Пагарэльцы
Шрифт:
Рая. Федзя! З ім гэтак нельга.
Бусько. Ну, брат, і ўюн! Ён табе і гэта, ён табе і «эмку», і катаклізму… Слухай, Хведзька, што такое катаклізма?
Ухватаў. Гэта, разумееш… Калі разбушуецца прырода, дзікая стыхія і ніхто з ёй саўладаць не можа. Бачыў, колькі руін у горадзе? Такое і з чалавекам часам бывае, калі дзікасць прабудзіцца.
Бусько. Бачыў. А ведаеш, і да нас гэтая граза дайшла. Але ў вас нашкодзіла більш. У нас толькі царкву здорава труханула. А так, толькі некаторыя страху нацярпеліся. А некаторыя…
Ухватаў. Пытаеш!.. Такая катастрофа! Стыхія!
Бусько. I пасады, канечне, вакантныя… А? А я ўсе чысткі, брат, усе праверкі прайшоў…
Ухватаў. Ну, дык чым жа ты недавольны?
Бусько. Так што ж мені ў тым балоце і сядзець, у глухамані, аж покі рак не свісне? Мая Горпіна выгнала і сказала: «Шукай другое месца! Не хачу жыць у балоце! Адцвітаць!»
Ухватаў. У якім жа балоце? У наш час! Адцвітаць?
Рая. Занялі пакоі графа і адцвітаць.
Ухватаў. У графскіх пакоях з жонкай у чахарду гуляе і — адцвітаць!
Бусько. А пасада якая? Заготжывёла! Цьфу! Та што ж — мені людзей нельга даверыць? Шо, мой бацька ўсю грамадзянскую вайну прайшоў, каб я — сын яго — ізноў хвасты круціў бугаям? (Проста, але катэгарычна.) Мені трэба ўлада над людзьмі! О так! А не райзаготжывёла! Мені соромно!!!
Ухватаў. Так-так…
Бусько. Хведзька! Ты толькі глянь на мене! Шо я, не магу быць фігурай у другім маштабе? (Дэманструе сябе.) Слухай, будзь другам! Пагавары тут з кім трэба, выцягні мяне з глухамані. Век помніць буду! Га? Хведзька!
Ухватаў. Гм… Выцягні… А якая мне радасць?
Бусько (страсна). Хведзька!.. Ды я… Ды мая Горпіна… Ды мы… Эх, Хведзя, якім я другам буду!!!
Ухватаў (думае). А куды ж цябе?.. Ну, куды?
Бусько. Цяпер жа, кажуць, пустых кабінетаў многа. Самы мамент якую-небудзь свабодную пасаду…
Ухватаў. Ведаючы твае таленты, ну куды ж цябе?
Бусько. Ну… Таку… шо б штат буў! Ну… Намеснік, памочнік… Шо б було кому команду даць! Таку… Культурную пасаду…;
Ухватаў. Эць, якія замашкі! Ых-ых-ых… От куды меціць!.. Абавязкова ў атаманы!
Бусько. Ну поймі, Хведзя! Абрыдла з гэтымі рагулямі, козамі. Ме-е, бе-е, му-у! Цьфу! Па культуры занудзіўся.
Ухватаў. Дык што, можа, цябе дырэктарам тэатра?
Бусько. Гэта што? Я сам буду морду крывіць перад публікай? Дурыкі строіць? Не, брат, ты прыдумай што-небудзь другое. Гор-топ, гор-буд, дор-орс, гор-прод, гор-пром… Што-небудзь галантарэйнае.
Ухватаў. Можа, гор-хап?
Бусько. Ха-ха-ха! Калі ёсць гор-хап, давай гор-хап. Падзелімся! Слухай, Хведзька, ён правільна вынюхаў: тут мая Горпіна два кумпякі капчоныя загарнула. Адзін — табе, а другі — каму-небудзь,
Ухватаў (з пагрозай). Ну-у, гэта ты дарэмна! Гэта… Як гэта называецца?
Бусько. А што я, з пустымі рукамі прыехаў бы?
Ухватаў. Значыць, хабар прывёз?
Бусько. Які ж цэ хабар? Цэ ўзаемная дапамога.
Ухватаў. Так-так… (Звоніць па тэлефоне.) Цэнтральная?.. Дайце, калі ласка, пракурора горада.
Бусько (спалохаўся). Хведзька! Хведар Паўлавіч! Ды ты што? Я… Я чыстасардэчна! Цэ не хабар! Цэ ж смычка сяла і горада! Цэ брацкі саюз рабочага класа і сялянства… Ты хто? Горад! А я хто? Сяло! Трудавое сялянства! Значыць, што? Не хабар, а саюз! Смычка! Узаемадапамога!
Ухватаў (у тэлефон). Пракурор? Здароў, Іван Міхайлавіч! Гэта я, Ухватаў… А-а, дзякую, дзякую за віншаванне!
Рая (з парога кухні). Ухватаў! Не дурэй! Чалавек, можа, к табе ад усяе душы, а ты…
Ухватаў (Раі). Не твая справа. Сядзі на кухні! (У трубку.) Слухай, Іван Міхайлавіч, як там у цябе, яшчэ не закончылі рамонт?.. Вот разгільдзяі!.. Гэта табе, пракурору, цэлы месяц рамантуюць, а прыкінь цяпер, як яны робяць звычайнаму рабочаму ці служачаму… Табе не здаецца, што варта было б памяняць таго-сяго ў гэтай шарашкінай жылканторы? А?.. Думаю… Ну, вядома! Калі што, дык ты падтрымай… Ну, будзь здароў!
Бусько (выцірае з лысіны халодны пот). Пранясло!..
Рая. Слухай, Федзя! Трэба забраць у яго абодва гэтыя кумпякі, а то ўліпіте чалавек… Падсуне каму-небудзь такому…
Ухватаў. Хіба толькі шкадуючы яго.
Рая. Ён жа харошы чалавек. (Толькі хацела прыбраць кумпякі, і раптам на дварэ прасігналіла машына. Рая выцерла рукі і адступілася ад кумпякоў.)
Ухватаў. Ты датумкай, Бусько. Выпадак мяне прывёў да ўлады, выпадак. Такі ж выпадак можа і скавырнуць мяне. О, воля выпадку! А таму мне трэба ўмацавацца. Я павінен акружыць сябе вернымі, падзейнымі кадрамі. Кадрамі, якім я патрэбен пазарэз, больш, чым яны мне. Тады я буду «восседаць» не па волі выпадку, а як на слупах. Узразумеў?
Бусько. Хіба могуць быць больш надзейныя за нас? Каму ты больш трэба, як нам. Хіба я — не слуп? Няма на што абаперціся?
Ухватаў. А не захочаш узвысіцца па-над мною?
Бусько. Каб я з гэтага месца не ўстаў! Я ж вышыні баюся. Я нават на возе не ездзіў ад страху вышыні.
На дварэ сігналіць машына.
Ухватаў (выглянуў у акно). Гаспадыня! Шафёр «эмку» падагнаў.