Йеха буьйсанаш
Шрифт:
– Ва Iалайкум салам, марша вогIийла хьо а, – чевно чолакхдина куьг схьакховдийра Васала.
– Муха Iаш йу Мархет, гIоли йуй жимма а?
Iocac догдохийна волчу тIе а гIелвеллачу Васала доккха садаьккхира.
– Ва Дела аьлла гучуйолуш гIоли ма йац цунна-м, Iела. Хьо ирзо аьхна велин?
– Ца ваьлла. Кхана делкъале вер ву.
– Иза-м цхьана дийнахь аххал бен ма дацара, хьо ма хьевели?
– Балла боллучу шина старца ахалац.
– Хьенан сту боьжна ахь хьайчуьнца?
– Чориниг.
– Цхьа сту мукъана а белхьара, цхьаьнца декъа гIyp вара со а. ХIинца дан хIумма
КетIахь Iуьллучу гула тIе а хиъна, луьлла томкех йуза волавелира Васал.
– ГIел ма лохьа, Васал, цхьа Дала дайттинарг дийр ду вай, – цуьнан догъоьцуш, белша тIе куьг туьйхира Iелас. – Иза-м вайн дан гIо долуш гIуллакх дара. Мархет толахьара цкъа.
Васал арахь а витина, чувахара Iела. Боданечу цIа чохь цхьана сонехь, тIехула мекха текхийча санна, эттIа, маьI-маьIIехула тIаргIа арасийсинчу йургIанна кIел меттах ца хьовш аркъал Iуьллура Мархет. Мацах цкъа куьце хилла цуьнан горга йуьхь, хIинца, чохь са доцуш санна, можа, массо даьIахк тIе а йаьлла гора. Йуххехь хи чу боьллина иттех кхор чохь кхийра кад лаьттара.
– Мархет, хьуна гIоли ца хуьлу? – хаьттира Iелас, улло охьа а лахвелла.
Мархета шен йуьхь Iелегахьа йерзийра.
– Iела, хьо ву иза? Иштта дIа Iуьллуш ма йу со-м. Йелла дIа а ца йолу, тойелла хьала а ца гIотту, – сихдинна са а доьIуш, йистхилира цомгашниг. – Массарна бала а бина, гуьйриг санна, Iуьллу-кх. Хьо ма хьевели чу ца вогIуш?
– Деллахь, Мархет, и ирзунан кIайдарг аха гIерташ, кху шина-кхаа дийнахь хьуна тIехIоттарна ледарло ма хили сан.
– Иза-м хIумма а дацара, Iела, ас бехк ца буьллу. Веанчо дан гIo дац. Ас-м, цхьа сингаттам хилла виси-те аьлла, сагатделла хоьттура. Айза а, бераш а хIун деш ду, могаш буй хIорш?
– Дала дика кхобу. Уьш а бу-кх соьца оцу дукъа хьийзаш.
– ХIун дийр ду ткъа, Дала аьтто бойла шун. Тхан кха-м кхушара а денза дуьсуш доллу. Со йоцчу новккъа йу, хIокху берийн да а, вайна ма-хаъара, ах стаг… Тхайн-м ойла ца йора ас, берех дог лозу.
Iелина гира цомгашчун хьех чуэгна кхоьлина бIаьргаш хих бузуш. БIаьргийн кедаш дуьзна, уьш йакъайеллачу беснеш тIехула меллаша охьахьаьлхира. Даим а ненан гIевлангахь Iен йоккхахйолу кхойтта шо хенара Хьоза цунна йуххегIоьртира.
ХIетталц кетар кIел вижина Iийна жима кIант, кIез-кIезиг волуш оцу бухара схьа а ваьлла, Iелина тIе а веана, цуьнан коьртара схьабаьккхина куй шен коьртах буста хIоьттира. Цхьаъ ца лайна дерзина гай дистина, озачу кIантана тIехь йоккха хеталора хIуъу а. Васалан важа диъ бер, ловза дахана, цIахь дацара.
– Шун кха а дуьтур дац вай, стохка санна, – элира Iелас, церан мискачу хIусаме бIаьрг а тоьхна. – ДIадахана шо хала дара массарна а. Нах шайн кхаш аьхна бевлча, шун гIайгIа бийр бу вай.
Iелин месала куй бехха ловзийначул тIаьхьа, иза болчун коьрта а тиллина, йишина гуонах хьаьвзира кIант.
– Йиши, со мацвелла…
Хьозас, кхин йист ца хуьлуш, терхи тIе а йахана, цигахь лаьттачу дечган саьхьара эцна, буйнахь кIеззиг ахьар делира вешина. Шен ахьар буйна а къевлина, вахана, кетара кIел когаш а боьхкина, тIе меттан буьхьиг Iуьттуш, ахьар дууш, дIатийра кIант.
– Мархет, хIума йаалой хьоь? – хаьттира кхин ша хIун эр ца хууш Iачу Iелас.
– ХIума а кхоллу ас-м. Тахана цхьажимма кхорех церг йитти.
– Хьайна йезачун ахь цIе тоьхча, мичча девлла а, йохьур ма йара оха.
– Баркалла, Iела. ХIумма а ца оьшу суна. Хьоза, берех хIун хилла хьажахьа, арайалий.
– Уьш-м цхьаннахьа гIур бацара, нана. ХIинца цIа боьрзу хан хилла церан.
– Хьайга бохург дехьа. Жимма арайалахьа, – йоI арайаьлча, доккха са а даьккхина, шен дегIан ницкъ а гулбина, Iелега йистхилира Мархет. – Iела, дукха хан йу вай цхьаьна лула хьийза. Хьуна со йевза. Да-нана, йижарий-вежарий хIаллак а хилла, цхьа йисина со. Йелча, коьрте хаа нана а, йелха йиша а йац сан. Тезета хьийза вежарий а бац. Ткъа Iожалла дено-дено гергагIерта. Со хIинца дукха йехар йац. Тахана-кхана бохуш, Iа. Хьох, Аьрзух сайн вежарий а тарбина, Iийна. Кху деношкахь, шуьшиъ ца гуш, со йаларна кхерайеллера со.
Хебна чкъор тIелетта цуьнан пхьаьрсан чIу шен каралецира Iелас.
– Ахь дуьйцург хIун ду, Мархет? Цомгаш ма-хиллинехь, леш-х ца хуьлий! Хьуна-м гIоли хир йай.
Мархета шозза-кхузза корта ластийра.
– Суна дика хаьа, Iела, сайгара хьал. Дукха дуьйцуш, хьо сецор вац ас. ЙоI чуйагIахь, дийцаза йуьсур йу. Хьоьга а, Аьрзуга а доцца весет ду сан. Со йелча, суна тIаьхьа сагIина даккха хIумма а дац тхан долахь. Тхан ненах йисина, суна кхаьчна полшу а, тхан дас суна эцна дашо хьалкханаш а, хIокху стага урдона диллина ши туьман пхи сом а – уьш ду со да йолуш. ХIинццалц-м уьш йоIана бохуш, Iийнера со. Йала гергайахча, дIайолларан ойла йан а дийзи. Царах дан дезарг-м кху стага ша дийр дара. Маккхална дегаза ца хилахь, цуьнга, кху хIусаме а вогIуш, ворхI буса суна йеса дешийтар доьху шуьга. Ткъа шуьшинга дехар ду, тезета оьху адамаш совццалц, сан вежарий хилий, тезета хьийзар. Шуна ма хаьа, xIapa стаг а, йиша-ваша доцуш, цхьа хилар… Цуьнан дог а эцалаш…
Iелин бIаьргех кIез-кIезиг лешаш Iийдалу хиш, беснеш тIехула охьа а хьаьлхаш, можалахь къайладуьйлура. Мархетна уьш гарна кхоьруш, охьа а таьIна Iара иза.
– Дала мукъалахь, толур йу хьо, Мархет. ХIокху йалх беран дуьхьа а, хьо ца тойелча йиш йац. Амма Iожалла вайна тIаьхьа а хIоьттина лела. И де тхаьш дийна а долуш дагIахь, ас дуй боу-кх хьуна, хьан весет кхочушдан.
– Дела реза хуьлда хьуна, Iела! Ма Iе, дIагIо. Дукъара цIа веана, кIадвелла хир ву хьо.
КхидIа цомгашчуьнца къамел дан ницкъ боцу Iела, цуьнан Iодика а йина, аравелира.
– Iосас хIун бохура хьоьга, Васал? – хаьттира Iелас, ша хиъначохь луьлла уьйзуш кетIахь Iачу цуьнга.
– Шена кха дохка, бохура.
– Ахь хIун эли ткъа?
– Духкур дац, эли, ала-м. Амма, хIун дер, хаац. ТIейогIучу гурахь йухалург цхьа гали хьаьжкIаш йеанера ас цуьнгара. Йа уьш, йа кха ло, боху, шена. Таро йоьхна ву со.
– Айхьа хьаьжкIаш дIалур йу, ала.
– Ас мичара ло цунна уьш? Со-х тховса берашна сискал йан а цинц боцуш ву.
– Воха ма воха хьо. Вайн рицкъанаш Делехь ду. Наха дIатесна вуьтур вац хьо.