Тры таварышы

Ремарк Эрих Мария

— Калі б вы не былі хворы, я выкінуў бы вас у акно, — сказаў я.

— Хворы? Хворы? — як папугай, запаўтараў ён. — Я здаровы, амаль здаровы! Вось чаму я і прыйшоў! Цудоўны выпадак нечаканага зажыўлення. Ці не анекдот?

— Радуйцеся, — сказаў я. — Варта вам толькі выбрацца адсюль, як вы таксама забудзецеся пра ўсе вашы нягоды.

— Вось як, — адказаў ён. — Вы так думаеце? Якая ж у вас разумная галоўка, вы — прагматык. Няхай бог беражэ вашу сыценькую душу!

Ён пайшоў, хістаючыся, але вярнуўся.

— Хадзем,

пабудзем разам, вып'ем. Я заплачу. Не магу быць адзін.

— Няма часу, — сказаў я. — Пашукайце сабе іншага.

Я падняўся да Пат. Яна ляжала, цяжка дыхаючы, падклаўшы пад плечы падушкі.

— Ты не хочаш пакатацца на лыжах? — спытала яна.

— Снег дрэнны. Паўсюды тае.

— Дык, можа, пагуляеш з Антоніа ў шахматы?

— Не, — сказаў я. — Хачу пабыць тут, з табой.

— Бедны Робі! — Яна паспрабавала варухнуць рукой. — Прынясі хоць выпіць сабе.

— Гэта я магу.

Я пайшоў у свой пакой і прынёс каньяку і чарку.

— Крыху вып'еш? Табе можна, ты ж ведаеш.

Яна зрабіла маленькі глыток, неўзабаве — яшчэ адзін. Потым яна аддала чарку мне. Я даліў яе і выпіў.

— Табе нельга піць з адной чаркі са мной, — сказала Пат.

— Вось яшчэ! — Я наліў яшчэ адну і кульнуў яе.

— Не рабі так, Робі. І табе нельга больш цалаваць мяне. Табе нельга быць са мной. Ты не павінен захварэць.

— Я буду цалаваць цябе, і мне ўсё — абы-што, — адказаў я.

— Не, табе нельга. Табе нельга таксама больш спаць у маёй пасцелі.

— Добра, тады ты спі ў маёй.

— Кінь гэта, Робі. Табе трэба доўга жыць яшчэ. Я хачу, каб ты быў здаровы, каб у цябе была жонка і дзеці.

Нейкі час яна ляжала ціха.

— Мне хацелася б мець ад цябе дзіця, Робі, — сказала яна і прыхілілася тварам да майго пляча. — Раней мне гэтага ніколі не хацелася. Не магла сабе нават уявіць. А цяпер я часта думаю пра гэта. Добра было б, каб ад мяне штосьці засталося. Тады дзіця часам пазірала б на цябе і ты прыпамінаў бы мяне. Тады я зноў была б з табой.

— У нас яшчэ будзе дзіця, — сказаў я. — Калі ты паправішся. Мне хочацца мець з табой дзіця, Пат. Але няхай гэта будзе дзяўчынка, мы назавём яе Пат.

Яна ўзяла ў мяне з рукі чарку і зрабіла глыток.

— Магчыма, так лепей, што ў нас няма дзяцей, каханы. Не трэба цябе абцяжарваць. Ты павінен забыць мяне. А калі ты будзеш думаць пра мяне, няхай табе думаецца, як нам было добра, — і больш нічога. Мы ўжо ніколі не зразумеем, што ўсё мінулася. І не журыся.

— Мне робіцца журботна, калі ты так гаворыш.

Яна нейкі час глядзела на мяне.

— Калі вось так ляжыш, то прыходзяць розныя думкі. І шмат што здаецца дзіўным, на што раней не звяртаў увагі. Ведаеш, што я цяпер не магу зразумець? Што з дваіх закаханых, такіх, як мы, адзін можа памерці.

— Супакойся, —

сказаў я. — Адзін заўсёды памірае першы, заўсёды ў жыцці. Але да гэтага мы яшчэ не дажылі.

— Няхай бы людзі паміралі толькі ў адзіноце. Ці тады, калі адзін аднаго ненавідзіць. Але не тады, калі любяць…

Я прымусіў сябе ўсміхнуцца.

— Сапраўды, Пат, — сказаў я і ўзяў яе гарачыя рукі ў свае. — Калі б мы з табой стваралі свет, ён выглядаў бы куды лепш.

— Так, каханы. Мы такога не дапусцілі б. Калі б толькі ведалі, што за ўсім гэтым. Ты верыш, што і там нешта ёсць, потым?

— Веру, — адказаў я. — Жыццё наладжана так дрэнна, што не можа канчацца проста так.

— Што ж, пераканаўча. Але няўжо ты лічыш, што гэта таксама кепска? — Яна паказала на букет жоўтых ружаў каля свайго ложка.

— У тым і справа, — адказаў я. — Дэталі — цудоўныя, а ўсё цэлае не мае сэнсу. Як быццам усё стваралася некім, каму, гледзячы на цудоўную разнастайнасць жыцця, нічога іншага не прыйшло ў галаву, як знішчыць зноў.

— І зноў стварыць, — сказала Пат.

— І тут я не бачу сэнсу, — адказаў я. — Ад гэтага і па сённяшні дзень жыццё не палепшылася.

— Не скажы, каханы, — сказала Пат. — Што датычыць нас, то зроблена вельмі добра. Лепш не бывае. Толькі нядоўга, занадта нядоўга.

Праз некалькі дзён у мяне закалола ў грудзях, і я пачаў кашляць. Галоўны лекар пачуў кашаль, ідучы па калідоры, і зазірнуў у мой пакой.

— Зайдзіце да мяне ў кабінет.

— Нічога страшнага, — сказаў я.

— Усё роўна, — адказаў ён. — Кашляючы, вам нельга сядзець у фройляйн Хольман. Хадзем зараз са мной.

У яго кабінеце я з нейкім асаблівым задавальненнем здымаў з сябе сарочку. Тут, наверсе, здароўе здавалася нейкай незаконнай прывілеяй. Сам сябе чалавек адчуваў жулікам ці дэзерцірам.

Галоўны лекар глянуў на мяне.

— Здаецца, вы яшчэ і рады, — сказаў ён, моршчачы лоб. Потым ён мяне старанна абследаваў. Я разглядаў бліскучыя прадметы на сценах, дыхаў глыбока і паволі, хутка і коратка — так, як ён патрабаваў. Пры гэтым я зноў адчуў паколванне і быў задаволены, што нечым набліжаўся да Пат.

— Прастуда, — сказаў лекар. — Ляжце на дзень-два ў пасцель ці ў крайнім выпадку не выходзьце са свайго пакоя. Да фройляйн Хольман заходзіць забараняецца. Не з-за вас… з-за фройляйн Хольман.

— Можна размаўляць з ёй праз дзверы? — спытаў я. — Альбо праз балкон?

— Праз балкон можна, але толькі некалькі хвілін. І праз дзверы таксама, калі будзеце як след паласкаць горла. Акрамя прастуды ў вас яшчэ катар палільшчыка.

— А лёгкія? — Чамусьці я спадзяваўся, што хоць нейкая дробязь у іх будзе не ў парадку. Тады мне было б не так няёмка перад Пат.