Чтение онлайн

на главную

Жанры

Шрифт:

– Кхин некъ ца хилча, хIун дан деза?

– Нохчашна а ца буьсу, латар бен, кхин некъ. Оцу халкъах ах сов божарий хIаллакьхилла. Цуьнан уггар дикачух ах мохк дIабаьккхина вай. Доцца аьлча, тIамал хьалхалерчу шайн йукъараллин дIахIоттамна тIе йухаберза а, хIетахьлера бахаман хьелаш кхолла а йа аьтто а, йа ницкъ а бац церан. Йукъараллин дIахIоттам бохийна, мохк дIабаьккхина. Керла хьелаш, вайн урхалла, низам тIеэца ницкъ а, кхетам а бац. Гой хьуна, Михаил Тариэлович, нохчаша а лоьху кIелхьарбовла некъ. Мичахь бу иза? Йа вайн Iедалца машар бина совцар, йа, дуьхьало

йеш, летта балар, йа, Кубанера ламанхой санна, Турце дIакхалхар – и кхо некъ бу царна хьалха.

Лорис-Меликовс ойла йира, хьажа тIе нана-пIелган гола а хьоькхуш.

– Цара муьлха некъ къастор бу аьлла, хета хьуна? – хаьттира цо эххар а.

– Нагахь правительство хьан план кхочушйан йолахь, – шолгIa некъ. Ткъа иза даррехь тIом бу.

– Ахь хIун хьехар ло?

– Уьш шайн лаамехь Турце кхалхийта гIорта деза.

– Ахь баккъал а боху? – цецвелира Лорис-Меликов. – Айхьа дуьйцучух хьо-хьуо а ца теша-кх, инарла!

– ХIунда ца теша?

Кундухов зуьйш, хаттаре цунна тIевогIавелира Лорис-Меликов.

– ХIета, стенах догйовха ву хьо?

– Дуьненахь а зиэбеллачу цхьана некъах. Нохчийчохь цIейаххана лоруш волу масех стаг ахчанах иэца. Цаьрга нахана йукъа туркойн султанан цIарах прокламацеш йаржайайта. Уьш шортта ма йу вайгахь. Тифлисехь нохчийн цIарах зорба тохийта уьш. Вай иэцначу наха, кхузахь хиндолчу дахарх догдоккхуш, нахана Турце кхалхар хаздеш, эладита даржор ду.

– Шеконехь гIуллакх ду иза, – чам байра Лорис-Меликовн. – Оцу аьшпех а Iехабелла, вайн хьомсара нохчий Турце кхалха реза хир бу бохучух тешац со.

– Жимачу ГIебарта кхелхар бу, моьтту хьуна?

– Цига кхалхо дукха атта хир ду. ГIебарта уллехь ма йу церан даймахкана.

– Ахь цхьа хIума тидаме ца оьцу, Михаил Тариэлович – и Турци бусалба пачхьалкх хилар. Дин политикин корта бу массо а пачхьалкхехь. Вайна къайле ма йац, Закавказера керста халкъаш шайн лаамехь Россех схьакхетийтинарг а, Балканерчу халкъийн ойла вайгахьа йоккхург а дин хилар. Закавказехь Эрмалойн область кхоьллича, бусалба Иранерий, Турцерий ведда маситта эзар эрмало веара цига. Россин, Турцин тIом масазза хуьлу, Балканера итт эзарнаш болгараш, сербаш кхелха Россе. Иза бусалба пачхьалкх йолу дела кхелха Малхбузера ламанхой Турце. Герзан ницкъ ца тоьллачохь ахчано гIуллакх до. Со тешна ву, вайн правительство гуш йукъа а ца гIерташ, нохчий Турце кхалхалург хиларх.

– Ахь-м со а тешош лаьтта! Ткъа хьан лоцур ду и гIуллакх шена тIе? И дерриг вовшахтоха а, чекхдаккха а шатайпа стаг ма оьшу. Правительство а, нохчий а тешаш.

– Ахь боху стаг хьуна хьалха ву. Оьрсийн эскарийн инарла велахь а, нохчий чIогIа теша сох.

– Нохчашна йукъахь хьан сий дуйла, хаьа суна. Амма хала а, дукха хан йезаш а, шекончохь а гIуллакх ду-кх хьуна дагадеанарг. Тхоьгара хIун оьшур дара хьуна?

– Масех стаг иэца, цкъачунна итт эзар сом ахча а, Тифлисехь кечйайтий, нохчий Турце дIабоьхуш, цигахь царна даладолуьйтур ду бохуш, султанан цIарах прокламацеш а, правительствос шайн лаамехь Турце кхелхачу нохчашна гIo дан тIелацам а, и гIуллакх вовшахтохархо правительство хилар а, долор соьгара схьадаьлла хилар йоккхачу къайлехь латтор а.

Мекхийн йуьхьигаш хьийзош, жимма ойла йира Лорис-Меликовс.

– Кхузахь-м хьан кхиам хуьлуьйтур вай. Ткъа туркойн правительство реза хир йуй-те нохчий тIелаца? Кубанера дIабаханчу ламанхоша сийсош йу Турци. Уьш дIатарбан а ницкъ боцуш, гатйелла хьийза султанан правительство. Ткъа кхелхарш хIинца а йуккъе а ца бевлла. ДIакхаьчнарш мича хьолехь бу? Йерзинчу стигала кIел, цамгарший, мацаллой хьоькхуш. Бухарчу бахархойх леташ, талораш деш, дахарехьа къуьйсуш. Цаьргара хьал ца хууш хир ма бац нохчий.

– Цигара гIуллакхаш нисдан, Константинополе гIyp ву со, – сихха жоп делира Кундуховс. – Сан йаккхий зIенаш ма йу султанан гуонаца. Кхиаме догдоху ас.

«Ванах, оцу нохчийн ма чIогIа бала кхаьчна-кх хьан, – даг чу иккхира Лорис-Меликовн. – ХIун ду-те ахь дагалаьцнарг, дан мукъана а?»

Эххар а хаттаза ца Iевелира иза.

– Нагахь, къайлаха дацахь, цхьана хаттарна жоп лохьа, – долийра цо, Кундуховс ма-дарра дуьйцур доцийла хуъушехь. – И бала хьайн коча эца хIунда гIерта хьо?

– Суна хIун пайда хуьлу бохург ду-кх иза? – велавелира Кундухов, командующин бIаьра а вогIавелла. – Цхьа а тайпа! Нагахь сан дагахь дерг соьга кхочушдалахь, гIаттамна кечло нохчий керлачу бохамах, йа, нийсса аьлча, хIаллакьхиларх, ткъа правительство цаьрца керлачу тIамах кIелхьарйоккху ас.

«ЦIога а гуш, аьшпаш бутту ахь, цхьогал, – дагахь велавелира Лорис-Меликов. – КIус бен ца гуш, хьулваллалц нохчийн цIийлахь ву хьо. ХIинца, цIеххьана царах хьуна къахетта аьлча, мила тешар вара?»

– ХIета, хьайна хIумма а ца доьху-кх ахь?

– Сан сайн дуьхьа хIумма а дац, вайн йукъарчу гIуллакхан дуьхьа ду. Нагахь, нохчийн уггар къармазечу декъана коьрте а хIоьттина, сайн доьзалца цхьаьна со Турце вахча, правительствона доккха гIуллакх дац иза? Цундела правительстве дехар хир ду сан цига дIаваха сайна пурба далар а, сан мохк дIаэцар а.

«ХIуъу йелахь а, цхьа къайлаха Iалашо йу хIокхуьнан. Кху махкара дIавала воллу. Амма – хIунда? Хьо вагахьара жоьжахатин цIергахь, и хьере нохчий сан кочара бевлчхьана. Турце кхелхинчу ах миллион ламанхочунна тIаьххье цхьа хIири вахарх, тхан хIун галдолу».

– Дукха дуй хьан латта? – хаьттира Лорис-Меликовс, шена и дерриг а дика хуъушехь.

– Ши эзар бархI бIе десятин. ТIулгах доьттина цIа а, гIишлош а.

– Мел мах боьхур бу ахь хьайн именех?

– Лаххара а, шовзткъе пхи эзар сом.

«Нах Iовдал белахьара, ма хьекъале стаг вара-кх хьо. Пхийтта эзар соьмал лакхара бац-кх цуьнан мах».

– ТIаьххьара а, кхин цхьа дехар а дара сан, – бехкалвахана, командующига хьаьжира Кундухов. – Нагахь резаберш нислахь, соьца дIакхалха хIирашна бакъо йалар.

– Мел хир бу ишттанаш?

– Биъ-пхи эзар доьзал.

«Дела, эххар а сан доIанна жоп дели-кх ахь! Нагахь хIокху стага дагалаьцнарг кхиамца чекхдалахь, xIapa сан область уггар хьеречу талорхойх цIанло!»

– Дика ду, Муса Алхазович. Хьан идея ас сихха дIакхетор йу Цуьнан

Поделиться:
Популярные книги

Гарем вне закона 18+

Тесленок Кирилл Геннадьевич
1. Гарем вне закона
Фантастика:
фэнтези
юмористическая фантастика
6.73
рейтинг книги
Гарем вне закона 18+

Разведчик. Заброшенный в 43-й

Корчевский Юрий Григорьевич
Героическая фантастика
Фантастика:
боевая фантастика
попаданцы
альтернативная история
5.93
рейтинг книги
Разведчик. Заброшенный в 43-й

Академия

Кондакова Анна
2. Клан Волка
Фантастика:
боевая фантастика
5.40
рейтинг книги
Академия

Проклятый Лекарь IV

Скабер Артемий
4. Каратель
Фантастика:
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Проклятый Лекарь IV

Третий. Том 3

INDIGO
Вселенная EVE Online
Фантастика:
боевая фантастика
космическая фантастика
попаданцы
5.00
рейтинг книги
Третий. Том 3

СД. Том 17

Клеванский Кирилл Сергеевич
17. Сердце дракона
Фантастика:
боевая фантастика
6.70
рейтинг книги
СД. Том 17

Чемпион

Демиров Леонид
3. Мания крафта
Фантастика:
фэнтези
рпг
5.38
рейтинг книги
Чемпион

Краш-тест для майора

Рам Янка
3. Серьёзные мальчики в форме
Любовные романы:
современные любовные романы
эро литература
6.25
рейтинг книги
Краш-тест для майора

На границе империй. Том 7. Часть 3

INDIGO
9. Фортуна дама переменчивая
Фантастика:
космическая фантастика
попаданцы
5.40
рейтинг книги
На границе империй. Том 7. Часть 3

Случайная жена для лорда Дракона

Волконская Оксана
Фантастика:
юмористическая фантастика
попаданцы
5.00
рейтинг книги
Случайная жена для лорда Дракона

Не грози Дубровскому! Том II

Панарин Антон
2. РОС: Не грози Дубровскому!
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Не грози Дубровскому! Том II

Барон устанавливает правила

Ренгач Евгений
6. Закон сильного
Старинная литература:
прочая старинная литература
5.00
рейтинг книги
Барон устанавливает правила

Возвращение

Кораблев Родион
5. Другая сторона
Фантастика:
боевая фантастика
6.23
рейтинг книги
Возвращение

Кодекс Охотника. Книга XXV

Винокуров Юрий
25. Кодекс Охотника
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
6.25
рейтинг книги
Кодекс Охотника. Книга XXV