80000 кіламетраў пад вадой
Шрифт:
— Годзе, годзе!
Значыцца, сумненне мучыла гэтага чалавека?..
Не памятаючы сябе, я кінуўся ў бібліятэку. Я падняўся па галоўнай лесвіцы і праз верхні праход прабраўся да лодкі.
Адтуліна ў жалезнай абшыўцы «Наўтылуса» шчыльна завінчвалася з дапамогаю англійскага ключа, якім Нэд Лэнд загадзя запасся. Крышка лодкі закручвалася такім-жа спосабам, і канадзец узяўся ўжо адкручваць гайкі, апошняе, што прывязвала нас да падводнага судна, як раптам мы пачулі глухі шум, які ішоў з глыбіні судна. Што гэта магло быць? Можа там
— Так, — прашаптаў я, — мы павінны быць гатовы да смерці…
Канадзец спыніў сваю працу. Але адно слова, паўторанае дзясяткі разоў, адно страшнае слова адкрыла мне прычыну, дзіўнага хвалявання на борце «Наўтылуса».
І зусім не наша ўцяканне з’яўлялася прычынай яго.
«Мальштром, мальштром!»
Мальштром! Гэта самае жахлівае, што мы маглі пачуць. Значыцца, мы знаходзіліся ў найбольш небяспечных месцах, ля нарвежскага берагу! Няўжо «Наўтылусу» суджана было трапіць у гэты гібельны вір акурат у тую самую хвіліну, калі мы рыхтаваліся адвязаць нашу лодку і вырвацца на волю?
Ёсць вядома, што тут, у час прыліву, вада, сціснутая астравамі Фарарскімі і Лафадэнскімі, нясецца з нястрыманай сілай. Ствараецца вір, з якога яшчэ не выходзіў ніводзін карабель. Адусюль, з усіх пунктаў гарызонта, сюды набягаюць страшэнныя валы. Яны ствараюць тут бяздонны вір, які называюць «пуп акіяна» і дацэнтравая сіла якога пашыраецца на пятнаццаць кіламетраў. У гэты вір трапляюць не толькі караблі, але і кіты і нават белыя мядзведзі арктычных краін.
І вось сюды мімаволі, а можа і нарокам, прывёў капітан Нэма свой «Наўтылус». Карабель ішоў па спіральнай лініі, радыус якой паступова змяншаўся. Разам з ім са страшэннай хуткасцю круцілася і наша лодка, прывязаная яшчэ да яго борта. Я адчуваў балючае галавакружэнне. Шалёны жах ахапіў нас, кроў спынілася ў нашых жылах. Сэрца пераставала стукаць. Мы абліваліся халодным потам, як у апошнія хвіліны агоніі! Які дзікі шум вакол гэтай крохкай лодачкі! Які рэў, што бясконца паўтарае рэха на адлегласці дзясяткаў міль! Які грукат хваляў, што разбіваюцца аб рэбры падводных скал, там у глыбіні, дзе самыя шчыльныя целы, самыя магутныя камлі дрэў ператвараюцца ў нікчэмныя трэскі!
Што за становішча! Нас страшэнна гойдала. «Наўтылус» абараняўся ад удараў хваль, да жывая істота. Яго сталёвыя мускулы трашчалі. Часамі карабель нібы станавіўся на дыбкі, і мы разам з ім!
— Трэба моцна трымацца за «Наўтылус», — сказаў Нэд. — Паспрабуем закруціць усе гайкі зноў. Калі мы не адарвёмся ад «Наўтылуса», магчыма мы яшчэ здолеем выратавацца.
Ён не паспеў скончыць, як раздаўся страшэнны трэск. Гайкі павыскоквалі, і лодка, вырваная з свайго гнязда, была выкінутая, як камень з прашчы, у самую сярэдзіну віра.
Мая галава ўдарылася аб жалезны борт, і ад моцнага штуршка я страціў прытомнасць.
Раздзел дваццаць трэці
Заключэнне
Вось і прыйшоў канец нашаму падводнаму вандраванню.
Што адбылося ў тую жахлівую ноч, калі лодку нашу вынесла з гібельнага віра, якім чынам Нэд Лэнд, Кансель і я выратаваліся з бяздоння, — гэтага я не магу расказаць. Але калі я ачуняў, то ляжаў у халупцы рыбака на Лафадэнскіх астравах. Абодва мае таварышы, цэлыя і непашкоджаныя, асталіся каля мяне і радасна паціскалі мне рукі. Мы шчыра абняліся.
У гэты час нам не было чаго і думаць аб звароце ў Францыю.
Зносіны паміж паўночнай і паўднёвай Нарвегіяй вельмі рэдкія. Я прымушаны быў чакаць парахода, які робіць рэйсы да Паўночнага мыса два разы ў месяц.
Тут, сярод гэтых простых, добрых людзей, знайшоўшых нас, я пераглядаю апавяданне аб сваіх прыгодах. Яно зусім праўдзівае. Ніводзін факт не прапушчаны. Ніводная дробязь не зменена. Гэта зусім праўдзівая гісторыя аб незвычайным падарожжы ў недасяжную для чалавека стыхію, дзе з часам чалавецтва і навука праложыць вольныя шляхі.
Ці дадуць мне веры? Не ведаю. Ды і ці не ўсё роўна? Як-бы ні было, а я магу сцвярджаць, што маю права гаварыць аб морах, у глыбіні, якіх я зрабіў восемдзесят тысяч кіламетраў меней як у дзесяць месяцаў, — аб гэтым падводным кругасветным падарожжы, якое паказала мне столькі цудаў у Ціхім акіяне, у Індыйскім, у Чырвоным і Міжземным марах, у Атлантычным, Паўночным і. Паўднёвым ледавітых акіянах.
Але які лёс «Наўтылуса»? Ці здолеў ён выратавацца з віру? Ці жывы яшчэ капітан Нэма? Ці працягвае ён сваю жудасную справу помсты, або задаволіўся гэтай апошняй гекатомбай? Ці прынясуць калі-небудзь хвалі яго рукапіс, дзе апісана ўся гісторыя яго жыцця? Ці даведаюся я імя гэтага чалавека? Па нацыянальнасці загінуўшага карабля ці даведаемся мы аб нацыянальнасці капітана Нэма?
Я спадзяюся на гэта. Я спадзяюся таксама, што яго дзівосны карабель перамог самы страшны вір і што «Наўтылус» уцалеў там, дзе загінула столькі караблёў!
Калі гэта так, калі капітан Нэма яшчэ плавае па акіяну, які замяніў яму радзіму, няхай нянавісць сціхне ў яго разлютаваным сэрцы. Ён бачыць столькі цудаў, няхай-жа сузіранне іх згасіць агонь помсты! Грозны суддзя павінен знікнуць і даць месца вучонаму, які мірна вывучае мора. Калі яго лёс незвычайны, то ён і ўзвышаны. Хіба я сам не перажыў гэтага? Я-ж пражыў дзесяць месяцаў гэтым надзвычайным жыццём. І цяпер на пытанне, настаўленае шэсць тысяч гадоў назад Эклезіястам: «Хто вымераў калі-небудзь глыбіню бяздоння?», два чалавекі з усіх людзей на зямлі маюць права адказаць: «Я!»
Гэта капітан Нэма і я.