Лісце забытых алеяў
Шрифт:
— А будуць дзеці — яшчэ весялей стане, — устауляю я слова.
— Ага, будуць, — падхапіла яна i засмяялася.
Я зразумеў яе.
— A ў вас дзеці ёсць? — панытала яна.
— Ёсць таксама, — адказаў я. У мяне гэтае «таксама» вырвалася міжволі. I, можа, недарэчы? Я паглядзеў на Валю. Але яна не звярнула на гэта ніякай увагі: значыць, усё правільна!
У хату заскочыла, кусаючы агурок, кірнаносая рыжуха гадоў пятнаццаці. За ёю хавалася, выціраючы брудным рукавом пад носам, малое хлапчанё — з гэтакай самай рыжай галавой. Гэта, сказала Валя, сястра i брат Лёні — яе мужа. Хата яго бацькоў пoбач — за агародам. Маладажонам гэта вельмі дарэчы: у ix з бацькамі пакуль што ўсё агульнае — i малако, i
Павячэраўшы, мы пайшлі да Дома культуры. Каля сельсавета курылі мужчыны. «Вярнуліся з Рога», — сказала Валя. Я накіраваўся да праўлення калгаса. Мяне нагнаў невысокі малады мужчына. Гэта быў парторг. Яму ўжо расказалі пра мяне. Быццам прыехаў з Мінска карэспандэнт, па чыёйсьці скарзе. Я ўсміхнуўся — у мяне ўжо да гэтага пыталі: «Вы па пісьме прыехалі? Наскардзіўся хто?» Я заспакоіў парторга, што ніякай скаргі я не ведаю: проста заехаў у Дзякавічы пацікавіцца, як жывуць тут людзі, магчыма — напісаць пра гэта.
— Тады мо зойдзем у кабінет, пагаворым, што вас цікавіць, — прапапаваў ён.
— Ну, што ж, давайце зойдзем.
— Пятровіч! — гукнуў ён у той бок, дзе гаманілі мужчыны.
Да нас падышоў высокі, шыракаплечы мужчына-здаравяка. Гэта быў старшыня калгаса Кароткі.
— Ну, што ж, зойдзем пагаворым, — сказаў ён, кaлi мы пазнаёміліся, i, бразнуўшы ў кішэні ключамі, накіраваўся да Дома культуры.
Адчыніў дзверы кабінета, сеў за свой стол, сабраў паперкі, што ляжалі пасярод стала, i стосікам палажыў збоку.
— Я гатоў. Чым магу служыць?
Я паўтарыў тое, што казаў парторгу, i дадаў, што, вядома, мне цікава было б ведаць i пра калгас увогуле, пра гаспадарку...
— Ясна. Зараз паклічам брыгадзіраў — яны вам усё пабрыгадна выкладуць, — сказаў ён i гукнуў у акно.
Зайшлі брыгадзіры, селі з парторгам пры сцяпе, дзе стаяў рад крэслаў, — якраз насупроць мяне. Неўзабаве да ix далучылася i Валя Чаркас, старшыня сельсавета. Так што — хоць пачынай нараду калгаснага актыву: усе ў зборы. Ды гэта, мусіць, i была маленькая нарада, лятучка на тэму: «Як лепш расказаць мінскаму карэспандэнту пра калгас».
Старшыия сказаў, што хваліцца пакуль няма чым. Ён тут не вельмі даўно. Быў сакратаром райкома партыі, сюды накіравалі на ўмацаванне. Але падняць гаспадарку нялёгка. I асноўная прычына — гэта Князь-возера.
— Праз яго мы ніяк не можам дабіцца дазволу на асушку балот. Я быў у другіх калгасах, дзе ўсё асушана, дык гэта ж любата: возьмеш у рукі сена з тарфянікаў — ну што чай. Даць бы нам такое сена — было б зусім іначай. Мы дзержым жывёлу на адных дзікіх травах, на асацэ. Карова толькі з гора яе есць. А што значыць скасіць гэтую асаку, выцягнуць з балота — там жа вады па пояс. Во сёння прыехалі адтуль — два тыдні, не вылазячы, сядзелі ў балоце. Але зрухі ўсё ж у нас ёсць. Балота асушваць ужо дазволена. Праблему захавання возера вырашылі — вада ў яго будзе паступаць з каналаў праз трубы. Так што i балота будзе асушана, i возера астанецца. Гэта я ўнёс такую прапанову...
Потым старшыня «даў слова» аднаму з брыгадзіраў:
— Раскажы пра сваю брыгаду.
Брыгадзір расказаў, колькі гектараў трэба яму скасіць, колькі скошана, пачаў пералічваць лепшых касцоў, даводзіць, па колькі кожны з ix скошвае за дзень...
Вядома, я з цікавасцю слухаў расказ брыгадзіра Міхала Чаркаса, які быў да таго ж студэнтам-завочнікам Горацкай сельскагаспадарчай акадэміі. Мне падабалася, з якой павагай гаварыў ён пра людзей сваёй брыгады, пра ix справы. Напрыклад, пра Мікалая Васільевіча Кудзельку, Уладзіміра Паўлавіча Жураўлевіча, Уладзіміра Змітравіча Весялова, якія скошваюць — па балоце ў Розе — па 45-50 сотак за дзень. Ды яшчэ такога сенакосу, як асака. Мне самому даводзілася не раз касіць дома асаку, на Ласінай Балоціне, i я добра ведаю, якая гэта работа. Мне, ды i здаравейшым за мяне i спрактыкаваным мужчынам, паколькі помніцца, ні разу не ўдавалася скошваць за дзепь болей за сорак сотак такой травы. Ад брыгадзіра я даведаўся таксама пра выдатнага трактарыста калгаса Міхала Мікалаевіча Рагалевіча, пра школьніцу Надзю Жураўлевіч, якая, памагаючы мадеры, стала ўзорнай даяркай... Вось бы пажыць тут, у Дзякавічах, сярод людзей, пазнаёміцца з імі. На жаль, мне трэба было ехаць далей — па сваім маршруце. Рабіць сваю справу.
На адыход старшыня сказаў мне, што машына будзе, мне трэба толькі падысці сюды заўтра раніцай, роўна ў сем.
Значыць, цяпер можна ісці спакойна спаць.
У хаце разам з Валяй была Лёнева маці. Сядзела на ложку, падпёршы далоняй шчаку. Думаць ёй, як высветлілася, было над чым. Дачка Люся — тая кірпаносая рыжуха — едзе заўтра ў Крым. Наймацца ў саўгас на працу — збіраць вінаград. Я ўсномніў, яна з Валяй, калі я еў маладую бульбу, усё валтузілася з чамаданам — нешта не замыкаўся.
У сенцах загрукала — было чуваць, як там укацілі веласіпед.
— Лёня прыехаў, — надхапілася Валя.
Мне ўяўляўся калгасны механік высокім, шыракаплечым, з асмужаным тварам. Убачыў жа я шчуплага хлопца, падобнага на тых студэнтаў з Інстытута механізацыі i электрыфікацыі сельскай гаспадаркі, што жывуць у інтэрнаце паблізу маёй кватэры ў Мінску.
Ён сеў пры парозе разувацца. Маці таксама падышла. Пачала зноў пра Люсю: каб хаця ўсё добра было ёй у тым Крыме.
— Вам, мусіць, рабіць няма чаго, — зазлаваў раптам Лёня. — Надумаліся — Крым, Крым. Нашто ёй той Крым? Думаеце, тут не тое самае? Абы ездзіць. Хай лепш уладкуецца ў які тэхнікум. Як я: павучыўся — ёсць ужо свая спецыяльнасць... А то пралётае толькі дарэмна...
Маці адно слухала. Так i пайшла з хаты, схіліўшы ў маўчанні галаву.
Мы таксама доўга не сядзелі: i Валі трэба было заўтра, як i мне, рана ўставаць — яна павінна ехаць у Жыткавічы, на нараду культасветработнікаў. Аўтобус таксама ідзе ў 7 гадзін раніцы.
— Пайду скажу маці, каб разбудзіла.
— А унь жа на стале будзільнік, — падказаў я.
— Мы прабавалі ўжо ўставаць па будзільніку — чуць па вымове не схапілі, — засмяялася Валя. — Празвінеў — i не пачулі, ні я, ні Лёня. Хоць каля самай падушкі ставілі...
Рапіцай мы ішлі з Валяй да цэнтра калгаса. Нас дагнала Люся.
— Дык едзеш у Крым? — спытала Валя. — А чаму без чамадана?
— А, мама не пусціла... — адказала Люся з крыўдай у голасе. — Але я потым усё роўна паеду!..
Старшыня калгаса даў мне грузавую машыну. Я папрасіў шафера заехаць на хвілінку да возера — хоць адным вокам глянуць на яго. Але шафёр сказаў, што да возера з машынай не пад'едзеш: балоцісты бераг, да таго ж — яно ў баку ад нашай дарогі, трэба рабіць круг.
Ну, што ж, прабач, Князь-возера, — я так i не пабачыў цябе, хоць быў зусім побач. Другім разам — абавязкова! — я прыеду да цябе спецыяльна, i не на дзень. Прыеду, каб пахадзіць па тваіх зялёных берагах, пагойдацца ў чоўне на тваёй ціхай хвалі, па тваіх зорах, што глядзяць з глыбіні яснымі летнімі начамі, паслухаць крыкі тваіх птушак, убачыць тваіх звяроў i рыб, твае краскі i травы, сярод якіх, як сцвярджаюць вучоныя, ёсць вельмі рэдкія, унікальныя. Легендарнае Князь-возера называюць «жамчужынай Палесся», «Палескім морам»! Магчыма, гэта дно таго дагістарычнага мора, пра якое яшчэ задоўга да новай эры пісаў Герадот.