было нi дзiвам, нi клопатам вялiкiм: ну, жывуць - няхай сабе здаровыя жывуць. Чым, напрыклад, аса горш ад авадня або сляпня! I то брыда, i то брыда. Але калi прырода пусцiла iх на свет, то, можа, яна мела на гэта свой погляд.
Не мы будзем папраўляць тое, чаго недарабiла або перарабiла натура. Кепска было толькi
Праўда, не заўсёды ўдавалася iм гэта зладзейская работа, але клопату рабiлi даволi працавiтым i спакойным пчолкам. А iншы раз пчолкi прытваралiся, што нiчога не бачаць, каб толькi не рабiць калатнi, i дазвалялi iм жыць у тых закутках, дзе жылi i самi.
Другая людская мошка сказала б за гэта дзякуй, а восы пазiралi на гэта iначай, бо былi надта хванабэрыстыя.
– Э, - казаў iм самы галоўны, - будзьце смелымi: бачыце, як усе дагаджаюць нам. Але каб быць смелым, то для гэтага трэба быць дужым, а каб быць дужым, то трэба мець цвёрды грунт пад нагамi i ясна пачуваць i ведаць, дзеля чаго ты жывеш на свеце. Чаго мы жывём? Жывём, каб панаваць. А каб магчы панаваць, то трэба другiх заправiць служыць сабе. Дык дзе ж наш грунт? У чым наша сiла?
Восы маўчалi.
Я пэвен у тым, што некаторыя з iх ведалi адказ на гэта пытанне, прынамсi, такi, якi вымагаў асiны цар, але маўчалi: яны хацелi паказаць, што iх самы галоўны i ёсць самы разумны. Колькi часу маўчаў i самы галоўны.
Пераканаўшыся, што нiхто з яго залежных не сцямiць адказаць, асiны цар павярнуўся да сваiх залежных задам, паставiў угару вусы, вынуў джала i сказаў:
– Во ў чым наша сiла!
Усё асiнае гняздо так i загуло ад радасцi.
I пачалi восы гадаваць свае джалы. Пайшла трывога па ўсiм царстве ўсялякiх кузурак: нядобрае, вiдаць, задумляюць гэтыя разбойнiкi восы.
На каго ж яны першыя накiнуцца? На каго рыхтуюць свае джалы?
Пчолы думалi, што на iх. Пакiдалi i яны збiраць мёд, давай таксама вастрыць джалы. Няма чаго есцi зiмою, прыходзiцца часамi з голаду пухнуць.
Чмель, той самы спакойны i разважны чмель, што так хораша звiнеў вясною над краскамi, пастанавiў:
– На нас, чмялёў, точаць свае зубы чортавы восы. Дык хвароба ж вам i скула ў бакi!
Давай i чмялi глыбей рыцца ў зямлi, таўшчэй высцiлацца мохам.
– Будзе бура, бiцца будзем, - гуў цяпер сярдзiта чмель.
Мухi лёталi, як шалёныя, не ведаючы, за што ўляпiцца, i давай без толку грызцi жывёлу i чалавека. Нават камар i той збiраў сiлы, не ведаючы сам навошта.
Цяжка стала мошкам. Восы, бачачы ўсё гэта, яшчэ больш захванабэрылiся.
Каб крапчэй чуць пад нагамi грунт, схаўрусавалiся яны з шэршнямi. Яшчэ большая трывога пайшла мiж машкары: шэршань - гэта не жарты. Перш-наперш велiч яго кiдалася ўсiм у вочы - амаль не з вераб'я ростам. Сам такi рыжы - жывот ды галава. Праўда, шчэплены яны вельмi тандэтна: варта было толькi крэпка стукнуць у гэтага iдала, каб галава i жывот параскiдалiся кожнае па сабе. Цяжка стала жыць мошкам.
Толькi i гутаркi было ў iх, што аб восах, аб iх хаўрусе з шэршнямi.
Да гэтай гутаркi сталi прылучацца чуткi аб тым, што восы пачалi накiдацца i кусаць другiх мошак.
А шэршнi ўляцелi ў дупло асiны i выгналi адтуль камароў i мошак, i самi сталi там жыць.
– Не, - гаварыў камар, - далей так жыць няможна... Што з таго, што ў мяне доўгi нос, якiм я пракусваю скуру людзям i жывёле, калi iм карыстацца нельга, бо за восамi свету няма?
Аж заплакаў, бедны.
– У нас у вуллi вятры веюць, а збiраць мёд баiмося, - жалiлiся пчолкi.
– Мiж гэтых лясоў лётаць небяспечна, - гаварылi тысячы другiх мошак.
А восы i шэршнi важна гулi ў жэрале старасвецкага дуба, што рос над крынiцай. Старому дубу за доўгiя часы абрыд усякi шум, - старому хацелася крыху адпачыць ужо, а тут навязалiся гэтыя дармаеды.
Учуў стары дуб гутаркi мошак, скалыхнуўся магутнымi сукамi, усмiхнуўся i сказаў:
– Чым так жыць, то лепш памерцi вам!
– А што рабiць?
– Што рабiць? А навошта вам вашы джалы?
– Так, так, так!
– загулi мошкi.
– Скарыстаем нашы джалы!
Стары дуб радасна ўсмiхнуўся. Згiнуць восы i шэршнi, спакайней будзе на свеце.