Тры таварышы
Шрифт:
— Пра што ты думаеш? — спытаў я, цалуючы яе валасы.
— Пра адно толькі, пра што я яшчэ магу думаць — пра жыцце і смерць. Калі я потым сумую і больш нічога не разумею, я кажу сабе, што лепш памерці, пакуль яшчэ хочацца жыць, чым тады, калі хочацца памерці. Як ты думаеш?
— Я не ведаю.
— І ўсё ж. — Яна прыхіліла галаву да майго пляча. — Калі хочацца жыць, то ёсць нешта, што любіш. Цяжэй, але і лягчэй. Вось паслухай, няхай мне наканавана смерць, але я ўдзячная, што ў мяне ёсць ты. Я ж магла быць адзінокай і няшчаснай. Тады б захацелася
Яна паглядзела на мяне.
— Пат, — сказаў я, — ёсць яшчэ і трэці варыянт: перастане дзьмуць фен, справа палепшыцца і мы паедзем.
Яна ўсё яшчэ дапытліва глядзела на мяне.
— Я баюся за цябе, Робі. Табе будзе цяжэй, чым мне.
— Давай пра гэта больш не гаварыць, — сказаў я.
— Я сказала гэта толькі, каб ты не думаў, што я сумую, — адказала яна.
— Я і не думаю, што ты сумуеш, — сказаў я.
Яна паклала мне руку на локаць.
— Знайдзі зноў цыганскі аркестр.
— Ты хочаш паслухаць?
— Хачу, каханы.
Я зноў уключыў прыёмнік, і спачатку ціха, а потым усё гучней і паўней у пакоі загучалі скрыпкі і жалейкі і прыглушаныя арпеджыа цымбалаў.
— Цудоўна, — сказала Пат. — Як вецер. Вецер, які нясе цябе.
Гэта быў вячэрні канцэрт з рэстарана ў адным парку Будапешта. Праз гукі музыкі часам даносіліся галасы кліентаў за стойкамі, час ад часу чуўся звонкі вясёлы ўскрык. Можна было ўявіць сабе, што робіцца там, на востраве Маргіт: каштаны пусцілі ўжо першую лістоту, і яна цьмяна мігціць пад месячным святлом і гайдаецца, быццам ад павеваў музыкі скрыпак. Магчыма, там ужо быў цёплы вечар, і людзі сядзяць на вольным паверты, а перад імі стаяць куфлі з жоўтым венгерскім віном, афіцыянты бегаюць у белых куртках пад музыку цыганскіх скрыпак. А потым яны пойдуць праз зялёнае змярканне, змораныя, дадому. А тут ляжыць Пат і ўсміхаецца, і яна ніколі не выйдзе з гэтага пакоя, ніколі не ўстане з гэтага ложка.
…Потым усё адбылося раптам хутка. Жывая плоць каханага твару стала раставаць. Вытыркнуліся скулы, на скронях праступілі косці. Рукі былі тонкія, як у дзіцяці, скабы тырчалі пад скурай. Ліхаманка ўсё часцей біла худое цела. Сястра прынесла кіслародныя балоны, лекар прыходзіў праз кожную гадзіну.
Аднойчы паполудні тэмпература невытлумачальна хутка ўпала. Пат прыйшла ў сябе і доўга глядзела на мяне.
— Дай мне люстэрка, — прашаптала яна.
— Навошта табе люстэрка? — сказаў я. — Адпачывай, Пат. Мне здаецца, што ты ўжо выкараскалася. У цябе няма тэмпературы.
— Не, — прашаптала яна сваім надламаным, перагарэлым голасам. — Дай мне люстэрка.
Я абышоў вакол ложка, узяў люстэрка і ўпусціў яго на падлогу. Яно разбілася.
— Прабач, — сказаў я. — Такая недарэчнасць. Проста выпала ў мяне з рук і разбілася адразу на тысячу асколкаў.
— У мяне ў кішэні ёсць яшчэ адно, Робі.
Гэта было маленькае люстэрка
— Табе трэба ехаць, каханы, — прашаптала яна.
— Чаму? Ці ты мяне больш не любіш?
— Табе больш нельга бачыць мяне. Гэта ўжо не я.
Я забраў у яе люстэрка.
— Гэтыя металёвыя штукі нікуды нягодныя, Пат. Ты толькі зірні, як я ў ім выглядаю. Бледны і худы. А я ж загарэлы і дужы. Гэта штуковіна ўся ў зморшчынах.
— У цябе павінен застацца іншы ўспамін пра мяне, — прашаптала яна. — Едзь, каханы. Я ўжо сама спраўлюся.
Я пачаў супакойваць яе. Яна зноў запатрабавала люстэрка і сумачку. Потым пачала пудрыцца, бледны схуднелы твар, патрэсканыя вусны, цяжкія цёмныя ўпадзіны пад вачыма.
— Толькі крыху, каханы, — сказала яна, спрабуючы ўсміхнуцца. — Ты не павінен бачыць мяне непрыгожай.
— Можаш рабіць, што хочаш, — сказаў я. — Ты ніколі не будзеш непрыгожай. Для мяне ты самая прыгожая жанчына з усіх, каго я бачыў.
Я забраў люстэрка і пудраніцу і асцярожна паклаў ёй свае далоні пад галаву. Неўзабаве яна неспакойна заварушылася.
— Што з табой, Пат? — спытаў я.
— Вельмі гучна цікае, — прашаптала яна.
— Што? Гадзіннік?
— Так грыміць…
Я зняў з рукі гадзіннік.
Яна са страхам сачыла за секунднай стрэлкай.
— Выкінь яго…
Я кінуў гадзіннік у сцяну.
— Вось цяпер ён больш не цікае. Цяпер час спыніўся. Мы разарвалі яго напалам. Цяпер мы толькі ўдваіх, толькі мы, ты і я, і нічога больш.
Яна зірнула на мяне. Яе вочы былі вельмі вялікія.
— Каханы… — прашаптала яна.
Я не мог вытрываць яе погляду. Ён ішоў аднекуль здалёку, пранізваў мяне і дзесьці знікаў.
— Мой дарагі сябра, — мармытаў я, — мой каханы, мужны стары сябра…
…Яна памерла ў апошнюю гадзіну ночы, перад самай раніцай. Яна памірала цяжка і пакутліва, і ніхто не мог ёй дапамагчы. Яна моцна трымала маю руку, але ўжо не ўсведамляла, што я каля яе. Нехта ў нейкі час сказаў:
— Яна памерла…
— Не, — не пагадзіўся я. — Яна не памерла. Яна яшчэ моцна трымае маю руку.
Святло. Невыносна зыркае святло. Людзі. Лекар. Я паволі расшчапіў пальцы. Рука Пат упала. Кроў. Скажоны ўдушшам твар. Спакутаваныя застылыя вочы. Карычневыя шаўкавістыя валасы.
— Пат, — сказаў я. — Пат.
І ўпершыню яна не адказала мне.
— Хачу пабыць адзін, — сказаў я.
— Можа, спачатку… — спытаў нехта.
— Не, — сказаў я. — Выйдзіце. Не чапайце.
Я змыў з яе кроў. Я здранцвеў. Я расчасаў ёй валасы. Яна астыла. Я паклаў яе на свой ложак і накрыў коўдрамі. Я сядзеў каля яе і не мог думаць. Я сядзеў на крэсле і ўзіраўся ў яе. Увайшоў сабака і сеў каля мяне. Я бачыў, як мяняўся яе твар. Я не мог нічога зрабіць, як толькі безнадзейна сядзець і глядзець на яе. Потым наступіў ранак. Яе ўжо не было.