Здубавецьця (кнiга) (на белорусском языке)
Шрифт:
– Дзiвiся, кумок, i сам дзiўлюся: клаўся на печы, а прачхнуўся ў кумавай клецi...
Добра яшчэ, што хоць ня каля кумы прачхнуўся!
Ды спаць
Цыган прыйшоў наймацца касiць сена да гаспадара. У цане сышлiся. Тады цыган кажа, што трэба пасьнедаць. Прынесла гаспадыня сьнеданьне. Пасьнедаў ды зноў сядзiць.
– Чаму касiць ня йдзеш?
– пытаецца гаспадар.
– А давай, бацька, я заадно й паабедаю.
Паабедаў. Сядзiць. На запытаньне прапанаваў:
– А давай, бацька, я й павячэраю. Тады цэлы дзень
Калi зьеў i вячэру, вясёла заявiў:
– А павячэраўшы - ды спаць!
Шчодры
Пан даў бабцы грош. I, як толькi сустрэне дзе старую, пытаецца:
– Бабка, я табе далэм грош?
– Дзякую, паночку, даў.
Адказвала, адказвала бабка на адное й тое ж пытаньне пана, ды ўсё ж ня вытрымала. Падала няшчасны грош шчодраму пану, прыгаворваючы:
– Забiрай назад. Я такую ласку i ў жыда знайду.
Што паслаў
Маладзiца ўзяла маленькага сынка з сабою ў лазню. Памыла, прыхаiла. Апранаюцца ў прымыльнiку. Сынок, угледзеўшы ў мацi нешта не такое як у бацькi, спытаўся:
– Што гэта ў цябе?
– Што Бог паслаў, - у сьмяху адказала маладзiца.
Дома зьбiраюцца на вячэру. Гаспадар пытаецца:
– Што вячэраць будзем?
– Што Бог паслаў, - традыцыйна кажа гаспадыня.
Сынок, пачуўшы матчыны словы, запярэчыў:
– Хай тое чорт есьць, што Бог паслаў!
Мазюка
Мой апошнi крэўнiк па бацькавай лiнii Пятрок як ня ўсё жыцьцё праезьдзiў спачатку як шафёр, а потым як газавiк (вялi газапровад па тэрыторыi былога Саюза, яшчэ тады нярушнага) сьвет з прысьветкам. Мова ў яго, натуральна, як у Дземянцея, з ухiлам да расейскае. Але што ў маленстве чуе чалавек, адгукнецца празь дзесяткi гадоў. Капалi недзе на Пскоўшчыне чарвей, на рыбу йдучы. Пятрок бярэ аднаго й кажа "мазюка". Рабочыя ня зразумелi, што такое мазюка. Тады Пятрок выхiтрыўся й сказаў: па-беларуску чарвяк - мазюка. У нас малому, у якога выскокваў стручок са штонiкаў, казалi, каб схаваў мазюку.
Жаласьнiк
Адносна выхаваньня жонкi ў народзе былi рэкамендацыi, якiя розьнiлiся ад шэксьпiраўскiх. Хоць бы такiя: "Бабу бi молатам, зробiш золатам. Бi жонку, як шубу, а любi, як душу". Адзiн вушацкi жаласьнiк, адчуваючы прылiў гневу праведнага, крычаў нецярплiва:
– Дунька, надзявай шубу - бiць буду!
А некаторыя вушацкiя жанкi былi перакананыя: калi ня б'ець, значыць ня любiць...
Руплiвы
На размазьняватага чалавека ў нас ёсьць цягучае слова, якое расьцягвае гукi, нiбыта мярлiна ногi валачэ: нявывалака. Была й такая прасьмiшка:
– Пакуль бацька змалацiў, сын - жох - i, абуўся, пакуль бацька з току прыйшоў, памыўся, а сын - жох - i пад'еў!
Параднела
Дзеўка нарадзiла дзiця. У адчаi надумалася яго ўтапiць. Пайшла пад сакрэтам (у нас казалi пад хурымам) сказаць пра свой намер старэйшай суседцы. Тая й параiла:
– Пацалуй яго спачатку, а потым можаш тапiць.
Прыйшла дзеўка да рэчкi, пацалавала
Толькi сярпок вазьму
Была баба гультайка. Была ў яе ўнучка й сучка. Сачыўка ўжо зазiмоўвала. Суседкi пытаюцца ў гультайкi:
– Чаго ты сачыўку ня жнеш?
– А на чорта я яе буду жаць. Сучка здохнiць, унучка замуж зойдзiць, а я памру.
Зiма настала. Агарнуў холад, засьцiг голад. Есьцi хочацца. Пад страхой венiк вiсеў i калодачка. Вецер як усходзiцца - венiчак шась, калодачка бразь. Баба й гукае:
– Зараз, зараз. Толькi сярпок вазьму. Ён тут, на стале.
Выйдзе, а нiкога няма.
Во!
Унук гадуецца ў дзеддоме (у дзеда з бабай). Бацькi й воч ня паказваюць. Нарэшце прыехаў бацька, прывёз розных смакаў, гасьцiнца. Дзед радасна й просiць унучка:
– Пакажы, дзе твой тата?
– Во - паказвае падрослы ўжо хлопчык на фотакартку, якая вiсiць на сьцяне за шклом.
Павiнны быць
Жыд пайшоў з сынам у грыбы. Iдзе па лесе, галаву ўгару задраўшы. Сын сьледам бацьку пераймае. I сур'ёзна пытаецца:
– Тата, тата, а ў грыбоў вочкi ёсь?
– Павiнны быць!
Кароткi адказ
Дзядзька прыехаў у Вушачу нешта купiць. Сустрэўся яму дзяцюк, сын даўняга сябра, якi жыў у далейшай вёсцы. Дзядзька рады спытацца:
– Мiкола, як там бацька?
– Гатоў!
– коратка адказаў сын.
Маладому й сьмерць ня ў страх.
Андарак
Сьвякроў ня любiла нявестку. Усё нявестка была ёй вялiка. Ходзiць па хаце сьвякроў дый бурчыць:
– За гэтай нядарэкай нiдзе ня пройдзеш.
– Дык яе ж няма, - кажуць старой гаспадынi.
– Як няма? А вунь жа ейны андарак вiсiць.
Самая прыгожая
Птушанятка выпала з гнязда. Птушкi падлятаюць, каб суцешыць. Пытаюцца, хто мацi. Птушанятка адказвае, што ягоная мацi самая прыгожая. Прыляталi зязюля, сойка, сарока, жар-птушка. Малое пярэчыць, што мацi прыгажэйшая. Нарэшце, прыляцела сава. Зарадавалася птушаня:
– Гэта мая мама. Яна самая прыгожая ў сьвеце...
Як пан
Пасварылiся муж з жонкаю. I адбыўся часовы падзел. Муж ляжыць i разважае перад сном:
– Мая жонка, як сучка ў пярнатах, а я, як пан, на голую лаўку...
Кожнаму сваё.
Адкупiць
Сыну, якi ня паважае мацi, ня клапоцiцца пра яе, напамiнаюць, што яна ж цябе гадавала, калыхала, сасiла. Ён адказвае:
– Я магу ёй адкупiць суды малака. (Суды - два вядры).
Было шчодрае на адзьдзяку сыньняе сэрца, што й казаць.
Цяжка
Стрыгнатка паляцела на спажыву. Маленькiя засталiся ў гнязьдзечку. Пралятаў крумкач. Птушаняты бачылi яго й спалохалiся. Калi прыляцела мацi, пачалi распавядаць пра страшнога ды вялiкага гасьця. Плiска шашэрыла пер'е, хацела зрабiцца вялiкай, каб дзеткi прызналi ў ёй таго, хто напалохаў iх. Глядзелi, глядзелi яны дый кажуць мацi: