Рускія народныя казкі
Шрифт:
— I ты добра прыдумала!—кажа старая змяіха.
— А я,— кажа трэцяя,— напушчу на іх сон ды дрымоту, а сама запабягу наперад і зраблюся мяккім дываном з шаўковымі падушкамі. Захочуць браты паляжаць-адпачыць — тут іх і спаліць агнём!
— I ты добра прыдумала! — сказала змяіха.— Ну, а калі вы іх не загубіце, я сама зраблюся вялізнай свіннёй, даганю іх і ўсіх трох праглыну.
Падслухаў Іван — сялянскі сын іхнюю гаворку і вярнуўся да братоў.
— Ну што, знайшоў ты сваю папругу? — пытаюцца браты.
—
— I варта было час на гэта траціць!
— Варта, браткі!
Пасля гэтага сабраліся браты і паехалі дадому.
Едуць яны палямі, едуць лугамі. А дзень такі гарачы, такі спякотны. Піць хочацца — ратунку няма! Глядзяць браты — стаіць студня, у студні сярэбраны карэц плавае. Кажуць яны Івану:
— Давай, браце, прыпынімся, халоднай вадзіцы пап'ем і коней напоім!
— Невядома, якая ў гэтай студні вада,— адказвае Іван.— Можа, гнілая ды брудная.
Саскочыў ён з каня і давай мячом сячы-крышыць гэтую студню. Завыла студня, зараўла немым голасам. Тут апусціўся туман, спёка спала—і піць не хочацца.
— Вось бачыце, браткі, якая вада ў студні была,— кажа Іван.
Паехалі яны далей.
Доўга ехалі ці не — убачылі яблыньку. Вісяць на ёй яблыкі вялікія ды румяныя.
Саскочылі браты з коней, хацелі былі яблычкі рваць. А Іван забег наперад і давай яблыню мячом пад самы корань сячы. Завыла яблыня, закрычала...
— Бачыце, браткі, што гэта за яблыня? Нясмачныя на ёй яблычкі!
Селі браты на коней і паехалі далей.
Ехалі яны, ехалі і вельмі стаміліся. Глядзяць — разасланы на полі дыван узорысты, мяккі, а на ім падушкі пуховыя.
— Паляжым на гэтым дыване, адпачнем, падрэмлем з гадзінку! — кажуць браты.
— Не, браткі, не мякка будзе на гэтым дыване ляжаць! — адказвае ім Іван.
Раззлаваліся на яго браты:
— Што ты за ўказчык нам: тое няможна, гэта няможна!
Іван у адказ ні слоўца не вымавіў. Зняў ён сваю папругу, на дыван кінуў. Шуганула папруга полымем і згарэла.
— Вось і з вамі тое ж самае было б! — кажа Іван братам.
Падышоў ён да дывана і давай мячом дыван ды падушкі на шматкі сячы. Пасек, параскідаў у бакі і кажа:
— Дарэмна вы, браткі, бурчалі на мяне! Бо і студня, і яблыня, і дыван — усё гэта цуда-юдавы жонкі былі. Хацелі яны нас загубіць, ды не ўдалося ім гэта: самі ўсе загінулі!
Паехалі браты далей.
Многа ці мала праехалі — раптам неба пацямнела, вецер завыў, зямля загула: бяжыць за імі вялізная свіння. Разявіла зяпу да вушэй — хоча Івана з братамі праглынуць. Тут малойцы — не дурныя ж! — дасталі са сваіх торбаў дарожных па пуду солі і кінулі свінні ў зяпу.
Зарадавалася свіння — думала, што Івана — сялянскага сына з братамі схапіла. Спынілася і пачала жаваць соль. А як рассмакавала — зноў рынулася наўздагон.
Бяжыць, шчацінне натапырыла, зубамі ляскае. Вось-вось дагоніць...
Тут
Падбегла свіння, спынілася — не ведае, каго спачатку даганяць.
Пакуль яна думала ды ў розныя бакі лычам круціла, Іван падскочыў, падняў яе ды з усяго размаху аб зямлю бразнуў. Рассыпалася свіння на пыл, а вецер гой пыл падхапіў і на ўсе бакі развеяў.
З таго часу ўсе цуды-юды ды змеі ў тым краі звяліся — без страху людзі жыць пачалі.
А Іван — сялянскі сын з братамі вярнуўся дадому, да бацькі, да маці. I пачалі яны жыць ды пажываць, поле араць ды пшаніцай засяваць.
Даўным-даўно ў аднаго цара было тры сыны. Вось, калі сыны ў гады ўвайшлі, цар сабраў іх і кажа:
— Сынкі мае любыя, пакуль я яшчэ не стары, хацелася б мне вас пажаніць і паглядзець на вашых дзетак, на маіх унукаў.
Сыны бацьку адказваюць:
— Дык што ж, бацюхна, блаславі. З кім табе хацелася б нас ажаніць?
— Вось што, сынкі, бярыце па страле, выходзьце ў чыстае поле і страляйце: куды стрэлы ўпадуць, там і доля ваша, лёс ваш.
Сыны пакланіліся бацьку, узялі па страле, выйшлі ў чыстае поле, напялі лукі і стрэлілі. У старэйшага сына страла ўпала на баярскі двор, падняла стралу баярская дачка. У сярэдняга сына ўпала страла на шырокі купецкі двор, падняла яе купецкая дачка.
А ў малодшага сына, Івана-царэвіча, страла паднялася і паляцела, сам не ведае куды. Вось ён ішоў, ішоў, дайшоў да балота, бачыць — сядзіць жаба, падхапіла яго стралу. Іван-царэвіч кажа ёй:
— Жаба, жаба, аддай маю стралу.
А жаба яму адказвае:
— Вазьмі мяне замуж!
— Што ты, як гэта я вазьму сабе за жонку жабу?
— Бяры, відаць, лёс твой такі, доля твая такая.
Зажурыўся Іван-царэвіч. Ды нічога не зробіш, узяў
жабу, прынёс дадому. Цар згуляў тры вяселлі: старэйшага сына ажаніў з баярскай дачкою, сярэдняга — з купецкай, а няшчаснага Івана-царэвіча — з жабай.
Вось цар паклікаў сыноў:
— Хачу паглядзець, каторая з вашых жонак найлепшая рукадзельніца. Няхай пашыюць мне да заўтра па кашулі.
Сыны пакланіліся бацьку і пайшлі.
Іван-царэвіч прыйшоў дадому, сеў і галаву звесіў. Жаба па падлозе скача, пытаецца ў яго:
— Чаго, Іван-царэвіч, замаркоціўся? Ці, можа, гора якое?
— Бацюхна загадаў табе да заўтра кашулю яму пашыць.
Жаба адказвае:
— Не тужы, Іван-царэвіч, лепей кладзіся спаць, раніца за вечар мудрэйшая.
Іван-царэвіч лёг спаць, а жаба скокнула на ганак, скінула з сябе жабіную скуру і зрабілася Васілісай Прамудрай, такой красуняй, што і ў казцы не раскажаш.