За волю
Шрифт:
39
Вера выйшла з тэатру, дзе адбывалася сустрэча, амаль нiкiм незаўважанай. Так ёй здавалася. Затрымала першае таксi й загадала ехаць дадому. Цяпер адна iдэя кiравала ёю: уцякаць як найскарэй, далей ад вачэй людзкiх! Прыехаўшы, замкнулася ў пакоi, ня ўключала сьвятла хоць ужо зьмяркалася.
Яна завiхалася, каб захапiць з сабою самае неабходнае ў дарогу. Перапалохаў яе званок пры дзьвярох. Села на канапу, прытаiла дыханьне, прыслухоўвалася. Хто гэта можа быць? Можа Капшун? Стары басяк напэўна бег за ёю. А што будзе, калi зараз зьявiцца Нiна, пабачыць яе гэтта ў пакоi безь сьвятла й даведаецца, што яна не рэагуе нават на званок, каб некаму дзьверы адчынiць? Гэткае нешта магло
Якраз калi ўзялася пакаваць вопратку ў чамадан, шукаючы ў змроку сваiх дакумантаў i грошы, якiх заўсёды не хапала, зноў адазваўся пры дзьвярох званок. Вера пацiху лаяла таго некага за дзьвярмi. Прайшла хвiлiна. Зноў званок. Дзяўчына баялася, што гэты нехта затрымаецца за дзьвярмi даўжэй, чымся Капшун. Але неўзабаве i гэты, чуваць, пайшоў. Яна падыйшла зноў да вакна i неўзабаве пазнала свайго суседа, што быў побач яе ў тэатры на сустрэчы.
Вера выклiкала таксi й паехала на чыгуначную станцыю. Якраз адыходзiў той цягнiк, што ёй быў патрэбны. Якое вялiкае шчасьце! Уцячэ з гэтага гораду, ад гэтых людзей, каторыя так абшмулялi, сканфузiлi ейнае жыцьцё. Пэўне-ж, у тым вялiкiм горадзе, куды яна перабiраецца, чакаюць яе новыя неспадзеўкi. Але там ёсьць у яе сяброўка, каторая сама ўжо добра ўладзiлася i Веру даўно настойлiва запрашала да яе перабрацца. Купiўшы бялет, Вера, цяпер ужо зусiм спакойная пасьля вялiкага ранейшага хваляваньня, накiравалася ў вагон.
40
Другi лiст ад маткi Алесь атрымаў на наступны дзень пасьля Лебярдзея. Падрыхтаваны на найгоршае, дрыжачымi пальцамi разарваў канвэрт. I ўзноў пажвавеў, здавалася, пульс крывi. Матка пiсала:
Мой дарагi сынок Алесь!
Я пiсала табе месяц назад i ты мусiць атрымаў лiст, бо ён назад не вярнуўся. Я ўстрывожаная. Чаму ты не адказаў? Прашу цябе, сынок дарагi, пiшы да мяне, я хачу ведаць як ты жывеш.
Далей мацi згадала сёе-тое з жыцьця вёскi, пасьля амаль казённае "я жыву добра", а тады галоўнае:
Мой сынок, я дачулася, што ты там сярод нашых суайчыньнiкаў робiш падрыўную варожую работу супраць нашай радзiмы. Калi гэта так, дык прашу цябе не рабiць таго. Нашто крыўдзiць сваiх людзей, шкодзiць iм? Ты чуеш, Янка?
Слухай сваёй маткi i няхай Бог блаславiць цябе, сынок дарагi. Чакаю твайго адказу. Я заўсёды твая матка, зь любоўю да цябе Алена.
Алесь некалькi разоў прачытаў той лiст, напiсаны на шурпатай, са школьнага сшытка, у клетачку, паперы. Ясным стала, што на матку ягоную адпаведныя ворганы робяць нацiск, проста зьдзекуюцца iз гаротнай жанчыны. Найбольш пагражальнай была фраза: "Ты чуеш, Янка?" Янкам называўся Алесеў бацька. Мацi часта клiкала гэтак, калi бацьку некалi забралi й недзе замардавалi. Адылi яна ня ўжывала такой фразы кажны дзень, а адно тады, калi нейкi вялiкi боль цiснуў сэрца, калi не магла ня выказаць надзвычайнай трывогi.
Алесь бачыў у гэтым лiсьце руку нягоднiкаў з КДБ. Матчына "просьба", каб не рабiў шкоды сваёй "радзiме". Значыцца, загад ад ворганаў - спынi "варожую" працу! Ну а што станецца, калi ён не паслухае ды ня спынiць? Холадна на сьпiне. Матка была заложнiцай. Алесь, ейны "дарагi сынок", капаў матцы магiлу. У тую ноч Алесь ня мог заснуць, кiдаўся на ложку ў бяссоньнiцы, жахлiвыя думкi не давалi супакою. Сьведамасьць свае бяссiльнасьцi там, дзе патрэбная моц духа й цела. Нават насонныя таблеткi не памагалi.
41
Надыйшлi жахлiвыя днi й ночы, цi ночы й днi - Алесь ня мог уцямiць што за чым iшло, калi што канчалася й чым ды дзе абмяжоўвалася. Найважнейшай i прыгнятаючай спанукай было жаданьне, каб пазьбегчы рэальнасьцi, акунуцца недзе ў нечым iншым, як у той адной песьнi нейкага "мастака" рок-н-ролу сьпяваецца: "спынiце сьвет, я хачу зьлезьцi!" Але як гэта зрабiць? Пры помачы алькаголю? Калi ў мiражы п'янкi пачнуць прасьвятляцца мазгi, зноў набухай поўную шклянку брыды... Так, цi не?
Калi гэта пачалося? Два цi тры днi назад? Ня прыгадваецца. Хто яго ведае... Часта званiў тэлефон. Многiм сябром з працы, i нават самому Давiду Зэлману - таму самаму няспыннаму дынамо, - давялося сказаць, проста з мосту так адрэзаць, каб ня дурылi ягонай, Алесевай, галавы, каб самi адправiлiся ў заслужанае iмi пекла, а яго, Алеся Якiмовiча, пакiнулi ў супакоi. Яму гэты бiзнэсавы сьвет абрыдзеў, ён апынуўся ў iншым, туманным, дзе трацiш ар'ентацыю часу й месца, дзе не стаiць i не цяўкае над табою нейкi гультаяваты цяльпук цi iншая назола. А вы - усе к чорту! Я сам сабе цяпер гаспадар. Напляваць на вас усiх!
Матка, дарагая ты мая, мiлая, родная! Дзесьцi ў iмгле нейкай яна... Плакала, калi намаўляла яго астацца, калi пакiдаў яе. I гэта ейнае жахлiвае: "Ты чуеш, Янка?" Роспач.
Даволi гэтых телефонных званкоў. Даволi гэтага абрыдлага сьвету. Алесь схапiў i вырваў тэлефонны провад. Во як! Цяпер перастануць дакучаць. Пастанавiўшы, што ён ужо нешта канструктыўнае зрабiў, устаў, пайшоў у пакой з ваннай, пазiраў у люстэрка. Адтуль глядзеў на яго аброслы барадою, з чырвонымi вачмi схуднелы твар. Цi гэта ён, Алесь Якiмовiч? Божа мой! У пакоях няма нiякага парадку. У халадзiльнiку пуста. Колькi гэта часу мiнула ад добрай стравы? На цэлае шчасьце яшчэ была гарэлка. Ён налiў палову шклянкi, тут-жа выпiў амаль адным глытком. Як гэта сталася, што галава такая цяжкая, ледзь не цэлую тону важыць?
Ён у пiжаме. Ён-жа дома. Гэтак i добра. Навошта нешта iншае апранаць? Алесь расьсеўся ў крэсьле-гойдаўцы на бальконе. Цяпло алькаголю разьлiлося па ягоным целе. Блаславёнае няведаньне рэальнасьцi. Як цудоўнай i прынаднай ёсьць пустата, калi ты рэальна ня iснуеш. Недзе, праўда, адчуваеш нейкiя фiзычныя патрэбы, функцыi i да таго падобнае... Але затое поўная духовая пустэча. Найбольшая небясьпека на сумежжы, дзе сьвiтаньне пераходзiць у зьмярканьне, цi як яно там... Рэальнасьць высоўвае сваю агiдную маску. Вон яе!
42
Назойлiвы стук у дзьверы i за дзьвярмi галасы. Алесь не варушыцца. Стук паўтараецца куды галасьней.
– Ал, адчынi, ты гультай! Мы ведаем, што ты дома.
Голас Нiка Лока. Алесь не адказвае.
– Ал, слухай, адчынi! Калi не адчынiш, выламiм дзьверы!
– Iдзеце к чорту! Я не хачу вас бачыць. Нiкога не хачу бачыць. Чаму вы, добрыя людзi, ня можаце пакiнуць мяне ў супакоi? Адчапiцеся ад мяне!
– Слухай, Ал. Я ёсьць твой добры сябра Нiк Лок, а са мной ёсьць яшчэ адзiн твой добры сябра Анды. Мы толькi хочам з табой пагутарыць. Слухай, будзь добры хлопец, адчынi нам.
– Я казаў... А ну вас! Окэй, няхай сабе.
Алесь устаў i адамкнуў дзьверы.
– Ай, яй-яй, як гэта ты мог так зьдзекавацца над самiм сабой! жахнуўся Нiк, убачыўшы змарнелага Якiмовiча.
– Як гэта ты так ухiтрыўся зьмянiцца? Давай руку!
– усьмiхнуўся Анды.
– Калi ўжо сiлай улезьлi, то сядяйце. Ня буду прытварацца, што я рад вас бачыць, - сказаў Алесь.
– Ты перастань. Мы ведаем усю рэшту. Давай цяпер праверым, што i як тут у цябе, - пагаспадарску гаварыў Нiк. Ён адчынiў халадзiльнiк i сьвiснуў. Зiрнi, Анды, зусiм пусты. Цi ты, Ал, пастанавiў сябе голадам замарыць? Калi гэта ты еў апошнi раз?