На ўсё ёсць прычына (на белорусском языке)

на главную

Жанры

Поделиться:

На ўсё ёсць прычына (на белорусском языке)

Шрифт:

Якуб Колас

На ўсё ёсць прычына

I на балотах здараюцца часамi цiкавыя рэчы. А пра адно такое здарэнне проста-такi варта расказаць. Калi нават гэта i не ўсё праўда, то i тады яно цiкава, прынамсi на мой погляд.

А цiкава тут вось што: часамi самыя простыя рэчы пры пэўных абставiнах паказваюцца страшэнна заблытанымi, завязанымi ў такi вузел, што i развязаць нельга.

Стаяў на балоце дуб, стаяў многа вякоў, учапiўшыся за грунт карэннямi-пружынамi. Многа бур пранеслася над галавою дуба-волата, i

буры яго не адолелi. Але час браў сваё. Пачаў дуб старэць i загнiваць з сярэдзiны, а зверху засыхаць.

Раз пад восень наклалi пастушкi агню на балоце. Вы яго, напэўна, i ведаеце, балота гэтае. Аб iм нават i кнiжак напiсана многа. Хтось з пастушкоў - недарма ж i свет з iх гарыць - засунуў у дубовае жарало галавешку з агнём. Пачало тлець трухлявае нутро старога дуба. Тлела, тлела, а потым разгарэўся агонь i забраў такую сiлу, што дуб перагарэў i звалiўся ды так бразнуўся, што аж балота здрыганулася.

Выпадак з старым дубам быў такi неспадзяваны, што ўсё балотнае грамадства прыйшло ў незвычайны рух i стан наймацнейшага здзiўлення.

– Сканчэнне свету!
– свiснуў бакас i кiнуўся хавацца ў куст.

Перапалоханыя вароны пазнiмалiся з балота i чорным невадам замiтусiлiся ў небе. Iх моцна ўразiў грук i самае тое здарэнне, што дуб павалiўся, i яны крычалi:

– Бразь! Бразь!

Яны не знаходзiлi iншага слова, каб выказаць сваё незвычайнае хваляванне. А крумкач, як нейкi важны доктар, падляцеў да таго месца, дзе стаяў дуб, крутнуў два разы сваiм дзябёлым панскiм носам i канстатаваў гэты няшчасны факт адным толькi словам, паўтарыўшы яго два разы:

– Труп! Труп!

I яшчэ хацеў штось сказаць, але агарнуў яго жаль, слёзы набеглi на вочы, i ён толькi прамовiў:

– Шурум-бурум!

Таксама крычалi i жабы, але iх голасу амаль i не чуваць было ў гэтым вiры агульнай сумятнi, хоць яны выказвалi даволi сур'ёзную думку:

– Крах-крах-крах!

I ластавачка, пралятаючы над балотам, падала свой голас, каб хоць адгукнуцца на ўсю гэтую завiруху.

– Рэвалюцыя! Рэвалюцыя!
– крычала яна.

Словам, шум тут быў вялiкi.

I сапраўды, справа была незвычайная: столькi вякоў стаяў дуб, што нiхто i не думаў, каб ён мог так раптоўна звалiцца на дол, ды яшчэ з такiм грукам. Здавалася, што ён такi ж стары i такi ж вечны, як i сам свет.

Дык i не дзiва, што думкi балотнага грамадства былi так устрывожаны i пайшлi ў зусiм iншым кiрунку, хiлячыся больш на хаўтурны лад. Але спынiцца належным парадкам над гэтаю праяваю, каб разабрацца ў яе прычынах i заадно ўжо ацанiць i значэнне ролi нябожчыка дуба, балотнае грамадства так i не здолела: другая праява, як вынiк першае, яшчэ мацней уразiла ўсiх. I вось што здарылася тут: агонь ад дуба перакiнуўся перш на балота, а потым i ў самае балота.

– Пажар! Пажар!
– загаласiлi галкi.

– Маеце рацыю! Маеце

рацыю!
– пацвердзiла сiваваронка.

Напалоханы грукам, шумам i ўсiм гэтым гармiдарам зайчык пабег да дубовага пня, прысеў на заднiя лапкi, а пярэднiя скрыжаваў, як самы шчыры каталiк у касцёле, i стаў варушыць носам i губамi, як бы гаворачы пацеры па нябожчыку.

– Чорт ведае, што пачало тварыцца!
– у страху сказаў ён сам сабе, перакiнуўся на заднiх лапах i пакiльгiкаў балотам, каб быць далей ад усякага лiха. Кiльгiкаючы, разважаў аб мудрых паводзiнах у жыццi, якiмi i належыць кiравацца: мая хата з краю, я нiчога не знаю.

Тым жа часам каля зваленага дуба, навокала таго месца, дзе пачало дымiцца балота, збiўся вялiзарны тлум усялякага птаства, звяркоў, машкарэчы i народу iншае пастацыi. Страху i здзiўленню канца не было тут, калi пасля гарачай дыскусii было даведзена, што агонь сапраўды перакiнуўся ў нутро балота.

– А-а-а! вось праява дык праява! Ну, што вы скажаце? Чаму гарыць зямля? здзiвiўся шпак.

– Не зносiць галава!
– згаджаўся дрозд.

– Дзiвота! дзiвота!
– пiлiкаў камар, уцякаючы ад дыму.

– Пайшла пiсаць!
– пiскнула мыш.

– Ратуйцеся!
– не сваiм голасам крыкнуў крот, выскачыўшы з балота, i тут жа памёр, як вiдаць, ад разрыву сэрца.

– Бедненькi!
– нахiлiлася над iм варона.
– Вось смерць налучыла цябе!

Яна скрывiла нос набок, як бы збiраючыся заплакаць, i пацiханьку з'ела першую ахвяру гэтай нечуванай праявы.

– Канцы прыйшлi!
– закiгiкала кнiгаўка, невядома да каго адносячы гэтыя словы.

– Я сказаў - сканчэнне свету!
– зноў свiснуў бакас, высунуўшы з куста галаву.

Пачалiся розныя гутаркi, паплылi ўсялякiя чуткi, выклiкаючы разброд i блытанiну мыслей i сеючы яшчэ большую трывогу i непакой.

"Чаму гарыць балота?" - вось тое пытанне, што вярцелася ў усiх на языку i нарэшце было пастаўлена сойкаю.

– Чаму, чаму, - затрашчала сарока, паўтараючы яго на тысячы ладоў i не чуючы адказу.

– Расступiцеся! Расступiцеся!
– грымнулi галкi.
– Дайце дарогу прафесару! Месца прафесару!

Стары крумкач з панскiм носам важна выступаў сярод галак i варон, працiскаючыся на самы зэс.

– Сцiхнiце!
– крыкнула сарока.
– Прафесар будзе гаварыць! Прафесар хоча чым-колечы дапамагчы нам! Прафесар вытлумачыць прычыны, прычыны, прычыны!

Вароны i галкi прывiталi "прафесара" гучным "ура". "Прафесар" вельмi паважна абышоў дубовы пень i тое месца, дзе тлеўся агонь у зямлi, уважна, як i належыць прафесару, аглядаючы кожную драбнiцу.

– Гум! гум!
– вугнiў ён часам у свой панскi нос.

Усе, хто быў тут, з замiраннем сэрца сачылi за "прафесарам" i чакалi з незвычайнаю напружанасцю яго мудрага слова.

123

Книги из серии:

Без серии

[5.0 рейтинг книги]
[5.0 рейтинг книги]
[5.0 рейтинг книги]
[7.0 рейтинг книги]
[5.0 рейтинг книги]
Комментарии:
Популярные книги

Sos! Мой босс кровосос!

Юнина Наталья
Любовные романы:
современные любовные романы
5.00
рейтинг книги
Sos! Мой босс кровосос!

Черный Маг Императора 7 (CИ)

Герда Александр
7. Черный маг императора
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
5.00
рейтинг книги
Черный Маг Императора 7 (CИ)

Я – Орк

Лисицин Евгений
1. Я — Орк
Фантастика:
юмористическая фантастика
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Я – Орк

Купеческая дочь замуж не желает

Шах Ольга
Фантастика:
фэнтези
6.89
рейтинг книги
Купеческая дочь замуж не желает

Возвышение Меркурия. Книга 4

Кронос Александр
4. Меркурий
Фантастика:
героическая фантастика
боевая фантастика
попаданцы
5.00
рейтинг книги
Возвышение Меркурия. Книга 4

Газлайтер. Том 6

Володин Григорий
6. История Телепата
Фантастика:
попаданцы
альтернативная история
аниме
5.00
рейтинг книги
Газлайтер. Том 6

Наследник и новый Новосиб

Тарс Элиан
7. Десять Принцев Российской Империи
Фантастика:
городское фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Наследник и новый Новосиб

Законы Рода. Том 4

Flow Ascold
4. Граф Берестьев
Фантастика:
юмористическое фэнтези
аниме
5.00
рейтинг книги
Законы Рода. Том 4

Промышленникъ

Кулаков Алексей Иванович
3. Александр Агренев
Приключения:
исторические приключения
9.13
рейтинг книги
Промышленникъ

Адъютант

Демиров Леонид
2. Мания крафта
Фантастика:
фэнтези
6.43
рейтинг книги
Адъютант

Зауряд-врач

Дроздов Анатолий Федорович
1. Зауряд-врач
Фантастика:
альтернативная история
8.64
рейтинг книги
Зауряд-врач

Измена. Не прощу

Леманн Анастасия
1. Измены
Любовные романы:
современные любовные романы
4.00
рейтинг книги
Измена. Не прощу

Я еще не князь. Книга XIV

Дрейк Сириус
14. Дорогой барон!
Фантастика:
юмористическое фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Я еще не князь. Книга XIV

Тринадцатый

NikL
1. Видящий смерть
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
6.80
рейтинг книги
Тринадцатый