Пагарэльцы

Макаёнак Андрэй

Рая. Што ясна, што ясна?.. Ты што?

Ухватаў (усміхаецца). Так, я цяпер — старшыня выканкома замест Бурлакова. Праўда, ЧВА.

Рая. Ён яшчэ ўсміхаецца. Федзя! З гэтым не жартуюць, гэта ўлада! Ты ж нездаровы!

Ухватаў. Вот баба бязглуздая, не верыць. Гэта ўжо — факт.

Рая. А… А… Бурлакоў дзе?

Ухватаў. Няма яго. Няма. Знік. Той жа ноччу. I слядоў няма. Так трасанула!

Не адзін ён прапаў.

Рая. I ты пайшоў на яго месца? Ты разумееш, якая гэта пасада. Там і святы цяпер усім не дагодзіць. Усяму народу не дагодзіш. Як ты згадзіўся?

Ухватаў. Яшчэ б не згадзіўся! А што я мог зрабіць? Мяне паклікалі на пасяджэнне… Я ўсю ноч спрэчкі… У мяне душа з целам развіталася, калі ўнеслі прапанову… Я сказаў: «Я не спраўлюся… не сумею…»

Рая. Правільна. А яны?

Ухватаў. «Не ўмееш — навучым». Я кажу: «На такую пасаду я яшчэ не падкаваны». А ён…

Рая. Канечне, не падкаваны. А яны?

Ухватаў. А мне: «Падкуём», кажуць.

Рая. Яны такі падкуюць… Не сумнявайся.

Ухватаў. Такі ўчастак работы я магу праваліць.

Рая. Канечне.

Ухватаў. «Не дапусцім, кажуць, не багі гаршкі лепяць!.. Падбярэш надзейныя кадры…»

Рая. Канечне, гаршкі лепяць не багі. А кадры… Якія кадры? Дзе яны?

Ухватаў. Я і кажу: баюся я. Дапушчу нейкую памылку, і мяне… туды…

Рая. Ну, канечне…

Ухватаў. Тады ўстае гэты… Так глянуў на мяне, што я… і кажа: «Яму, панімаеш, аказваюць давер'е, а ён упіраецца, як ішак, панімаеш. Авансам амністыю просіш? Да?»

Рая. Згаджайся, Федзя, пакуль не позна.

Ухватаў. Я і згадзіўся. Тым больш — часова выконваючым абавязкі.

Рая. Гэта ўжо горш. (Цмокае.) Часовая ўлада — горш.

Ухватаў. Во як мяне трасанула і падкінула!

Рая. Уй, падкідыш ты мой няшчасны, бедны!

Ухватаў. Цяпер мне толькі правільную лінію нашчупаць. (Устае, ходзіць па пакоі.) Правільны арыенцір знайсці… Я — хто? Старшыня вы-ка-наў-чага камітэта. Вы-ка-наў-чага! Во дзе мой корань. Выканаўчы!..

Рая (апусцілася ў знямозе на крэсла). Прынясі мне кісялю.

Ухватаў. Слухаю. (Прыносіць з кухні кубак кісялю.) Якія яшчэ будуць дырэктывы?

Рая (выпівае кісель). Выліжы астаткі, Ухватаў!

Ухватаў. Я, можа, памыю?

Рая. Выліжы і пастаў кубак уверх дном. I табурэт таксама!..

Ухватаў

перавярнуў кубак і ставіць табурэт дагары нагамі.

Ухватаў. Яшчэ што?

Рая. А чаму ты зрабіў усё гэта? I не спытаў. Чаму? Ты б хоць падумаў.

Ухватаў. І не падумаю думаць. Калі трэба, скажуць. Я ўсё перавярну дагары нагамі, я ўсё перавярну!.. Нават цябе.

Рая. Ты што? Ашалеў? Вар'ят! Упаду! (Вызваляецца.)

Ухватаў. Табе можна, а мне падаць нельга. Страшна.

Хведар Паўлавіч заўважае на стуле шарф Наталлі Мікалаеўны. Лаказвае пальцам і не можа прамовіць слова.

Гэта яе?

Рая. Наталлі Мікалаеўны… Я занясу зараз…

Ухватаў. I скажы, што мы з ёй і не былі знаёмыя.

Рая. Не магу я так, Федзя.

Ухватаў. Не зможаш — навучым, не схочаш — прымусім.

Рая (беражна згортвае шарф і накіроўваецца да дзвярэй). Федзя, ты становішся…

У калідоры ляпнулі нечыя дзверы, і па прыступках нехта затупаў.

Ухватаў. Стой! Пачакай, а то яшчэ сволач якая заўважыць і возьме на заметачку твае сувязі з гэтай… (Прачыняе дзверы і праз шчыліну выглядвае ў калідор.)

Рая. Федзя! Не трэба так.

Ухватаў. Іменна так трэба. Толькі так. Цяпер ідзі. Аддай і зараз жа дамоў. (Выпускае жонку ў калідор, а сам сцеражэ.) Рая! Не разглагольствуй! Чуеш ты? Ідзі дамоў!

Рая вяртаецца.

Рая. Мне сорамна. Мне вельмі сорамна.

Ухватаў. Прывыкай.

Рая. Я так спачуваю Наталлі Мікалаеўне…

Ухватаў. Не спачувай, калі не хочаш, каб табе спачувалі. (Злосна зыркнуў на жонку.)

Ухватаў перасоўвае цяжкую шафу, каб закрыць дзверы суседкі. Мог падарвацца. I што прыдало яму столькі сілы?

Ухватаў. I не смей раскупорыць!

Рая. Ты закрыў ход да чэсных людзей.

Ухватаў. Язык, язык прыкусі.

Рая. Ой, не справішся ты з людзьмі…